markoniog's blog

Η Ευρώπη, κόρη του βασιλιά της Τύρου Αγήνορα και της Τηλέφασσας, έδωσε το όνομά της στον περίφημο ευρωπαϊκό πολιτισμό. Στην πραγματικότητα, η Ευρώπη αποτελεί την προσωποποίηση του αρχαιότατου πολιτισμού που αναπτύχθηκε στον χώρο της Ανατολικής Μεσογείου και μεταλαμπαδεύτηκε στην ευρύτερη περιοχή που είναι γνωστή σήμερα ως Ευρώπη.
Σύμφωνα με πολλούς μελετητές, ο αρχαιότερος πολιτισμός του κόσμου είχε γεννηθεί στην Μεσοποταμία (την πεδινή περιοχή που βρίσκεται ανάμεσα στους δύο μεγάλους ασιατικούς ποταμούς Τίγρη και Ευφράτη) ήδη από την 4η χιλιετία π.Χ. Μέσα στις επόμενες δύο χιλιετίες, ο πολιτισμός αυτός επεκτάθηκε δυτικά προς τις γειτονικές περιοχές της Συρίας, της Φοινίκης και του κράτους των Χετταίων στη Μικρά Ασία.
Το επόμενο βήμα στην πορεία του πολιτισμού αυτού προς τη δύση ήταν η Ελλάδα. Κατά την 2η χιλιετία π.Χ. στον ελλαδικό χώρο δεσπόζει το νησί της Κρήτης που βρίσκεται σε στρατηγική γεωγραφική θέση: ανάμεσα σε τρεις ηπείρους – Ευρώπη, Ασία και Αφρική – και κοντά σε περιοχές όπου από πολύ παλιά είχαν αναπτυχθεί σπουδαίοι ποιλιτισμοί, όπως ο αιγυπτιακός. Η μινωική Κρήτη διατηρούσε μακροχρόνια ειρήνη (pax minoica) και φημιζόταν για την θαλασσοκρατία της, η οποία οδήγησε στην ανάπτυξη του θαλάσσιου εμπορίου και κατ’ επέκταση στην οικονομική άνθηση του νησιού.
Δεν είναι τυχαίο ότι, σύμφωνα με την αρχαία ελληνική παράδοση, ο σπουδαιότερος θεός του ολυμπιακού πάνθεου, ο πατέρας όλων των θεών και των ανθρώπων, ο ισχυρότατος Δίας γεννήθηκε στο νησί της Κρήτης και γι’ αυτό ονομάζεται «κρηταγενής». Γεννήθηκε στο βουνό Δίκτη (στο Δικταίο Άνδρο) στην ανατολική Κρήτη, μεγάλωσε στο βουνό Ίδη (στο Ιδαίο Άνδρο, στον Ψηλορείτη) στην κεντρική Κρήτη, και «πέθανε» στο βουνό Γιούχτας (Jupiter: Δίας/Ζευς  Γιούπιτερ, Γιούπτερ, Γιούχτερ, Γιούχτες, Γιούχτας) στη βόρεια Κρήτη. Η Κρήτη λοιπόν είναι η γενέτειρα του Δία ο οποίος καταφεύγει συχνά σ’ αυτήν και είναι ο προστάτης-θεός του νησιού.
Οι θεότητες τις οποίες λατρεύουν οι μινωίτες είναι κυρίως γυναικείες, καθώς σχετίζονται με τη Μητέρα-Θεά, τη θεότητα της γης, της φύσης, της αναπαραγωγής και της ζωής. Όμως για να είναι αυτή η υπέρτατη θεά γόνιμη, για να μείνει έγκυος και να αναπαραγάγει τη ζωή, πρέπει να «ζευγαρώσει», να «σμίξει» με μια αρσενική δύναμη, με έναν αρσενικό θεό. Αυτός ο θεός παρουσιάζεται στη μινωική θρησκεία με τη μορφή του ταύρου. Γιατί αυτό; Ο ταύρος είναι ένα κατεξοχήν γόνιμο ζώο, δυνατό και αρρενωπό, που ταυτόχρονα αποτελεί σύμβολο αφθονίας και πλούτου σε μια αγροτική κοινωνία, όπως η κοινωνία των μινωιτών (μια οικογένεια που έχει στην κατοχή της έναν ταύρο θεωρείται φυσικά πολύ πλουσιότερη από μια οικογένεια που έχει απλώς αιγοπρόβατα ή χοίρους, που κοστίζουν πολύ λιγότερο). Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι ο ταύρος ήταν όντως το πρώτο ζώο που «γονιμοποίησε» τη γη, όταν τον έζεψαν στο αλέτρι, για να οργώσει το χώμα πριν από τη σπορά. Επομένως, ο ταύρος είναι ο «σύζυγος» της μεγάλης θεάς της φύσης κι έτσι ο,τιδήποτε σχετίζεται με αυτόν αποκτά ιερό περιεχόμενο: τα κέρατά του γίνονται τα «ιερά κέρατα καθοσιώσεως» και το τελετουργικό τσεκούρι με τις δύο ακμές που χρησιμοποιούσαν για να θυσιάσουν το ιερό ζώο γίνεται ο «ιερός διπλός πέλεκυς», το όργανο της θυσίας, το μέσο που αφαιρεί τη ζωή από τον θεό – κάτι ανάλογο με τον σταυρό της χριστιανικής θρησκείας. Δεδομένης της σημασίας του ταύρου λοιπόν στη θρησκευτική σημειολογία των μινωιτών, δεν μας εκπλήττει το γεγονός ότι ο Δίας, ο «κρηταγενής» θεός, μεταμορφώνεται σε ταύρο, το ιερό ζώο των μινωιτών.
Στο μύθο της αρπαγής της Ευρώπης από τον Δία μπορεί να ανιχνεύσει κανείς την συμβολική μεταφορά του πολιτισμού της Ανατολικής Μεσογείου προς τον ευρωπαϊκό χώρο. Η γενέτειρα της Ευρώπης ήταν η Τύρος, μια από τις σημαντικότερες πόλεις της αρχαίας Φοινίκης, στα παράλια της Ανατολικής Μεσογείου. Η Ευρώπη ήταν κόρη του βασιλιά της Τύρου, του Αγήνορα, επομένως ήταν ένα πρόσωπο πολύ σημαντικό, μια πριγκίπισσα. Ο Δίας πάλι ήταν ο κυρίαρχος θεός των Ελλήνων, ο σεβαστός «βασιλιάς» του ελληνικού πάνθεου, ο αντιπρόσωπος της μινωικής δύναμης και κουλτούρας η οποία κυριαρχούσε στον μεσογειακό χώρο τη 2η χιλιετία π.Χ. (η Κρήτη ήταν η «υπερδύναμη» της Μεσογείου στη 2η προχριστιανική χιλιετία!). Μεταμορφώνεται λοιπόν σε ταύρο, τον μινωικό θεό, απαγάγει την Ευρώπη και τη μεταφέρει στη γενέτειρά του, όπου την οδηγεί στη Γόρτυνα και την κάνει γυναίκα του. Καρπός του έρωτά τους είναι τρία παιδιά, ο Μίνωας, ο Ραδάμανθυς και ο Σαρπηδών, που γίνονται στη συνέχεια βασιλείς της Κρήτης (ο Μίνωας στην Κνωσό, ο Ραδάμανθυς στην Φαιστό και ο Σαρπηδόνας στα Μάλια).
Εύκολα παρακολουθεί κανείς τη μεταφορά του πολιτισμού από την ανατολή στη δύση, από τη Μεσοποταμία και τη Φοινίκη στην Κρήτη, όπου αναπτύχθηκε ο πρώτος μεγάλος πολιτισμός στον ευρωπαϊκό χώρο, ο μινωικός, ο οποίος πήρε το όνομά του από το γιο της Ευρώπης και του Δία, τον Μίνωα. Ο μινωικός πολιτισμός επηρέασε στη συνέχεια και την υπόλοιπη Ελλάδα, μετασχηματίστηκε και έφτασε στη μεγαλύτερη ακμή του κατά τα κλασικά χρόνια (με τον «χρυσό αιώνα του Περικλή»). Ο κλασικός ελληνικός πολιτισμός με τη σειρά του κληροδότησε σε ολόκληρο τον κόσμο την αγάπη για το «μέτρο» και τη δημοκρατία, γνωρίσματα που χαρακτηρίζουν και τον μετέπειτα «ευρωπαϊκό πολιτισμό».

Καλωσήρθατε στο Blogs.sch.gr. Αυτό είναι το πρώτο σας άρθρο. Αλλάξτε το ή διαγράψτε το και αρχίστε το “Ιστολογείν”!