mariakoza's blog

Της Μαρίνας Κουβέλη στην εφημερίδα των συντακτών

Ο σπουδαίος βαρύτονος, που διαπρέπει στα μεγάλα θέατρα της Ευρώπης, είναι και πάλι στην Αθήνα με έναν ρόλο που έχει σημαδέψει την καριέρα του. «Η όπερα δεν είναι γκλάμορους» λέει. «Απαιτεί δόσιμο, αιματηρή προετοιμασία και θυσίες». Ο ίδιος έχει κάνει πολλές, κυρίως στην οικογενειακή ζωή του.

Καμιά φορά, όταν αναφερόμαστε στη διεθνή καριέρα που κατά καιρούς επιχειρούν Ελληνες λυρικοί τραγουδιστές, έχουμε τη διάθεση να υπερβάλλουμε. Υπάρχει, όμως, μία περίπτωση που οι φιλοφρονήσεις δεν είναι ποτέ αρκετές.

Ο Δημήτρης Τηλιακός, αυτός ο σπουδαίος βαρύτονος που σαρώνει στις όπερες της Ευρώπης, επιτέλους επιστρέφει στην Εθνική Λυρική Σκηνή. Υστερα από τέσσερα χρόνια που έμεινε μακριά από τα ελληνικά μουσικά δρώμενα, είναι στην Αθήνα για να ερμηνεύσει έναν ρόλο που τον έχει σημαδέψει.

Κι ας επιμένει ως ψύχραιμος και ώριμος ότι οι ρόλοι «δεν πρέπει να σε στιγματίζουν, πρέπει να σε μαγεύουν». Ετσι, λοιπόν, θα ερμηνεύσει τον αιμοδιψή «Μάκμπεθ», που έκανε πρεμιέρα την Παρασκευή, 17 του μηνός στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, σε μουσική διεύθυνση Μύρωνα Μιχαηλίδη και σκηνοθεσία Λορέντζο Μαριάνι.

Νεανικό έργο του Βέρντι (καθώς προηγήθηκε χρονικά των αριστουργημάτων του συνθέτη) ο οπερατικός Μάκμπεθ ακολουθεί σε γενικές γραμμές την αφήγηση της μεγάλης αυτής σεξπιρικής ιστορίας. Οπως ο Σέξπιρ, έτσι και ο Βέρντι προσφέρει μέσα από τη μουσική σπάνια ψυχογραφήματα του στρατηγού Μάκμπεθ και της συζύγου του λαίδης Μάκμπεθ.

Αυτοί οι δύο αδίστακτοι χαρακτήρες ονειρεύονται να αναρριχηθούν στον θρόνο της Σκοτίας, αφού φονεύσουν τον βασιλιά Ντάνκαν και τον στρατηγό Μπάνκο. Συνεργός και υποκινητής των εγκληματικών ενεργειών η λαίδη στην αρχή, αυτοκτονεί στη συνέχεια υπό το βάρος των τύψεων, ενώ ο Μάκμπεθ εκτελείται από τον ευγενή Μακντάφ.

«Δραματουργικά κι ερμηνευτικά ο Μάκμπεθ είναι ένας εξαιρετικά δύσκολος ρόλος», λέει ο Δ. Τηλιακός. «Απαιτητικός όσο λίγοι καθώς οφείλεις να υπηρετήσεις το πρωτόγνωρο ψυχολογικό βάθος, την ένταση, τις διαρκείς μεταπτώσεις.

Από τη δόξα στην αυτολύπηση, κι από τον φόβο στον τρόμο και τον θάνατο. Παλεύει με τον εαυτό του. Τον φοβάται. Αναγνωρίζει τον εφιάλτη του: ότι διψά για εξουσία. Σκοτώνει για να μη φοβάται να είναι αυτό που σκέπτεται. Δεν είναι μόνο κάθαρμα. Βασανίζεται.

Υποστηρίζω την ανθρώπινή του πλευρά. Συγχρόνως στη σκηνή δεν περνώ καλά μαζί του, υποφέρω από τη μαυρίλα και την ίντριγκα αυτής της ιστορίας».
Εξαιρετικά ρεαλιστής ο ίδιος, παραδέχεται πως ο τρόπος που οριοθετεί κανείς τη φωνή του είναι δείκτης ωριμότητας και νιώθει πάντα την ανάγκη να βρίσκει τις αναφορές των ρόλων που ερμηνεύει στο σήμερα.

«Δεν μου αρέσει να φωνάζω. Θέλω τον καλλιτέχνη να κρατά τις αποστάσεις του, να πειθαρχεί, να μην ανταγωνίζεται τον συνθέτη, να μη στρατεύεται. Ο καλλιτέχνης είναι πολιτικό ον από μόνος του. Και δεν χρειάζεται να φανατίζεται. Πολιτική στάση είναι οι ρόλοι που επιλέγουμε, ο τρόπος που τοποθετούμε το σώμα μας. Οποιος έχει λίγο διαβάσει, έχει λίγο καλλιεργηθεί, με βλέπει στη σκηνή και καταλαβαίνει την αλήθεια που θέλω να του πω.

Πρέπει να είναι πολύ κολλημένος κανείς για να μην καταλαβαίνει ότι όταν ερμηνεύεις μια ιστορία αιώνων δεν μιλάς για τους πολεμιστές με τις ασπίδες, αλλά για τους σημερινούς αγώνες των ανθρώπων. Ο Μάκμπεθ, για παράδειγμα, ως ψυχολογία και ως πολιτικές πρακτικές είναι ένας καθρέφτης της σημερινής κοινωνίας. Και μην παραμυθιαζόμαστε.

Το ζήτημα της εξουσίας είναι ένα δίλημμα που τίθεται σε όλους μας: στην οικογένεια, στον εργασιακό χώρο, στην κοινωνία. Ο τρόπος που κάνεις τη διαχειρίζεται είναι που καθορίζει τα πράγματα. Δυστυχώς δεν συναντάμε μόνο στα βιβλία ανθρώπους που απομακρύνονται από φίλους, αξίες, ηθική και ιδεολογία για να κρατηθούν στην εξουσία».
Μήπως, όμως, ένα παιχνίδι εξουσίας δεν είναι και οι σχέσεις που διαμορφώνονται μεταξύ σκηνοθετών κι ερμηνευτών; «Το καθήκον ενός καλλιτέχνη είναι να λέει την αλήθεια. Και συχνά αυτή προκαλεί.

Δεν το ανέχονται όλοι, αλλά η τέχνη αυτό οφείλει να κάνει. Στην Ελλάδα φέρ’ ειπείν υπάρχει πάντοτε μια δυσπιστία για την πρόκληση και τα νέα πράγματα που οι σκηνοθέτες θέλουν να εντάξουν στις παραστάσεις τους. Στο εξωτερικό απόψεις του τύπου «δεν μπορώ να τραγουδώ καθισμένος» ή «δεν μπορώ να φοράω κουρέλια» δεν είναι αποδεκτές. Πάνε αμέσως στον επόμενο.

Υπάρχει μια σύμβαση, που λέει ότι η μουσική πράξη είναι ιερή. Αν, λοιπόν, συμφωνήσεις με το όραμα του σκηνοθέτη πρέπει ως καλόγερος να το υπηρετήσεις. Δεν είναι κακό να θέτεις τον εαυτό σου στη διάθεση του οράματος του σκηνοθέτη. Ούτε και να συγκρουστείς μαζί του αν δεις ότι εκείνος δεν αναγνωρίζει την προσπάθειά σου».

Ο Δημήτρης Τηλιακός γεννήθηκε στη Ρόδο, μελέτησε αρχικά βιόλα και στη συνέχεια τραγούδι στο Ωδείο Athenaeum. Με διετή υποτροφία του Ιδρύματος «Μαρία Κάλλας» συνέχισε τις σπουδές του στην Ανώτατη Ακαδημία για τη Μουσική και το Θέατρο του Μονάχου. Το 1998 μάλιστα κέρδισε στο Μόναχο το Πρώτο Βραβείο στον Διαγωνισμό «Willi Domgraf-Fassbaender». Από το 2004 εμφανίζεται ως ελεύθερος καλλιτέχνης στα σημαντικότερα θέατρα και αίθουσες συναυλιών του κόσμου.

Σήμερα είναι ένας ερμηνευτής που έχει το ταλέντο, την αυτοπεποίθηση αλλά και τη μετριοπάθεια ενός μεγάλου καλλιτέχνη. Αγαπά πολύ τον Μότσαρτ, ξεχωρίζει τη Μαδρίτη, έχει δουλέψει πολύ στο Παρίσι και τη Ρωσία και δεν αντέχει καθόλου τις πόλεις με τις χαμηλές θερμοκρασίες.

Παρ’ όλα αυτά πριν μετακομίσουν οικογενειακώς στην Αθήνα έζησε κι εργάστηκε για μεγάλο διάστημα στη Γερμανία. «Η επιλογή να επιστρέψουμε έγινε πριν από πέντε χρόνια διότι εγώ ταξίδευα πολύ και ήθελα να αφήνω πίσω την οικογένεια σε ένα περιβάλλον με το οποίο να έχει πιο στενές σχέσεις.

Οταν ετέθη το θέμα του σχολείου για τα παιδιά υπήρξε το σοβαρό δίλημμα: Θέλω να πάνε σε ένα σχολείο σχεδόν τέλειο εκπαιδευτικά, όπως το γερμανικό, ή να έρθουμε και να δοκιμαστούμε στην Ελλάδα; Επέλεξα το δεύτερο καθώς, δεν το κρύβω, το θέμα της γλώσσας, της κουλτούρας, της ποίησης, της παράδοσης παίζει καθοριστικό ρόλο στη ζωή μου. Δεν το μετάνιωσα. Αλλωστε, το πού είμαστε, το πού είναι η βάση μας δεν έχει τόση σημασία.

Τίποτα δεν ένιωσα ότι με δεσμεύει κάπου για πάντα. Δεν θέλω να ανήκω κάπου μόνιμα με το ζόρι. Οσες φορές το προσπάθησα δεν το κατάφερα. Νιώθω πιο global. Από τότε που ήμουν στο νησί είχα τάσεις φυγής. Ενιωθα την ανάγκη να φύγω. Οχι γιατί δεν περνούσα καλά, αλλά γιατί η αναζήτηση ήταν ο στόχος».

Η αναζήτησή του, ωστόσο, δεν ήταν πάντοτε μουσική. Διότι πολύ απλά το οικογενειακό του περιβάλλον στη Ρόδο αγαπούσε κι εκφραζόταν μέσω μουσικής, αλλά δεν είχε την παραμικρή σχέση με τον χώρο.

Ξεκίνησε, λοιπόν, από παιδάκι πιάνο, βιολί, πρωτοτραγούδησε σε διάφορες χορωδίες, αλλά τα γραπτά των πανελλαδικών εξετάσεων «αποφάσισαν» ότι θα σπουδάσει τοπογράφος. «Ερχόμενος στην Αθήνα ανακάλυψα την πυρίτιδα, κυριολεκτικά. Εγκατέλειψα τις σπουδές στον πρώτο χρόνο και αφιερώθηκα στη μουσική».

Ποιος ήταν άραγε εκείνος ο διορατικός άνθρωπος που διέκρινε τα σπάνια φωνητικά του χαρίσματα; «Κανείς», λέει γελώντας. «Ποτέ δεν μου είπαν, «εσύ παιδάκι μου θα γίνεις μεγάλος τραγουδιστής». Ημουν -και παραμένω- άνθρωπος που δεν επιδεικνύω τίποτα μέχρι να νιώσω ότι το κατέχω απόλυτα. Ηταν προφανές ότι είχα έλλειψη αυτοπεποίθησης. Ισως γιατί το πλαίσιό μου το διαμόρφωσα μόνος μου. Δεν υπήρξε τίποτα να στηριχθώ».

Ακόμα και σήμερα, όμως, που η επιτυχία του διαδέχεται η μία την άλλη εξακολουθεί να προσγειώνει τον συνομιλητή του λέγοντας ότι «η όπερα δεν είναι γκλάμορους.

Είναι μια πολύμορφη τέχνη που απαιτεί πολύ μεγάλες θυσίες, απόλυτο δόσιμο και αιματηρή προετοιμασία. Είναι κατασκευασμένες φιλοσοφίες αυτά που ακούγονται για αστέρες και ντίβες. Αν, για παράδειγμα, η Ρενέ Φλέμινγκ βγει από το σπίτι της και διασχίσει τον δρόμο, δεν θα συμβεί τίποτα στον κόσμο. Αφήστε που ελάχιστοι θα την αναγνωρίσουν».
Οσο για τις δικές του προσωπικές θυσίες, αρχίζουν και τελειώνουν στην οικογένειά του.

«Θυσίασα τις αγκαλιές και τη ζεστασιά των δικών μου ανθρώπων. Οταν γεννήθηκε το τρίτο μου παιδί τραγουδούσα Ναμπούκο στη Βιέννη, ήρθα δύο μέρες πριν από τη γέννα, την είδα κι έφυγα την επομένη. Λείπω συνεχώς. Κάποια στιγμή περιμένω το ραβασάκι. Οχι από τα παιδιά, από τον εαυτό μου. Ο λογαριασμός έρχεται πάντα στο τέλος…».

* INFO: Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη, στις 20.00. Τον Μάκμπεθ εκτός από τον Δ. Τηλιακό (17, 19, 21/1) ερμηνεύουν οι έξοχοι Δημήτρης Πλατανιάς (18, 24, 26/1), Τάσης Χριστογιαννόπουλος (22, 25/1). Λαίδη Μάκμπεθ: Δήμητρα Θεοδοσίου (17, 19, 21, 25/1), Τατιάνα Μελνιτσένκο (18, 22, 24, 26/1). Σκηνικά: Μαουρίτσιο Μπάλο. Κοστούμια: Σίλβια Αϊμονίνο. Χορογραφία: Ρενάτο Τζανέλλα. Τιμές: 22, 40, 55, 70 ευρώ. Παιδ.-φοιτ.: €13.

Παρίσι, Σιβηρία, Μαδρίτη, Βαρκελώνη
Δεδομένου ότι ο Δημήτρης Τηλιακός ερμήνευσε πρόσφατα εξαιρετικά Μάκμπεθ στην όπερα του Παρισιού και στο θέατρο Λιθέου της Μαδρίτης, σε μουσική διεύθυνση Θεόδωρου Κουρεντζή και σκηνοθεσία Ντμίτρι Τσερνιακόφ, θεωρεί τον ρόλο καθοριστικό για την καριέρα του;

«Δεν θέλω να δεχτώ ότι για καθέναν μας υπάρχουν δυο-τρεις ρόλοι που μας σημαδεύουν, διότι τότε όλο το υπόλοιπο θα μου φαινόταν πολύ βαρετό. Οσο μαγικό κι αν είναι να τραγουδάς Βέρντι, οφείλω να δίνω στη φωνή μου τη δυνατότητα να δοκιμάζεται και σε άλλα είδη. Γενικότερα, πάντως, θεωρώ καθοριστικές τις συνευρέσεις, όχι τους ρόλους.

Ο Τσερνιακόφ, για παράδειγμα, μαζί με τον Βαρλικόφσκι είναι οι σημαντικότεροι σκηνοθέτες όπερας της εποχής μας. Είναι ένας τρελός επιστήμονας του θεάτρου. Ενας παθιασμένος οραματιστής, που έρχεται την πρώτη μέρα στην πρόβα και έχει έτοιμα τα πάντα μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια. Οι πρόβες μαζί του είναι εξαντλητικές και βασανιστικές μέχρι σφαγής.

Εχουμε συγκρουστεί πάρα πολύ, αλλά πάντα εντός καλλιτεχνικών πλαισίων. Περνώντας διά πυρός και σιδήρου ο σπουδαίος σκηνοθέτης μπαίνει βαθιά στην ψυχή του τραγουδιστή και φέρνει στην επιφάνεια όλα τα σπουδαία που έχει να δώσει.

Σκεφτείτε πρόβες στη Σιβηρία με μείον 30 βαθμούς κι εμείς να τρώμε τα σωθικά μας για τον Μάκμπεθ. Την άνοιξη θα συνεργαστούμε για τέταρτη φορά στη Βαρκελώνη, όπου θα κάνω τον πρώτο μου ρωσικό ρόλο στην όπερα «Ο μύθος της αόρατης πόλης»».

Στο μεσοδιάστημα, βέβαια, ο Ελληνας βαρύτονος θα προλάβει να «πεταχτεί» ώς το Αμβούργο για να πάρει μέρος σε μια «Μανόν Λεσκό». Στην Ελλάδα έχει να τραγουδήσει περίπου τέσσερα χρόνια, αλλά την προσπάθεια της Λυρικής την παρακολουθεί.

«Με χαροποιούν η εξωστρέφεια και οι δράσεις της, παρ’ όλο που δεν θεωρώ ότι μόνο αυτό είναι το ζουμί ενός λυρικού θεάτρου. Η χρυσή τομή είναι κάπου ανάμεσα στις παραστάσεις που φέρνουν τον κόσμο στο θέατρο και σε εκείνες που ανεβάζουν καλλιτεχνικά τον πήχη. Δίνει έναν μεγάλο αγώνα η Λυρική για να τα καταφέρει».