ΜΗΓΑΡΙΣ ΕΧΩ ΑΛΛΟ ΣΤΟ ΝΟΥ ΜΟΥ ΠΑΡΕΞ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΑ;
Η είδηση ήταν ανηρτημένη σε έναν από τους διάφορους εκπαιδευτικούς ιστότοπους και μου κίνησε την προσοχή, εν μέσω του ορυμαγδού που είχε ξεσηκωθεί την εβδομάδα που μας πέρασε σχετικά με την ορθή ή όχι καταμέτρηση των συμμετεχόντων στο συλλαλητήριο της Αθήνας, το κατά πόσον είναι ή δεν είναι έτσι όπως παρουσιάζεται η υπόθεση Novartis, τα έθιμα της Τσικνοπέμπτης και τόσα άλλα. Η 9η Φεβρουαρίου έχει οριστεί (έλεγε η είδηση) ως παγκόσμια ημέρα ελληνικής γλώσσας! Αντιγράφω από την έγκυρη ιστοσελίδα alfavita: «Η 9η Φεβρουαρίου, ημέρα μνήμης του εθνικού ποιητή Δ. Σολωμού, έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας, σύμφωνα με την υπ. αριθμ. 17889 κοινή απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών, Εξωτερικών και Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων. Μέσω της θέσπισης αυτού του ετήσιου παγκόσμιου εορτασμού επιδιώκεται η ανάδειξη του θεμελιώδους ρόλου που διαδραμάτισε η ελληνική γλώσσα ανά τους αιώνες, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην εδραίωση τόσο του ευρωπαϊκού όσο και του παγκόσμιου πολιτισμού. Η ελληνική γλώσσα κατά την αρχαιότητα ευτύχησε να καταστεί φορέας μορφοποίησης και μεταβίβασης σημαντικών επιστημονικών θεωριών, φιλοσοφικών θεωρήσεων και λογοτεχνικών κειμένων. Στην ελληνική γράφτηκαν λίγο αργότερα τα πιο σημαντικά κείμενα του Χριστιανισμού για να διαδοθούν σε ολόκληρο τον κόσμο. Στο διάβα των αιώνων υπήρξε καθοριστική η συμβολή της ως μέσου αποθησαύρισης και διάδοσης του ελληνικού πολιτισμού και επιβιώνει ως τις μέρες μας, στη νεότερη εκδοχή της, ως μια από τις μακροβιότερες ζωντανές γλώσσες παγκοσμίως. Η γνώση και η κατανόηση της σημασίας της ελληνικής γλώσσας συνιστά βασική παιδευτική επιδίωξη. Ιδιαίτερα η νέα γενιά μπορεί να ωφεληθεί πολλαπλά, αν εξοικειωθεί με την ιστορία και τη χρήση της και αφομοιώσει δημιουργικά τον πλούτο της, γεγονός που θα της επιτρέψει να κατανοήσει τη βαθύτερη ουσία του ελληνικού πολιτισμού και την πολυδιάστατη συμβολή της ελληνικής γλώσσας στη δημιουργία του παγκόσμιου πολιτισμού.»
Είναι, καταρχάς, ευτύχημα που επιλέχθηκε η μέρα μνήμης του Σολωμού για να τιμηθεί η ελληνική γλώσσα (ή για να είμαστε σαφέστεροι η νεοελληνική μορφή της). Κι όχι μόνο γιατί θεωρείται ως εθνικός μας ποιητής επειδή οι στίχοι του εθνικού μας ύμνου είναι δικοί του. Το να είσαι «εθνικός» ποιητής ενός λαού, σημαίνει ότι μπορείς να διαβάζεις τη σκέψη του, να εκφράζεις το θυμικό του, να φανερώνεις και να προσπαθείς να διορθώσεις τα στραβά του, να μπορείς, εν τέλει, να τον αντιπροσωπεύεις διαχρονικά και πολύπλευρα. Πρέπει ο λαός, οι άνθρωποι να μπορούν να σε τραγουδάνε σαν να έγραψες γι’ αυτούς όχι χτες, αλλά σήμερα, όχι μακριά τους, αλλά δίπλα τους.
Είναι γεγονός ότι ο Σολωμός εκπληρώνει, και με το παραπάνω, αυτές τις παραμέτρους. Δεν είναι μόνο η λαϊκή γλώσσα που χρησιμοποιεί. Λέξεις όπως κόκαλα, ακαρτερούσες, ολογλήγορο, αλλά και στίχοι όπως γιατί τάσκιαζε η φοβέρα/ και τα πλάκωνε η σκλαβιά, ή όπως ακατάπαυστα το βρίζουν/ τα σκυλιά και το πατούν, αποτελούν τομή για την αντίληψη της εποχής που ήθελε την Ποίηση να είναι προνόμιο των λίγων, των λογίων, των εκπροσώπων δηλ. της Φαναριώτικης σχολής που έγραφε σε γλώσσα διαφορετική από αυτή που μιλούσε ο απλός λαός.
Ο Σολωμός κάνει, στο σημείο αυτό, τη δική του επανάσταση γιατί θεωρεί ότι ένας λαός δεν μπορεί να είναι ελεύθερος όταν δεν του επιτρέπεται να εκφράζεται στη γλώσσα που μιλάει. Το δηλώνει άλλωστε στο «Διάλογο», ένα από τα λίγα πεζά του έργα: «Θέλεις να ομιλήσουμε για τη γλώσσα. Μήγαρις έχω άλλο στο νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα; Εκείνη άρχισε να πατή τα κεφάλια τα τούρκικα, τούτη θέλει πατήση ογλήγορα τα σοφολογιοτατίστικα, και έπειτα αγκαλιασμένες και οι δύο θέλει προχωρήσουν εις τον δρόμον της δόξας, χωρίς ποτέ να γυρίσουν οπίσω αν κανένας Σοφολογιώτατος κρώζει ή κανένας Τούρκος βαβίζει. Γιατί για με όμοιοι είναι και οι δύο.» Μ’ αυτές τις σκέψεις, ο ποιητής γράφει υψηλή ποίηση στη λαϊκή γλώσσα, με αποτέλεσμα να απελευθερώνει τον απλό λαό από τα δεσμά της αμάθειας.
Είναι ευχής έργο ότι ταυτίζεται από το Υπουργείο ο Σολωμός με τη γλώσσα των νεοελλήνων, όμως δε μπορούμε να πούμε το ίδιο για τη διδασκαλία ούτε του Σολωμού ούτε της νεοελληνικής γλώσσας στα σχολεία μας, πολύ περισσότερο σε αυτά της Μέσης Εκπαίδευσης. Στα προγράμματα σπουδών των Γυμνασίων και Λυκείων της χώρας μας οι ώρες διδασκαλίας της νεοελληνικής γλώσσας είναι ακριβώς όσες και της πρώτης ξένης γλώσσας, ενώ οι μαθητές διδάσκονται επιπλέον και δεύτερη ξένη γλώσσα με ίσο αριθμό ωρών! Επιπλέον διδάσκονται και αρχαία ελληνικά σε μαθητές που δεν έχουν καλά-καλά κατακτήσει τη μητρική τους γλώσσα, σε πολύ περισσότερες ώρες απ’ ό,τι αυτές της νέας ελληνικής. Αυτό κι αν αποτελεί σφάλμα! Γιατί οι μαθητές, που είναι αναγκασμένοι να μαθαίνουν μια γλώσσα που φαντάζει άχρηστη έτσι όπως τη διδάσκονται, είναι φυσικό να αγανακτήσουν και να στραφούν σε άλλες διεξόδους, αγκαλιάζοντας περισσότερο τις ξένες γλώσσες, τις οποίες έχουν αρχίσει να μαθαίνουν από νεαρότατη ηλικία και με τις οποίες έχουν ήδη εξοικειωθεί όταν μπαίνουν στο γυμνάσιο και το λύκειο. Φτάνουμε λοιπόν στο σημείο ένας νέος σήμερα να γνωρίζει καλύτερα το μηχανισμό λειτουργίας μιας ξένης γλώσσας από ό,τι της δικής του, με αποτέλεσμα να αλλοιώνει τη μητρική του στη χρήση της και να την καθιστά αιχμάλωτη των «ισχυρών» ξένων γλωσσών, όχι μόνο χρησιμοποιώντας ξενόφερτο λεξιλόγιο, αλλά προσαρμόζοντας την ελληνική γλώσσα στον τρόπο σκέψης, άρα και στο συντακτικό και την εκφραστική λογική, της αγγλικής ή γαλλικής κάτι που έχει (μακροπρόθεσμα) ως αποτέλεσμα την αλλοτρίωση της γλώσσας μας, άρα και του πολιτισμού μας.
«Πολιτισμοί χωρίς γλώσσα δεν πλάθονται» έλεγε ο σοφός Ε. Π. Παπανούτσος και αυτό δεν αποτελεί ατεκμηρίωτη ρήση αυθεντίας, αλλά γεγονός που αποδεικνύεται από την ίδια την Ιστορία. Αν ο ελληνισμός κατάφερε και στάθηκε όρθιος μέσα από τις διάφορες διακυμάνσεις της ιστορίας του, δεν είναι επειδή διατήρησε «καθαρό» το φυλετικό του D.N.A. και τη «ράτσα» του. Στον πολιτισμό του οφείλει πρώτα και πάνω απ’ όλα την επιβίωσή του. Η γλώσσα και η θρησκεία (που χάρη σ’ αυτή τη γλώσσα κατάφερε να εδραιωθεί στη Μεσόγειο) αποτέλεσαν το συνεκτικό κρίκο του ελληνισμού σε εποχές που η λέξη «Έλληνας» σήμαινε κάτι κακό κι απαγορευμένο. Κι αν το να δηλώνεις «Έλληνας» μπορεί να θεωρούνταν απορριπτέο, με την έννοια της αποδοχής της ειδωλολατρίας, τα ελληνικά αποτέλεσαν το όχημα εκείνο μέσω του οποίου ο ελληνισμός ξαναβρήκε τις ρίζες του στους Έλληνες της αρχαιότητας και τον πολιτισμό τους.
Τα ελληνικά είναι (μπορούν να είναι) η αιχμή του δόρατος για τον ελληνικό πολιτισμό και τη διεκδίκηση περισσότερης ελευθερίας για όλους μας. Ας μην παραμελούμε τη νεοελληνική γλώσσα!!