Κωσταριδάκη Καλλιόπη

4η Ενότητα

Δείτε το στο slideshare.net

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ : Ο Τηλέμαχος λέει στην Αθηνά – Μέντη τα παράπονά του και εκείνη τον ενθαρρύνει και τον συμβουλεύει. Του θυμίζει πόσο σπουδαίος άνδρας είναι ο Οδυσσέας (άρα το ίδιο θα είναι και ο Τηλέμαχος) και του τονίζει ότι ζει. Του αναφέρει το παράδειγμα του Ορέστη προσφέροντάς του έτσι ένα μοντέλο δράσης.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ  – ΤΙΤΛΟΙ

Στίχοι 174-196: Ο Τηλέμαχος περιγράφει την κατάσταση στο παλάτι και ρωτά τον ξένο ποιος είναι και τι θέλει.

Στίχοι 197-235 : Ο ξένος συστήνεται ως Μέντης και μιλάει στον Τηλέμαχο.

Στίχοι 236-245: Ο Τηλέμαχος εύχεται να ήταν γιος άλλου , καλόμοιρου άνδρα.

Στίχοι 246-255: Η Αθηνά-Μέντης ρωτάει για τη συγκέντρωση των μνηστήρων.

Στίχοι 256-279: Ο Τηλέμαχος μιλάει στους μνηστήρες

Στίχοι 280-340: Η Αθηνά-Μέντης συμβουλεύει τον Τηλέμαχο.

Στίχοι 341-348: Ο Τηλέμαχος προτείνει στον ξένο να καθυστερήσει την αναχώρησή του .

Στίχοι  349-361: Η Αθηνά-Μέντης αρνείται ευγενικά και αποχωρεί.

ΟΙ ΟΔΗΓΙΕΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΤΗΛΕΜΑΧΟ

• Η απομάκρυνση των μνηστήρων απ’ το παλάτι: Ο Τηλέμαχος πρέπει να καλέσει σε συνέλευση τους κατοίκους της Ιθάκης και να καταγγείλει τη συμπεριφορά τους ξεκαθαρίζοντας έτσι τη θέση του. Αν η μητέρα του επιθυμεί να παντρευτεί ξανά τότε θα πρέπει να πάει στο πατρικό της σπίτι και να επιλέξει το νέο της σύζυγο.

• Ο Τηλέμαχος πρέπει να αναζητήσει πληροφορίες για τον πατέρα του: Μία επίσκεψη στους συμπολεμιστές του στην Τροία, που επέστρεψαν στην πατρίδα τους, είναι απαραίτητη. Έτσι θα πρέπει να επισκεφτεί την Πύλο και την Σπάρτη για να ρωτήσει τους Μενέλαο και Νέστορα, αν γνωρίζουν κάτι για τον πατέρα του. Αν μάθει πως ο πατέρας του ζει θα πρέπει να περιμένει ένα χρόνο , αν μάθει πως πέθανε όμως θα πρέπει να οργανώσει τις λατρευτικές τελετές που του αρμόζουν εξασφαλίζοντας έτσι την υστεροφημία του και να φροντίσει να παντρέψει τη μητέρα του με κάποιον απ’ τους μνηστήρες.

• Να καταστρώσει ένα σχέδιο εκδίκησης για τους μνηστήρες, με δόλο ή και ολοφάνερα.

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ Ο ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ ΠΑΙΡΝΕΙ ΚΟΥΡΑΓΙΟ ΚΑΙ ΔΥΝΑΜΗ ΚΑΙ ΑΙΣΘΑΝΕΤΑΙ ΟΤΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΑΝΔΡΩΘΗΚΕ. ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ Ο ΚΥΡΙΟΣ ΤΟΥ ΣΠΙΤΙΟΥ ΚΑΙ ΝΑ ΑΝΑΛΑΒΕΙ ΤΙΣ ΕΥΘΥΝΕΣ ΤΟΥ.

            ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ : Μετά την τριτοπρόσωπη αφηγηματική περιγραφή της προηγούμενης ενότητας περνάμε στη διαλογική/δραματική σε συνδυασμό με την αφήγηση και την περιγραφή. Επίσης συναντάμε τις τεχνικές :

• ΕΠΙΤΑΧΥΝΣΗ ΔΡΑΣΗΣ: Τη συναντήσαμε στην προηγούμενη ενότητα, στους στίχους 115-117 , όπου παρουσιάστηκε η Αθηνά να πετάει από τον Όλυμπο στην Ιθάκη χωρίς να μας δώσει άλλες λεπτομέρειες. Αυτή την τεχνική τη χρησιμοποιεί ο Όμηρος για να μην κουράσει το ακροατήριό του με περιττές λεπτομέρειες.

• ΕΠΙΒΡΑΔΥΝΣΗ ΔΡΑΣΗΣ: Επιβράδυνση (καθυστέρηση) έχουμε όταν η Αθηνά-Μέντης αρχίζει να παρουσιάζει τον Οδυσσέα ως ισχυρό άνδρα. Καθυστερεί έτσι την εξέλιξη της υπόθεσης για να ξεκουράσει τον ακροατή, να τον απομακρύνει από το κεντρικό θέμα και να κάνει το έργο πιο ενδιαφέρον.(στίχοι 208-213, 286-293)

• ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΕΙΡΩΝΕΙΑ: Έχουμε όταν ο ήρωας του έργου αγνοεί κάτι που ο ακροατής/αναγνώστης γνωρίζει. Για παράδειγμα, ο Τηλέμαχος αγνοεί ότι ο πατέρας   του ζει ενώ ο αναγνώστης/ακροατής (εμείς) το γνωρίζουμε. (στίχοι 201-206, 214-216,217-225,243-244).

• ΠΑΡΕΚΒΑΣΗ

  Είναι μια τεχνική  κατά την οποία διακόπτεται η εξέλιξη της ιστορίας με την αναφορά στοιχείων άσχετων μετην ιστορία. Στην ενότητά έχουμε τις εξής παρεκβάσεις :

  α) Την αναφορά στον Λαέρτη, που γίνεται για να δείξει ο Μέντης το πόσο φίλος ήταν με τον Οδυσσέα (207-211)

  β) Την περιγραφή του Οδυσσέα και την αναφορά στον Ορέστη (284-293 και 331-333) που γίνονται για να λειτουργήσουν ως παραδείγματα προς μίμηση για τον Τηλέμαχο.

  ΤΥΠΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΚΑΙ ΤΥΠΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ

  γλαυκόματη Αθηνά (174) : τυπικό επίθετο

  ανταποκρίθηκε, τα μάτια λάμποντας αμέσως η θεά Αθηνά (197) : τυπική έκφραση

  του εμπειροπόλεμου Αγχιάλου (199) : τυπικό επίθετο

  τους θαλασσινούς Ταφίους (200) : τυπικό επίθετο

  το δασωμένο Νήιο (206) : τυπικό επίθετο

  τον ανδρείο Λαέρτη (208) : τυπικό επίθετο

  ο θείος Οδυσσέας (217) : τυπικό επίθετο

  μα τώρα απάντησε στο ερώτημά μου και μίλησέ μου ειλικρινά (229) : τυπική έκφραση

  τότε η θεά Αθηνά, τα μάτια λάμποντας, ανταποκρίθηκε (246) : τυπική έκφραση

  της αποκρίθηκε ο Τηλέμαχος, φρόνιμος πάντα και με γνώση (256) : τυπική έκφραση

  δασωμένη Ζάκυνθο (273) : τυπικό επίθετο

  του αντιμίλησε με πάθος η Αθηνά Παλλάδα (280) : τυπική έκφραση

  αναίσχυντους μνηστήρες (283) : τυπικό επίθετο

  τους τίμιους Αχαιούς (301) : τυπικό επίθετο

  σεβάσμιο Νέστορα (315) : τυπικό επίθετο

  ξανθό Μενέλαο (316) : τυπικό επίθετο

  θείος Ορέστης (332) : τυπικό επίθετο

  τον δόλιο Αίγισθο (333) : τυπικό επίθετο

  του ξακουστού πατέρα του (333) : τυπικό επίθετο

  αμέσως η Αθηνά, τα μάτια λάμποντας, του απάντησε (354) : τυπική έκφραση

  ισόθεος άντρας (360) : τυπικό επίθετο

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΟΧΗΣ

• ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ : Προστάτης της ο Ξένιος Δίας. Όποιος δεν 

• ΑΥΤΟΔΙΚΙΑ: Τον 8^ο αι. (ομηρική εποχή) δεν λειτουργούσε η δικαιοσύνη ως θεσμός. Γενικά αποδεκτό ήταν ότι δικαιοσύνη σημαίνει να ωφελείς τους φίλους σου και να βλάπτεις τους εχθρούς σου. Αυτοδικία είδαμε στην περίπτωση του Ορέστη, που πήρε το νόμο στα χέρια του σκοτώνοντας το φονιά του πατέρα του, θα δούμε και όταν ο Οδυσσέας , με τη βοήθεια του Τηλέμαχου και της Αθηνάς, θα σκοτώσει τους μνηστήρες. Αυτό (την αυτοδικία) προτείνει η Αθηνά στον Τηλέμαχο στο τέλος των συμβουλών της.

• ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ :ήταν η ανταλλαγή ενός προϊόντος μ’ ένα άλλο ίσης, κατά την εκτίμηση των συναλλασσομένων (= εμπορευομένων), αξίας. Για παράδειγμα, ανταλλαγή αγγείων με μέταλλα ή βιοτεχνικών προϊόντων με δούλους.Το ανταλλακτικό εμπόριο παρουσίαζε αρκετές δυσκολίες:

  Η πρώτη είχε να κάνει με την απουσία σταθερής τιμής που κατέληγε στην αυθαιρεσία και την αδικία, και στο παζάρι. Στο παράδειγμά μας οι Καρχηδόνιοι έμποροι επιβάλλουν την ανταλλακτική αξία των εμπορευμάτων τους στους ιθαγενείς οι οποίοι – είτε αγνοώντας είτε παζαρεύοντας – δέχονται τελικά να δώσουν τα ζητούμενα ανταλλάγματα. Για το ότι δεν αδικούν, ο Ηρό-δοτος δεν μπορεί να μιλήσει με βεβαιότητα. Γι’ αυτό και χρησιμοποιεί τη φράση «όπως λένε οι Καρχηδόνιοι».

  Η δεύτερη αφορούσε την αδιαιρετότητα των ανταλλασσόμενων προϊόντων. Για παράδειγμα, αν ένας ήθελε να πουλήσει το βόδι του, δε θα μπορούσε να το ανταλλάξει με ένα ζευγάρι πέδιλα, πολύ φθηνότερα από το βόδι εκτός αν τεμάχιζε το βόδι ή έπαιρνε αχρείαστα πέδιλα για να ισοφαρίσει την τιμή του βοδιού.

  Η τρίτη δυσκολία είχε σχέση με τη σύμπτωση επιθυμιών. Δηλαδή στο προη-γούμενο παράδειγμα, για να γίνει ανταλλαγή, έπρεπε οπωσδήποτε ο ένας να θέ-λει να πέδιλα και ο άλλος το βόδι αλλιώς δεν μπορούσαν να τα ανταλλάξουν.

  Η τέταρτη δυσκολία είχε σχέση με τη φθορά των προϊόντων. Πολλά προϊόντα είχαν ημερομηνία λήξης και έπρεπε να διατεθούν σε συγκεκριμένο χρόνο. Αν π.χ. δεν ανταλλασσόταν ο μούστος γρήγορα, θα αλλοιωνόταν (= χάλαγε, ενώ το βόδι μπορεί να ψοφούσε.

  Μια άλλη δυσκολία σχετιζόταν με τις έκτακτες περιστάσεις. Αν π.χ. ένα σακί σιτάρι ανταλλασσόταν με ένα δοχείο λάδι σε κανονικές συνθήκες, σε έκτακτες συνθήκες, π.χ. σιτοδεία (= έλλειψη σιτηρών), η σχέση ανατρεπόταν πλήρως.

  Οι δυσκολίες αυτές αλλά και άλλες ξεπεράστηκαν με τη χρήση του νομίσματος, από τότε δηλαδή που μεγάλες ομάδες ανθρώπων αποδέχτηκαν ότι ένα σφραγισμένο με το σήμα ενός κράτους τεμάχιο μετάλλου έχει συγκεκριμένη αξία.

  ΠΗΓΗ:https://sites.google.com/site/domvroshistoryaedsc2/apoikiake-exaplose/toantallaktikoemporio

• «ΑΓΟΡΑ»= ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ

• ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΙΚΑ :στην ομηρική εποχή ο πατέρας αποφάσιζε για τον γάμο της κόρης του (στίχοι 304-306) και στην περίπτωση που η γυναίκα ήταν χήρα ο γιος αποφάσιζε αν θα ξαναπαντρευτεί η μητέρα του (324-325). Ως προς το θέμα της προίκας, η Αθηνά λέει ότι ο πατέρας της νύφης οφείλει να την προικίσει (304-308)

• ΤΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΤΟΥ ΜΑΝΤΗ: Πρόσωπο τιμημένο που θεωρούνταν ότι εμπνέονταν από τους θεούς .

• ΝΕΚΡΙΚΕΣ ΤΙΜΕΣ: Οι συγγενείς ή οι συμπολεμιστές του νεκρού τον έλουζαν και τον άλειφαν με αρωματικά έλαια. Στη συνέχεια θρηνούσαν και αφού έκαιγαν το σώμα του νεκρού, τοποθετούσαν τα οστά του σε ειδική θήκη. Τέλος, συγκέντρωναν χώμα πάνω από την πυρά και στην κορυφή του τοποθετούσαν στήλη (επιτύμβια στήλη)

• ΑΝΑΧΡΟΝΙΣΜΟΣ : Η χρήση του σιδήρου.

• ΤΑΦΗ

• Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΛΟΥΤΡΟ ΚΑΙ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΔΩΡΩΝ (ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ)

• Η φιλοξενία στην αρχαία και σύγχρονη εποχή

                                                        ΑΞΙΕΣ ΖΩΗΣ

• ΤΟ ΗΡΩΙΚΟ ΙΔΑΝΙΚΟ (=ευτυχισμένος ο άνδρας που θα πεθάνει πολεμώντας για την πατρίδα του εξασφαλίζοντας έτσι υστεροφημία , που θα αφήσει το όνομά του ανεξίτηλο στη μνήμη των ανθρώπων, και δόξα για τους απογόνους του)

• ΤΟ ΙΔΑΝΙΚΟ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΗΣ ΖΩΗΣ ΩΣ ΤΑ ΓΗΡΑΤΕΙΑ ( = ευτυχισμένος ο άνθρωπος που θα πεθάνει στο σπίτι του, σε μεγάλη ηλικία, κοντά στους δικούς του.)

• ΥΣΤΕΡΟΦΗΜΙΑ: Η καλή φήμη που συνοδεύει κάποιον μετά το θάνατό του για τις ηρωικές πράξεις του. Αποτελεί τιμή μεγάλη και για τους απογόνους του.

   ΠΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Στίχοι : 294-295: Προοικονομείται η μνηστηροφονία.

Στίχοι: 315-316: Προοικονομείται το ταξίδι του Τηλέμαχου σε Πύλο και Σπάρτη.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΙ

ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ: Παρουσιάζεται θλιμμένος και μελαγχολικός , όταν σκέπτεται τον πατέρα του. Τον θαυμάζει, τον αγαπάει και του λείπει. Είναι απογοητευμένος από την κατάσταση που επικρατεί στο παλάτι αλλά αδύναμος να την ανατρέψει. Είναι ένας αδύναμος έφηβος που  δεν έχει ακόμη ενηλικιωθεί ωστόσο είναι ένα λογικό παιδί.

 ΑΘΗΝΑ/ΜΕΝΤΗΣ : Έξυπνη και διπλωμάτισσα , με έντεχνο τρόπο εκμαιεύει από τον Τηλέμαχο τις πληροφορίες που θέλει. Βοηθός του Οδυσσέα , αγαπά και το γιο του , τον Τηλέμαχο, και τον κάνει σύμμαχο στο σχέδιό της για την επιστροφή του Οδυσσέα στο παλάτι. Τον ενθαρρύνει (247-248)  τον συμπονεί και του συμπαραστέκεται (281-282) τον προτρέπει να αναλάβει τις ευθύνες του (329-330) και του προβάλει ως πρότυπα τον πατέρα του και τον Ορέστη (282-295, 331-333)

ΜΝΗΣΤΗΡΕΣ : ανήθικοι και  τεμπέληδες (177-178), δειλοί ,  ξεδιάντροποι και ξιπασμένοι (252-253, 275, 283)

ΠΗΝΕΛΟΠΗ: Γίνεται μόνο αναφορά στο όνομά της. Από τις πληροφορίες που μας δίνει ο Τηλέμαχος συμπεραίνουμε ότι πρόκειται για μια σεμνή γυναίκα, πιστή στο σύζυγό της , αφού δεν έχει υποχωρήσει στις πιέσεις των μνηστήρων. Δεν είναι όμως δυναμική και δεν παίρνει αποφάσεις για να στηρίξει το σπίτι της , κάτι βέβαια το οποίο είναι σύμφωνο με τη θέση της γυναίκας την εποχή εκείνη.

ΛΑΕΡΤΗΣ: Γίνεται μόνο αναφορά σε αυτόν. Απογοητευμένος από το χαμό του γιου του επέλεξε την απομόνωση αντί να στηρίξει την οικογένεια του παιδιού του. Γι’ αυτό ίσως θα μπορούσαμε να τον χαρακτηρίσουμε άβουλο.

ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΘΕΑΣ

Η Αθηνά φεύγοντας αποκαλύπτει την θεϊκή της ταυτότητα (= πετάει από το άνοιγμα της στέγης και έτσι ο Τηλέμαχος καταλαβαίνει πως ο ξένος ήταν κάποιος θεός, στίχος 335). Όταν ο θεός αποκαλύπτει τη θεϊκή του ταυτότητα λέμε ότι έχουμε «επιφάνεια θεού».