Η αυτοπεποίθηση δίνει φτερά
Της Ελένης Χαδιαράκου
Είναι άτολμο, ντροπαλό και δεν διεκδικεί ποτέ τίποτα. Βοηθήστε το παιδί σας να μάθει να υπερασπίζεται τον εαυτό του και να συνειδητοποιήσει πόσο σημαντικό είναι.
Πού είναι οι καινούργιες σου νερομπογιές; Μου τις πήρε η Ελενίτσα. Και το καινούργιο σου PSP; Το δανείστηκε ο Βασιλάκης… Ο Γιωργάκης γιορτάζει φέτος τα πέμπτα του γενέθλια. Είναι ένα παιδί έξυπνο, επικοινωνιακό και αρκετά ήσυχο. Έχει πολλούς φίλους, αλλά κάθε μέρα γυρίζει σπίτι του χωρίς στυλό, γιατί το έχει χαρίσει στο φίλο του τον Βασίλη, δεν έχει φάει το κολατσιό του, γιατί του το πήρε ο Γιάννης, ή έχει χαρίσει το καινούργιο του παιχνίδι στη συμμαθήτριά του τη Χαρούλα. Η μαμά του και φίλη μου του δεν ξέρει πώς να το διαχειριστεί όλο αυτό. Δεν είναι σε θέση να καταλάβει αν το παιδί της είναι ευαίσθητο, ντροπαλό, αδύναμο, δοτικό ή το απόλυτο θύμα. Όμως τίποτα απ’ όλα αυτά δεν συμβαίνει. Απλώς ο Γιωργάκης χρειάζεται μια μικρή ενίσχυση στην τσαλακωμένη του αυτοπεποίθηση. Και η μαμά του πρέπει να βρει τον τρόπο να του την ενισχύσει.
Ποιος του έκοψε τα φτερά;
Το ότι ένα παιδί κάποιες φορές αδυνατεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του δεν σημαίνει πως γεννήθηκε έτσι. Μπορεί απλώς να πρόκειται για ένα παιδί πιο ευαίσθητο, που χρειάζεται περισσότερη στήριξη και υποστήριξη, χάδια και αγκαλιές. Ενδεχομένως πάλι να πρόκειται για ένα χαρακτήρα που φοβάται ή μπλοκάρεται εύκολα ή για ένα χαρακτήρα υποχωρητικό. Ίσως πάλι να μη συμβαίνει τίποτα απ’ όλα αυτά, αλλά κάποιο οικογενειακό γεγονός (όπως διαζύγιο, αποχωρισμός ή θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου) να το έχει φοβίσει και να το έχει αποσυντονίσει. Ή ακόμη και να το έχουν μαλώσει πολύ.
Η αυτοπεποίθηση στα παιδιά –όπως άλλωστε και στους ενηλίκους– είναι η συναίσθηση της ικανότητας να ανταποκρίνεται κανείς στις απαιτήσεις της καθημερινότητας, αλλά και η επίγνωση της σημαντικότητάς του ως ιδιαίτερο πρόσωπο. Αν εμείς δεν βοηθήσουμε το παιδί μας να καταλάβει ότι είναι σημαντικό για μας και ικανό να καταφέρει πράγματα, τότε ίσως κλονιστεί ανεπανόρθωτα η αυτοπεποίθησή του.
Πώς αναγνωρίζουμε ένα παιδί με χαμηλή αυτοπεποίθηση
- Συνήθως αποφεύγει την ανάληψη ευθυνών από φόβο μήπως αποτύχει.
- Έχει δυσκολία στην κοινωνική ένταξη και συχνά αποζητά τη μοναξιά.
- Ανησυχεί πολύ μήπως ενοχλεί τους άλλους.
- Κοκκινίζει ή αντιδρά αρνητικά στις φιλοφρονήσεις.
- Αποφεύγει ακόμη και τις πιο ανώδυνες προκλήσεις.
- Εκδηλώνει αναπάντεχες εκρηκτικές συμπεριφορές.
- Είναι υποχωρητικό, συνήθως δεν αντιμιλά στους γονείς του και διαπληκτίζεται με τους συνομηλίκους του.
Τι μπορείτε να κάνετε εσείς για το παιδί σας
Επικοινωνήστε μαζί του με ειλικρίνεια και ενδιαφέρον. Δείξτε του πως η κουβέντα μαζί του είναι για εσάς χαρά και όχι αγγαρεία. Εκδηλώστε την αγάπη σας όχι μόνο με λόγια, αλλά και με φιλιά και χάδια.
Δώστε του το καλό παράδειγμα. Ας μην ξεχνάμε πως τα παιδιά είναι μιμητικά όντα και αν διαπιστώσει πως εσείς σέβεστε τον εαυτό σας το ίδιο θα κάνει κι αυτό. Είναι διαφορετικό να σας ακούει να λέτε «πάλι με καπέλωσαν οι άλλοι» και διαφορετικό να πείτε «αυτό δεν θα το επιτρέψω».
Μην προσπαθείτε να του επιβάλλετε τις απόψεις σας, όσο ευγενικά κι αν το κάνετε. Προσπαθήστε να είστε αληθινά δημοκρατικοί και να ακούτε κάθε την άποψή του. Αν εσείς η ίδια του μιλάτε σεβόμενη τις επιθυμίες του, αν δεν του λέτε συστηματικά «όχι» πριν καν το ακούσετε, θα νιώσει ότι το σέβεστε. Και, όπως είναι φυσικό, αν νιώθει έτσι στο σπίτι, τότε τα πράγματα θα είναι πιο εύκολα έξω.
Αποφύγετε τις συγκρίσεις. «Όχι έτσι, βρε παιδί μου, κοίτα τι ωραία που ζωγραφίζει το κοριτσάκι». Μέσω της σύγκρισης όχι μόνο δεν βελτιώνονται οι επιδόσεις του παιδιού, αλλά τσαλακώνεται και η αυτοεκτίμησή του. Στηρίξτε λοιπόν τις προσπάθειές του χωρίς να περιμένετε να ικανοποιήσει τις προσδοκίες σας.
Συγχωρέστε του τα ψέματα. Ως γνωστόν, τα παιδιά δεν λένε ψέματα με τον ίδιο τρόπο που τα λένε οι μεγάλοι. Περισσότερο το κάνουν για να καλλιεργήσουν τη φαντασία τους παρά για να εξαπατήσουν. Αδιαφορήστε για τα ψέματά του και απλώς επιβραβεύστε το όταν λέει την αλήθεια.
Η υπερπροστασία βλάπτει όσο και η κατάχρηση εξουσίας. Πολλές φορές, για να προστατέψετε το «καημένο σας μωράκι», το εγκλωβίζετε στο ρόλο του θύματος. Αποφύγετε τις συνηθισμένες αναφορές του τύπου: «Προσοχή, θα πέσεις, θα βραχείς, θα χτυπήσεις…». Παροτρύνετέ το να ξεπεράσει τον εαυτό του, ακόμα κι αν αυτό είναι δύσκολο, με την προϋπόθεση πάντα ότι θα κάνει πράγματα που επιτρέπονται για την ηλικία του. Αν του στερείτε τις πρωτοβουλίες και κάνετε τα πάντα εσείς, ενθαρρύνετε την παθητικότητά του και το κάνετε ευάλωτο απέναντι στους άλλους σε περίπτωση σύγκρουσης. Μια ελάχιστη αυτονομία και ανεξαρτησία είναι απαραίτητες για να ολοκληρωθεί μέσα σε μια ομάδα και για να μάθει να παίζει με τα άλλα παιδιά.
Ομολογήστε με κάθε ειλικρίνεια πως κάποια από τα πράγματα που το τρομάζουν, τα έχετε ζήσει κι εσείς στο παρελθόν. Τα παιδιά καθησυχάζονται πολύ όταν συνειδητοποιούν πως τα πρόσωπα που θεωρούν σημαντικά (όπως οι γονείς, οι θείοι ή τα αδέρφια) έχουν περάσει ανάλογες δυσκολίες με τις δικές τους.
Ενθαρρύνετε το παιδί να αντιμετωπίζει με χιούμορ ακόμη και τα δυσάρεστα γεγονότα.
Εξηγήστε του πως αν κάποιος μεγάλος θυμώνει μαζί του ή κάποιο παιδί το κοροϊδεύει ή του επιτίθεται αυτό δεν σημαίνει ότι φταίει ή πως είναι κακό παιδί.
Προτρέψτε το να βάζει στόχους, να παίρνει αποφάσεις και να λύνει προβλήματα.
Μάθετέ του να επιμένει, να υπομένει και να αγωνίζεται μέχρι να πετύχει τους στόχους του.
Επιβραβεύστε κάθε μικρή του πρόοδο.
Ενθαρρύνετέ το να εκφράζει ειλικρινά τις προσωπικές του απόψεις και να εξωτερικεύει ξεκάθαρα τα συναισθήματά του.
Βοηθήστε το να αναπτύξει αυτοέλεγχο, να επιλέγει τη συναισθηματική του αντίδραση και να μην αντιδρά παρορμητικά στις προκλήσεις των άλλων.
Μάθετέ του πως αξίζει πολλά, ανεξάρτητα με το πόσο αποδίδει.
Προτρέψτε το να αποδέχεται χωρίς ταραχή τόσο τον έπαινο όσο και την τιμωρία. Με λίγα λόγια, διδάξτε του την ψυχραιμία.
Μάθετέ το να εμπιστεύεται τα κοντινά του πρόσωπα.
Τι μπορείτε να κάνετε παρέα με το παιδί
Αφήστε το να χειριστεί μόνο του τις μικρές διαφωνίες με τους άλλους, αλλά σε περίπτωση που η κατάσταση του προκαλεί μεγάλο πρόβλημα, υποστηρίξτε το. Πρέπει να ξέρει ότι θα είστε πάντα εκεί σε περίπτωση που τα πράγματα δυσκολέψουν.
Δεν τολμά να σηκώσει το χέρι του μπροστά στη δασκάλα; Προσποιηθείτε ότι εσείς είστε η δασκάλα και μιμηθείτε τη σκηνή μπροστά του. Κι αν δεν τα καταφέρνει πάντα, κλείστε ένα ραντεβού με τη δασκάλα για να της αναφέρετε την κατάσταση. Δείξτε στο παιδί σας ξεκάθαρα πώς να υπερασπίζεται τον εαυτό του απέναντι στους συμμαθητές του. Μπορεί να φαίνεται πολύ φοβισμένο όταν, π.χ., κοιτάει τον αντίπαλό του στα μάτια ή όταν έρχεται πρόσωπο με πρόσωπο με αυτόν, ο οποίος έχει τα πόδια ανοιχτά και τα χέρια του στη μέση. Δώστε του συγχαρητήρια αν τα καταφέρει.
Τι κι άντρας που είμαι, φοβάμαι, φοβάμαι
Ακούμε συχνά τους γύρω μας να λένε πως ένα αγόρι πρέπει να μάθει από μικρό να υπερασπίζεται τον εαυτό του για να… γίνει άντρας. Αυτό το κοινωνικό κλισέ είναι πέρα για πέρα λανθασμένο, σύμφωνα με τους ψυχολόγους, πολύ απλά γιατί το αγόρι σας ενδεχομένως να μη βρίσκεται ακόμη στο στάδιο αυτό της επεξεργασίας της προσωπικότητάς του. Για να αρχίσει ένα παιδί να υπερασπίζεται τον εαυτό του και να οριοθετεί την περιοχή του, πρέπει να έχει σαφή αντίληψη του εαυτού του και της σωματικής του διάπλασης. Και αυτό το αντιλαμβάνεται λίγο πριν ή μετά τα τέσσερα. Δώστε του λοιπόν λίγο χρόνο.
Μήπως πέσει θύμα της παθητικότητάς του;
Οι γονείς ανησυχούν πάντα. Τις περισσότερες φορές όχι αδικαιολόγητα. Τι μπορούμε όμως να κάνουμε για τα παιδιά μας ώστε να μην τα στοιχειώσουμε με το φάντασμα του φόβου; Πώς μπορούμε να τα εκπαιδεύσουμε έτσι ώστε να αποφεύγουν τις κακοτοπιές; Να τα προστατεύσουμε από επιτήδειους, από το διαδίκτυο ή από τον διαταραγμένο γείτονα;
Μέχρι κάποα ηλικία το παιδί πρέπει να βρίσκεται υπό την επίβλεψή μας. Αλλά αυτό μπορεί να γίνεται με διακριτικό και όχι με απόλυτο και παρεμβατικό τρόπο. Είναι σκόπιμο να του εξηγήσουμε πως πρέπει να προστατεύει τον εαυτό του από διάφορες καταστάσεις για τις οποίες θα του μιλήσουμε ψύχραιμα. Αν μιλήσουμε με τρόπο υπερβολικό για τους κινδύνους που παραμονεύουν, μπορεί να τρομοκρατήσουμε το παιδί κι έτσι θα φοβάται οποιαδήποτε ανοίκεια κατάσταση όσο αθώα κι αν είναι. Μπορούμε να το μάθουμε να μην απαντάει σε αγνώστους όταν ερωτάται (π.χ. κανείς δεν θα ρωτήσει ένα ανήλικο παιδάκι πού βρίσκεται η αστυνομία), να λέει «όχι» σε χάδια, φιλιά, αγγίγματα –ακόμα και από οικεία πρόσωπα– όταν δεν θέλει. Ο έλεγχος του διαδικτύου επιβάλλεται, όπως επίσης και ο χρόνος που το παιδί θα αφιερώνει σε αυτό. Από μικρό το μαθαίνουμε την ιδιαίτερη αξία που έχει πρωτίστως η ανθρώπινη σχέση – επικοινωνία – επαφή. Όσο για τον οποιοδήποτε διαταραγμένο γείτονα, σύμφωνα με την ηλικία του παιδιού μπορούμε να του εξηγήσουμε απλά πως μερικοί άνθρωποι πολλές φορές δεν είναι καλά και μπορούν να μας κάνουν κακό χωρίς να το καταλάβουν. Γι’ αυτό και τους αποφεύγουμε.