Ο κόσμος της Ορθοδοξίας – Επίκαιρες επισημάνσεις
Συγγραφέας: kantonopou στις 16 Μαρτίου, 2011
Αθανασίου Αν. Αγγελοπούλου
ομοτ. Καθηγητή Α.Π.Θ.
Υπό το φως των σημερινών εξελίξεων και δεδομένων, την Χερσόνησο του Αίμου -ή άλλως πως την Νοτιανατολική Ευρώπη- κατοικούν Λαοί-έθνη σε πλειοψηφίες ή μειοψηφίες, πού ανήκουν σε τρεις κυρίως θρησκευτικές κοινότητες.
ΟιΛαοί αυτοί είναι Χριστιανοί Ορθόδοξοι, Χριστιανοί Ρωμαιοκαθολικοί Μουσουλμάνοι τριών κλάδων: Σουνίτες, Σιΐτες και Μπεκτασήδες.
Επί συνόλου σήμερα 85 περίπου εκατ. κατοίκων –σε μια δεκαπενταετία θα είναι 100 περίπου εκατ. –σ’ όλη την Χερσόνησο του Αίμου τα 73 περίπου εκατ. ανήκουν στο παραδοσιακό περιβάλλον της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Οι Ορθόδοξοι Λαοί της Χερσονήσου του Αίμου εκφράζονται ως προς την θρησκευτική τους ταυτότητα μέσα από τις κατά τόπους Επίσημες Εκκλησίες ή πατριαρχική τιμή από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως.
Άλλα 6 περίπου εκατ. είναι Χριστιανοί Ρωμαιοκαθολικοί και άλλα τόσα Μουσουλμάνοι, κυρίως Κροατία, Σλοβενία, Βοσνία. Στην Ελλάδα έχουμε κατοίκους 11 εκατ. περίπου.
Απ’ αυτά 96-97% ανήκουν στο περιβάλλον της Ορθοδόξου Εκκλησίας, 1% είναι Μουσουλμάνοι, 1% Εβραίοι, Αρμένιοι, Ρωμαιοκαθολικοί, Προτεστάντες, και 1% αδιάφοροι.
Από τα ανωτέρω στατιστικά του σημερινού θρησκευτικού χάρτη της Χερσονήσου μας εξάγεται αβίαστα το συμπέρασμα ότι η Χερσόνησος του Αίμου, το τ. Ανατολικό Ιλλυρικό της ελληνοβυζαντινής περιόδου με διοικητικό, πολιτιστικό και εκκλησιαστικό τότε κέντρο την Θεσσαλονίκη και με τελική αναφορά στην Κωνσταντινούπολη ή τα Βαλκάνια της οθωμανικής περιόδου, είναι παραδοσιακός χώρος της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, της ορθοδόξου κληρονομιάς από το 395 μ.Χ. και κυρίως από το 732 μ.Χ. Στην Πόλη του Μεγάλου Κωνσταντίνου, την Κωνσταντίνου Πόλη, άνευ διακοπής, ασχέτως των κοσμικών εξωτερικών διεθνών αλλαγών, εδρεύει επί 1500 σχεδόν χρόνια το Οικουμενικό Πατριαρχείο, η Μητέρα Μεγάλη Εκκλησία όλων των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών, επομένως και της Χερσονήσου του Αίμου. Γιατί όλες οι Εκκλησίες της Χερσονήσου του Αίμου (Σερβίας, Ρουμανίας, Βουλγαρίας, Αλβανίας, Ελλάδος) αλλά και όλες της άλλης Ευρώπης (Ρωσίας, Ουκρανίας, Μολδαβίας, Λευκορωσίας, Πολωνίας, Τσεχίας, Σλοβακίας, Ουγγαρίας, Φινλανδίας και Εσθονίας) προέκυψαν κανονικά από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, πού και γι’ αυτό το λόγο και λειτουργεί ως το κέντρο της Ορθοδοξίας, της Ορθοδόξου κατ’ Ανατολάς Εκκλησίας. Εάν, λοιπόν, υπάρχει κάτι ευρωπαϊκό από άποψη πολιτισμού στην σημερινή Τουρκία, αυτό είναι ο θεσμός του Οικουμενικού Πατριαρχείου, πού κείται στην ευρωπαϊκή επικράτεια του 1%. Και αυτό δίδει στην Τουρκία ένα κάποιο εισιτήριο για τον ευρωπαϊκό της προσανατολισμό, προς τον οποίο πρέπει να είμαστε θετικοί.
Εν τούτοις, η Τουρκία σήμερα αρνείται πεισμόνως τον Οικουμενικό χαρακτήρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου και το μεγάλο ιστορικό του παρελθόν· πιεστικά στο εσωτερικό, ανεπιτυχώς βέβαια στο εξωτερικό έναντι της πολιτισμένης Διεθνούς Κοινότητας. Γιατί το μεν κέντρο της Ορθοδοξίας είναι ταυτόσημο με τον όρο και τη σημασία του όρου Κωνσταντινούπολη, ενώ η σημερινή Τουρκική Δημοκρατία με τον όρο Ισταμπούλ. Τα ονόματα πάντοτε εκφράζουν τα πράγματα.
Αυτός είναι σήμερα ο θρησκευτικός χάρτης της Χερσονήσου του Αίμου, της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Επισημαίνουμε ότι αποφεύγουμε να χρησιμοποιήσουμε τον όρο Βαλκάνια για το γεωγραφικό αυτό διαμέρισμα. Γιατί δεν ανταποκρίνεται στη σημερινή πραγματικότητα. Ο όρος Βαλκάνια ανατρέχει στην οθωμανική πραγματικότητα, στην οθωμανική περίοδο διοικήσεως του γεωγραφικού διαμερίσματος της Χερσονήσου του Αίμου, της Νοτιοανατολικής, δηλαδή, Ευρώπης. Έχει οθωμανική προέλευση. Οι όροι «Χερσόνησος του Αίμου ή Νοτιοανατολική Ευρώπη» ελληνιστί, «Southeastern Europe» αγγλιστί «Poluostrvo Jugoistocne Evrope» σλαβιστί, αυτοί και μόνοι πρέπει να αποδίδουν σήμερα το γεωγραφικό μας διαμέρισμα.
Επαναλαμβάνουμε, λοιπόν, ότι η Χερσόνησος του Αίμου, ή Νοτιανατολική Ευρώπη, είναι παραδοσιακός χώρος Χριστιανικής Ορθοδόξου κληρονομιάς και παρουσίας. Πώς όμως συντελέσθηκε η πραγματικότητα αυτή: Ποιες οι ρίζες της;
Αυτές βρίσκονται στην Χριστιανική Μακεδονία. Στην Μακεδονία του Αποστόλου Παύλου, στην Μακεδονία του Αγίου Δημητρίου, στην Μακεδονία του Κυρίλλου και Μεθοδίου, στην Μακεδονία της μοναχικής πολιτείας του Αγίου Όρους, στην Μακεδονία με την ιστορική και παντοτινή πρωτεύουσα της, την Θεσσαλονίκη, στην Βόρειο Ελλάδα.
Πρέπει εδώ να κάνουμε την ιστορική και σημερινή αντιδιαστολή ότι τα Σκόπια, πού από την περίοδο του μαρξιστικού Τιτοϊκού καθεστώτος στη Γιουγκοσλαβία διεκδίκησαν να είναι η πρωτεύουσα της Μακεδονίας, μέσα από τον όρο «Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Μακεδονίας», στα κρατικά πλαίσια της Γιουγκοσλαβίας, ουδέποτε υπήρξαν, κατά την ιστορική γεωγραφία και μέχρι τον β’ παγκόσμιο πόλεμο, πρωτεύουσα, ούτε καν μέρος, της Μακεδονίας. Στην αρχαιότητα ήταν πρωτεύουσα της Δαρδανίας, επαρχίας προς Βορράν της Αρχαίας Μακεδονίας, στην δε προπολεμική Γιουγκοσλαβία πρωτεύουσα της Γενικής Διοικήσεως Βαρδαρίου (=Vardaska Banovina). Ενώ η Θεσσαλονίκη λειτουργεί πάντοτε ως πρωτεύουσα της ιστορικής και της διαδόχου αυτής σημερινής Μακεδονίας.
Σ’ αυτή την Μακεδονία, πού σήμερα ταυτίζεται με την Μακεδονία της Βορείου Ελλάδος, εκήρυξε για πρώτη φορά τον χριστιανισμό ο Απόστολος Παύλος. Εδώ έγιναν οι πρώτες επί ευρωπαϊκού εδάφους χριστιανικές κοινότητες Φιλίππων στην Καβάλα, Θεσσαλονίκης και Βερροίας. Η Θεσσαλονίκη υπήρξε η πρώτη μεγάλη επί ευρωπαϊκού εδάφους χριστιανική κοινότητα πόλη. Από εδώ ο χριστιανισμός διαδόθηκε σ’ όλην την Νοτιανατολική Ευρώπη.
Ειδικότερα, ο Σερβικός, ο Βουλγαρικός, ο Ρωσικός, ο Ρουμανικός λαός σχετίζεται με την αγιορείτικη παράδοση. Γιατί διαπρεπείς Σλάβοι και μη ηγεμόνες σχεδίασαν και οργάνωσαν εδώ τον ευρωπαϊκό ορθόδοξο προσανατολισμό των, την διάδοση του χριστιανικού πολιτισμού στους λαούς των. Από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως έλαβαν οι λαοί αυτοί το αυτοκέφαλο ή πατριαρχικό καθεστώς. Ζωντανός κρίκος πνευματικής αναφοράς αλλά και πνευματικής συνεργασίας μεταξύ Ελλήνων και Σέρβων, μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων, μεταξύ Ελλήνων και Ρουμάνων, μεταξύ Ελλήνων και Ρώσων κ.τ.λ., είναι το Άγιον Όρος, το οποίον είναι μαζί με την Θεσσαλονίκη το πιο ζωντανό τμήμα της Χριστιανικής Ορθοδόξου Μακεδονίας.
Από όσα συνοπτικά σας ανέφερα βγαίνει αβίαστα το συμπέρασμα των άρρηκτων πνευματικών δεσμών ημών του ελληνορθόδοξου Κόσμου με τον άλλο Κόσμο της Ορθοδοξίας στη Χερσόνησο του Αίμου και ευρύτερα της Χριστιανικής Μακεδονίας, ως γεωγραφικού διαμερίσματος της Βορείου Ελλάδος. Ο 21ος αι. προσφυώς και διορατικώς λέγεται ότι θα είναι ο αιώνας της Ορθοδοξίας. Επομένως, ανάλογη θα είναι η πρόκληση και των Ορθοδόξων Λαών. Μέσα από την ιδεολογική και πολιτισμική ταυτότητα και συγγένεια η πρόοδος σ’ όλους τους τομείς του βίου παντός είναι δεδομένη και εμφανής. Αξίζει να επικεντρώσω το λόγο καταληκτικά σε μια ομάδα των εμπόρων ανθρώπων πού αθόρυβα ανακαλύπτουν την νέα πραγματικότητα. Οι έμποροί μας στις σημερινές συναλλαγές και επικοινωνίες τους με τους συναδέλφους τους της Χερσονήσου του Αίμου προσεγγίζουν στην απτή πραγματικότητα το κοινό πολιτιστικό υπόβαθρο των λαών της περιοχής μας. Ανακαλύπτουν την πνευματική κληρονομιά της Ορθοδοξίας, την οποία ευκαίρως ακαίρως χρησιμοποιούν ως τρόπο και μέτρο προσεγγίσεως και επικοινωνίας.
Και δικαιούται αυτού του είδους την προσέγγιση κατ’ εξοχήν η φιλοπρόοδος αυτή τάξη των εμπόρων. Γιατί στον εκπολιτισμό και εξευρωπαϊσμό διά του εκχριστιανισμού των Λαών αυτών από τον 6ο μ.Χ. αι. και εξής οι έμποροί και πάλιν ήσαν εκείνοι μεμονωμένα και ιδιωτικά πού μετέφεραν πρώτοι αυτοί τον ανώτερο χριστιανικό τρόπο σκέψεως και ζωής και δημιουργίας και προόδου στους προγόνους των σημερινών ομόδοξων με εμάς Λαών της ευρύτερης περιοχής μας.
Το να προάγουμε μέσα από όλες τις δραστηριότητες της ζωής μας την ομόδοξη αυτογνωσία μας και ουδέποτε την μισαλλοδοξία, την αλήθεια και ουδέποτε το ψεύδος, την έντιμη φιλία και συναλλαγή και ουδέποτε την ρατσιστική διάκριση σε εθνικό, θρησκευτικό, πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο, αυτό είναι καθήκον όλων των δυνάμεων της ομόδοξης πατρίδας και γειτονιάς μας.
Σήμερα υφίστανται πολλές αναταραχές και ανάλογος προβληματισμός. Σιγά σιγά όλα αυτά θα καταλαγιάσουν. Στην επόμενη γενιά η κατάσταση θα είναι πολύ καλύτερη. Η ανάδειξη και ανάπτυξη, μεταξύ άλλων και της πολιτισμικής και δημιουργικής ορθόδοξης κληρονομιάς μας, για την οποία πρέπει να αισθανόμαστε ευτυχείς ριζωμένοι σ’ αυτήν, θα φέρει τους λαούς μας, είτε σε πλειοψηφίες είτε σε μειοψηφίες πιο κοντά. Ο συμπλησιασμός αυτός θα είναι προς όφελος των ιδίων αλλά και της ευρύτερης ευρωπαϊκής κοινωνίας μας.
Θεσσαλονίκη, Πάσχα 2010
Αθ. Α. Αγ.
Σημείωση:
* Εισήγηση στην Πανηγυρική Συνεδρία του Διαβαλκανικού Επιστημονικού Συμποσίου, με θέμα: «Ή Όρθόδοξη Κληρονομιά στο παρελθόν, παρόν και μέλλον στην Νοτιοανατολική Ευρώπη», στη Νιγρίτα Σερρών, 25-27 Σεπτ. 1998. Περιελήφθη και στο «Εΐκοσιπενταετηρικόν Αφιέρωμα στον μητροπολίτη Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως Διονύσιο, Νεάπολη Θεσσαλονίκη, σσ. 243-250.
– Ό κ. Αγγελόπουλος ιδρυτικός και Α’ Πρόεδρος του Ι.Ε.-Θ.Π.-ΚΑΡΙΠΕΙΟ, είναι και τώρα Πρόεδρος αυτών.
πηγή: Ζήσης Αν. Μπέλος, Δυτικομακεδονικόν Ημερολόγιον, (Γέννηση από το «Ημερολόγιον Κοζάνης») Άμβωνας Πνευματικής – Εθνικής Προσφοράς, Έτος Στ’ – Τόμος 6ος, 2011 Κοζάνη
Αφήστε μια απάντηση
Για να σχολιάσετε πρέπει να συνδεθείτε.