Ο Κρητικός χορός δέχτηκε ελάχιστες επιδράσεις από το γεγονός ότι το νησί είναι κάπως απομακρυσμένο και γιατί οι Κρητικοί διατηρούν με θρησκευτική ευλάβεια τα παραδοσιακά έθιμα. Σε καμία χώρα της Ευρώπης ο ντόπιος χορός δεν είναι τόσο ζωντανός και τόσο δεμένος με την καθημερινή ζωή του τόπου, όσο στην Ελλάδα και ειδικά στη Κρήτη. Ο χορός είναι παρόν σε όλα τα γεγονότα της Κρήτης, την ώρα του πολέμου, σε θρησκευτικές γιορτές, σε συμπόσια, γλέντια, σε βαφτίσια, γάμους, αρραβωνιάσματα, στην σπορά, στο θερισμό, στον τρύγο. Οι χοροί εκτελούνται με θρησκευτική ευλάβεια από τους πιστούς άντρες και γυναίκες, γύρω από το βωμό της λατρευομένης θεότητας. Η δυναμικότητα που χαρακτηρίζει τους Κρητικούς χορούς εκδηλώνεται με τους στέρεους και σταθερούς βηματισμούς αλλά και την πληθωρικότητα των κινήσεων σε τέτοιο σημείο που όταν βλέπουμε έναν Κρητικό χορό, δεν απολαμβάνουμε μόνο την ομορφιά του αλλά και την αντοχή του χορευτή, που είχε την ευκαιρία να παρουσιάσει όχι μονάχα τη δεξιοτεχνία του αλλά και τις εσωτερικές παρορμήσεις όπως είναι η αγάπη, ακόμα και ο πόνος του θανάτου. Παράλληλα έδωσε την ευκαιρία στον Κρητικό χορευτή να προβάλλει την παλικαριά, την αρχοντιά, την κοινωνική και οικονομική του θέση. Ο χορός δεν είναι μόνο τα βήματα και οι κινήσεις του χορευτή. Είναι το ίδιο του το σώμα, η φορεσιά του, ακόμα και οι άλλοι που χορεύουν μαζί ότι και αυτοί που κάθονται γύρω του. Είναι οι μουσικοί, οι τραγουδιστές οι θεατές, η συγκίνηση, οι ματιές… Είναι ότι έγινε πριν φτάσουν να χορέψουν, το κρασί που ήπιαν, η δίψα για ζωή. Άμεσα συνδεδεμένη με το χορό είναι η μουσική και το τραγούδι που με τους έντονους και δυναμικούς ρυθμούς δίνει ηρωική ατμόσφαιρα στην όλη χορευτική διαδικασία.
Ο κάθε χορός είναι ένα σύνολο βασικών βηματισμών και κινήσεων, με το ανάλογο ήθος και ύφος, που εκτελούνται με καθορισμένο ρυθμό από τους μουσικούς. Οι χορευτές πάντα χορεύανε με την συνοδεία των μουσικών, οι οποίοι συνήθως στέκονταν στη μέση του κύκλου. Σε μια χορευτική ομάδα, σημαντικό ρόλο παίζουν ο πρώτος «μπροστινός» που σέρνει το χορό, ο δεύτερος και ο τελευταίος «κοντούρα» του κύκλου. Η θέση του πρώτου «μπροστινού» που σέρνει το χορό, έχει την δυνατότητα να αυτοσχεδιάσει, να δημιουργήσει και να εκτελέσει χορευτικές φιγούρες ακολουθώντας την έμπνευση και τη ψυχολογία της στιγμής και τους ρυθμούς της συνοδευτικής μουσικής. Ο χορευτής θα μπορούσε να κάνει κάποιες παραλλαγές των βηματισμών, φιγούρες (χτυπήματα, καθίσματα, στροφές, πηδήματα) πάντα χωρίς υπερβολές. Ο δεύτερος είναι εκείνος που θα στηρίξει όλη τη χορευτική δημιουργία του «μπροστινού» σε χορούς που επιτρέπεται η ανάπτυξη αυτοσχεδιασμού και η δεξιοτεχνία, Σε μια χορευτική ομάδα, πάντα φρόντιζαν να μην είναι γυναίκα στο τέλος του κύκλου, «κοντούρα», και αν συνέβαινε για λίγο κάτι τέτοιο, έσπευδε άντρας χορευτής και πιανόταν δίπλα της. O χορός και το τραγούδι είναι η έκφραση της ψυχής, ο τρόπος να εκδηλώσουμε τα συναισθήματα μας, να εκτονωθούμε, να επικοινωνήσουμε. Ο χορός σου δίνει τη δυνατότητα να αυτοσχεδιάσεις, να δημιουργήσεις, μια αίσθηση που σε γεμίζει ικανοποίηση, σου είναι απαραίτητος.
5 είναι οι χοροί που χορεύονται σήμερα στην κρήτη κατά κύριο λόγο, και είναι ο συρτός ή χανιώτης, η σούστα, ο σιγανός, ο καστρινός ή μαλεβιζιώτης και ο πεντοζάλης. Υπάρχουν και πολλοί άλλοι παραδοσιακοί χοροί αλλά έχουν σταματήσει να χορεύονται στα περισσότερα μέρη της κρήτης.
Ο συρτός ή χανιώτης χορεύεται από άντρες και γυναίκες. Χορεύεται με τα χέρια πιασμένα από τα μπράτσα στο ύψος του ώμου και είναι ήρεμος και ξεκούραστος χορός. Ο πρώτος χορευτής μπορεί όμως να κάνει πολλές φιγούρες. Η σούστα είναι ο ερωτικός χορός της κρήτης. Χορεύεται από ζευγάρια όπου οι χορευτές κινούνται με ελαφρά πηδηματάκια γύρω γύρω ο ένας από τον άλλο, χωρίς να ακουμπάνε εκτός από τις περιπτώσεις που κάνουν κάποια φιγούρα οπότε πιάνονται στα χέρια κτλ. Έχει πολλές φιγούρες, που την κάνουν έναν από τους πιο όμορφους χορούς. Ο σιγανός χορεύεται από άντρες και γυναίκες με τα χέρια στους ώμους και μοιάζει με το χασαποσέρβικο. Χορεύεται από άντρες και γυναίκες και αποτελεί συνήθως την εισαγωγή στον πεντοζάλη. Ο πεντοζάλης είναι γρήγορος πολεμικός χορός που έχει τις ρίζες του στον αρχαίο πυρρίχιο. Χορεύεται με πέντε “ζάλα” (βήματα) εξού και το όνομα πεντοζάλης. Οι χορευτές του πεντοζάλη είναι κυρίως άντρες, (αλλά μερικές φορές και γυναίκες) οι οποίοι χορεύουν με τα χέρια ενωμένα στους ώμους. Ο καστρινός ή μαλεβιζιώτης ή πηδηχτός είναι ένας γρήγορος και όμορφος χορός. Αποτελείται από 8 βήματα και παραδοσιακά χορεύεται από άντρες αλλά πλέον τον χορεύουν και γυναίκες. Οι χορευτές πιάνονται από τις παλάμες, ενώ ο πρώτος του χορού κάνει πολλές φιγούρες.Εκτός από τους 5 αυτούς χορούς υπήρχαν και άλλοι όπως ο απανωμερίτης, ο κατσιμπαρδιανός, κ.α αλλά έχουν πάψει εδώ και χρόνια να χορεύονται.
Πολύ ωραία και προσεγμένη δουλεία!!! Είμαι κι εγώ συνάδελφος και θα ήθελα να κάνω με τέτοια δουλειά για την παραδοση της Μάνης απ’ που και είμαι.. καλή συνέχεια!!!