Στa πλαίσιa του ευρωπαϊκού προγράμματος ERASMUS+ «Βελτιώνοντας το σχολείο», ο διευθυντής του Ραλλείου Λυκείου Δρ. Δημήτριος Καλαϊτζίδης και η εκπαιδευτικός Αγγλικής γλώσσας κυρία Αικατερίνη Χριστοδούλου παρακολούθησαν για δυο εβδομάδες (τον Απρίλιο 2015) την καθημερινή εργασία σχολείων της Φινλανδίας και συνομίλησαν με υπεύθυνους εκπαιδευτικών φορέων.
Ακολουθούν οι εντυπώσεις, οι πληροφορίες και οι εμπειρίες τους από αυτήν την επίσκεψη:
Το πρώτο πράγμα που μας έκανε εντύπωση στο σχολείο που επισκεφτήκαμε (Gymnasiet Grankull Samskola) ήταν η σχεδόν απόλυτη ηρεμία και ησυχία. Τα σχολεία στη Φινλανδία έχουν όλα μια ελάχιστη (αλλά ψηλή) ποιότητα στη διδασκαλία, στην οργάνωση, στον εξοπλισμό. Μεγάλες διαφορές δεν παρατηρούνται. Αξιολόγηση των σχολείων γίνεται εμμέσως είτε με αποτελέσματα μαθητικών διαγωνισμών, είτε με τα αποτελέσματα στις εισαγωγικές εξετάσεις κτλ. Τα σχολεία που είναι πιο δραστήρια σε Ευρωπαϊκά και διεθνή προγράμματα και άλλες εξωδιδακτικές δραστηριότητες είναι ασφαλώς πιο ελκυστικά. Το μέσο σχολείο έχει περίπου διακόσιους μαθητές. Οι εκπαιδευτικοί της Φινλανδίας θεωρούνται από τους καλύτερους του κόσμου, αφού επιλέγονται από το 10% των άριστων μαθητών. Στη χώρα υπάρχουν περίπου 400 λύκεια. Η εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση ξεκινά από τα 7. Δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια είναι χωριστές σχολικές μονάδες. Υπάρχει μια Σουηδική μειονότητα (περίπου 6%) που διαθέτει τα δικά της σχολεία, στα οποία ως μητρική γλώσσα διδάσκονται τα Σουηδικά και ως δεύτερη επίσημη γλώσσα τα Φινλανδικά. Το κλίμα στα Σουηδικά σχολεία θεωρείται και είναι πιο χαλαρό και οι αντίστοιχες επιδόσεις στις απολυτήριες εξετάσεις σχετικά κατώτερες των Φινλανδικών. Το σχολείο που επισκεφτήκαμε είναι ένα Σουηδικό σχολείο.
Το σχολικό κτήριο και οι πόροι
Τα σχολικά κτήρια ανήκουν στους Δήμους οι οποίοι τα νοικιάζουν στα σχολεία. Φυσικά τα ενοίκια καταβάλλονται στο σχολείο το οποίο στη συνέχεια μεταφέρει τα αντίστοιχα ποσά στον λογαριασμό του Δήμου. Πρόκειται, δηλ. για μια απλή λογιστική διαδικασία. Τα σχολεία χρηματοδοτούνται από τους Δήμους. Για κάθε μαθητή του σχολείου ο Δήμος δίνει 8000€ το χρόνο, στα οποία περιλαμβάνεται και η μισθοδοσία των εκπαιδευτικών. Το λύκειο αυτό (Gymnasiet Grankulla Samskola) έχει 300 μαθητές 16-19χρονών. Έχει επίσης 30 καθηγητές από τους οποίους περίπου 10 διδάσκουν και σε άλλα σχολεία. Ο προϋπολογισμός του σχολείου είναι 2,5 εκ ευρώ, από τα οποία το 1,5 είναι μισθοδοσία και οι 500 χιλ ενοίκιο του κτηρίου προς το Δήμο. Για αγορά και ανανέωση ηλεκτρονικού εξοπλισμού έχουν ετήσιο προϋπολογισμό 28 χιλ ευρώ, 23 χιλ. για γραφική ύλη, 178 χιλ για το φαγητό των μαθητών (ένα γεύμα κάθε μεσημέρι).
Τα σχολικά κτήρια είναι πολύ καλά μονωμένα, καλαίσθητα, έχουν κατά κανόνα κλειστούς αθλητικούς χώρους, βιβλιοθήκες, αναγνωστήρια κτλ. Το σχολείο δουλεύει με αίθουσες μαθημάτων (τα αντίστοιχα σχολεία ΣΕΠΠΕ στην Ελλάδα). Υπάρχει αίθουσα βιολογίας –γεωγραφίας, εργαστήριο χημείας, εργαστήριο φυσικής, αίθουσα καλλιτεχνικών, αίθουσα μουσικής τέλεια εξοπλισμένη, ένα υπέροχο αμφιθέατρο που επίσης το νοικιάζουν από τον Δήμο. Υπάρχουν τα γνωστά ντουλαπάκια των μαθητών όπου βάζουν τα προσωπικά τους αντικείμενα. Στους διαδρόμους υπάρχουν κάμερες παρακολούθησης. Οι αίθουσες με αυτό τον τρόπο μπορούν να μη κλειδώνονται, εκτός από τα εργαστήρια, δεν παρατηρούνται βανδαλισμοί, φθορές κτλ.
Η αίθουσα Η/Υ όπου υπήρχαν περίπου 30 υπολογιστές καταργείται από του χρόνου, διότι οι μαθητές έχουν τα δικά τους λάπτοπ ή τάμπλετ. Το γεγονός της αυξανόμενης χρήσης των Η/Υ έχει οδηγήσει σε κλείσιμο εργοστασίων χαρτοπολτού στη χώρα, λόγω της μείωσης του δαπανώμενου χαρτιού φωτοτυπίας. Στην αίθουσα αυτή θα γίνει το αναγνωστήριο του σχολείου. Υπάρχει καλά εξοπλισμένη βιβλιοθήκη, στους διαδρόμους υπάρχουν καναπέδες για να κάθονται τα παιδιά στα διαλείμματα ή στα κενά. Τα διαλείμματα διαρκούν 15 λεπτά και η διδακτική περίοδος 75 λεπτά. Δεν υπάρχουν μονόωρα μαθήματα. Οι χώροι των καθηγητών είναι επίσης καλαίσθητοι και προσεγμένοι και διαθέτουν όλο τον απαιτούμενο εξοπλισμό.
Κάθε σχολείο διαθέτει εστιατόριο όπου κάθε μεσημέρι 11.45 με 12.30 γευματίζουν όλοι οι μαθητές/μαθήτριες. Τα γεύματα, που είναι αρκετά πλούσια (προβλέπεται πάντα γεύμα και για χορτοφάγους) προσφέρονται στους μαθητές δωρεάν από τον Δήμο, ενώ για τους καθηγητές το κόστος είναι περίπου 4€. Σχολικό κυλικείο συνήθως δεν υπάρχει ή αν υπάρχει διαθέτει ελάχιστα είδη, δεν προσφέρει τίποτε ανθυγιεινό και δεν είναι ανοικτό διαρκώς, αλλά μια φορά τη μέρα σε ένα διάλειμμα. Κάθε σχολείο διαθέτει μια γωνιά των μαθητών όπου υπάρχει φούρνος μικροκυμάτων, βραστήρας νερού, καφετιέρα και φυσικά τραπεζάκια και καθίσματα για να τρώνε οι μαθητές το φαγητό που τυχόν έφεραν από το σπίτι τους.
Τα θρανία δεν έχουν εκείνη την ελληνική εφεύρεση με το μεταλλικό δίχτυ-θήκη, όπου οι Έλληνες μαθητές τοποθετούν τα πάντα…. Είναι συνήθως ατομικά. Τα καθίσματα των μαθητών έχουν την κατάλληλη κλίση για να μην κουράζουν τους μαθητές και είναι σχεδιασμένα ώστε να μπορούν εύκολα και γρήγορα να τα κρεμούν οι μαθητές στα θρανία, ώστε να είναι ευχερής ο καθαρισμός του δαπέδου. Κανείς δεν καταναλώνει φαγητό, καφέ ή χυμούς κτλ στην τάξη. Το νερό στη Φινλανδία είναι πόσιμο (όπως και στην Ελλάδα) και οι μαθητές δεν μεταφέρουν εμφιαλωμένο νερό. Σε κάθε σχολείο υπάρχουν παντού δοχεία διαχωρισμού των απορριμμάτων, ενώ δεν υπάρχει ούτε για δείγμα σκουπίδι στο πάτωμα. Τα σχολεία είναι απαλλαγμένα από γκράφιτι, τα θρανία είναι πεντακάθαρα, οι φθορές είναι σχεδόν άγνωστες, οι αίθουσες δεν κλειδώνονται.
Η φιλοσοφία του εκπαιδευτικού συστήματος
Η φιλοσοφία του φινλανδικού εκπαιδευτικού συστήματος συνοψίζεται σε μερικές αξίες όπως αυτές διατυπώνονται από επίσημα χείλη:
- Πνεύμα εμπιστοσύνης. Οι Φιλανδοί εμπιστεύονται τους εκπαιδευτικούς τους. Καθώς αυτοί προέρχονται από το καλύτερο 10% των μαθητών που σπουδάζουν στο Πανεπιστήμιο δυο διδακτικά αντικείμενα και παιδαγωγικά, εμπιστεύονται τις μεθόδους διδασκαλίας που χρησιμοποιούν και τον τρόπο αξιολόγησης των παιδιών-μαθητών.
- Σταθερότητα, που σημαίνει ότι πρώτον δεν γίνονται συχνά αλλαγές του εκπαιδευτικού συστήματος και δεύτερον όταν γίνονται, αυτές δεν είναι ξαφνικές και ανατρεπτικές, αλλά σταδιακές και συνδέουν το παρελθόν με το μέλλον.
- Ισότητα. Μια γενική και κοινωνική αξία που μεταφράζεται σε πολύ μικρές διαφορές μεταξύ των σχολείων (ισότιμη αντιμετώπιση εκ μέρους της πολιτείας)
- Ατομική υποστήριξη μέσα από ομάδες διαφορετικών ειδικοτήτων που ανταποκρίνονται στις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε μαθητή (κοινωνικός λειτουργός, ψυχολόγος, νοσοκόμος, ειδικός επαγγελματικού προσανατολισμού, λογοθεραπευτής, κα) από την πρώτη σχολική ηλικία
- Σχετικά μικρά σχολεία και μικρός αριθμός μαθητών ανά τάξη (τμήμα)
Προσωπικό
Κάθε σχολείο διαθέτει Κοινωνική Λειτουργό, Νοσοκόμα, Ψυχολόγο, Γραμματεία, Επιστάτη. Κάθε ένας από αυτούς έχει το χώρο του για να ασκήσει το λειτούργημά του. Σε μερικές περιπτώσεις οι πιο πάνω αναφερόμενοι συνεργάτες του σχολείου δεν έχουν πλήρη απασχόληση σε ένα μόνο σχολείο. Αυτό καθορίζεται από το μέγεθος του σχολείου (αριθμός μαθητών).
Το σχολικό έτος διαρκεί 190 μέρες από τις 12 Αυγούστου, συνήθως, μέχρι το Σάββατο της 22ης εβδομάδας του επόμενου έτους (γύρω στο τέλος Μαΐου-αρχές Ιουνίου). Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να έλθουν μια μέρα νωρίτερα από τους μαθητές, γύρω στις 11-12 Αυγούστου, επίσης να διαθέσουν τρεις μέρες το χρόνο για επιμόρφωση (Σάββατο, Κυριακή ή απογεύματα. 2 απογεύματα = μια μέρα) δηλαδή 193 εργασίας μέρες το χρόνο. Διακοπές δυόμιση μήνες. Συνολική διάρκεια σχολικού έτους σε βδομάδες=38.
Η υπεύθυνη του ΣΕΠ έχει το δικό της γραφείο, συνεργάζεται με τον καθηγητή ειδικής αγωγής, βοηθά τους μαθητές να συντάξουν το ατομικό τους πρόγραμμα, τους βοηθά να βρουν κατεύθυνση στη ζωή τους. Δηλαδή, τους βοηθά να επιλέξουν πόσες και ποιες ενότητες θα πάρουν και έτσι συνθέτουν το ατομικό πρόγραμμα σπουδών. Αυτό σημαίνει, ότι δεν υπάρχει η έννοια της τάξης ή του τμήματος ούτε η ηλικιακή ταξινόμηση. Υπάρχουν ομάδες μαθητών που παρακολουθούν τις ίδιες ενότητες. Η υπεύθυνη ΣΕΠ φροντίζει να καλεί αποφοίτους του σχολείου για να συνομιλήσουν με τους μαθητές σχετικά με τις σπουδές τους , καλεί άλλους επαγγελματίες κτλ. Ο ρόλος του υπεύθυνου ΣΕΠ θεωρείται κρίσιμος στα σχολεία της Φινλανδίας και συνήθως είναι στενός συνεργάτης του διευθυντή ή αλλιώς ανήκει στην ηγετική ομάδα του σχολείου. Η υπεύθυνη του σχολείου μας είπε ότι συναντά κάθε χρόνο όλους τους μαθητές του σχολείου για τουλάχιστον μισή ώρα τον καθένα, αν και συνήθως αυτό παίρνει περισσότερο χρόνο. Φέτος τους μαθητές της Α’ λυκείου τους συνάντησε ο διευθυντής. Στην Α΄ λυκείου, νωρίς στην αρχή του σχολικού έτους, όλοι οι μαθητές κάνουν ένα τεστ στην ανάγνωση και στην κατανόηση κειμένου. Αν υπάρχουν μαθητές που υστερούν αναλαμβάνει ο καθηγητής ειδικής αγωγής να τους βοηθήσει να βελτιωθούν στον τομέα αυτό, διότι αλλιώς δεν μπορούν να προχωρήσουν ικανοποιητικά.
Οι καθηγητές του σχολείου δεν είναι δημόσιοι υπάλληλοι. Πληρώνονται από τον Δήμο από τον οποίο και προσλαμβάνονται. Αν η πρόσληψή τους αφορά διάστημα μέχρι ένα σχολικό έτος, αυτή μπορεί να γίνει από τον ίδιο τον διευθυντή του σχολείου. Η πρόσληψη γίνεται μετά από υποβολή αιτήσεων στο σχολείο, όταν αυτό βγάλει σχετική προκήρυξη. Οι υποψήφιοι υποβάλλουν αίτηση και βιογραφικό, τους συναντά ο διευθυντής και κάνει εισήγηση πρόσληψης στον Δήμο, ο οποίος και πραγματοποιεί την πρόσληψη, αν αυτό προτείνει ο διευθυντής.
Οι καθηγητές έχουν διαφορετικό υποχρεωτικό ωράριο ανάλογα με την ειδικότητα. Οι φιλόλογοι έχουν λιγότερες ώρες (περίπου 5) από τους υπόλοιπους. Οι φιλόλογοι έχουν 16 ώρες, οι καθηγητές ξένων γλωσσών 18, οι φυσικοί –βιολόγοι 21 και οι γυμναστές 24. Η διδακτική περίοδος διαρκεί 75 λεπτά και ισούται με δύο δικές μας διδακτικές ώρες. Οι περισσότεροι καθηγητές έχουν δύο διδακτικές περιόδους την ημέρα. Είναι υποχρεωμένοι να βρίσκονται στο σχολείο δύο έως πέντε ώρες επιπλέον κάθε δύο βδομάδες (4-10 ώρες το μήνα). Οι υπεύθυνοι τμήματος έχουν μια αποζημίωση περίπου 100 ευρώ το μήνα, για την επιπλέον εργασία που αναλαμβάνουν. Καθώς όλα τα σχολεία διαθέτουν γραμματεία, οι εκπαιδευτικοί δεν έχουν άλλες εξωδιδακτικές εργασίες. Αξιολογούν κάθε χρόνο τον διευθυντή με προετοιμασμένα ερωτηματολόγια. Η αξιολόγηση αυτή τίθεται υπόψη του Δήμου και γίνεται για να βελτιωθεί η λειτουργία του διευθυντή και κατ’ επέκταση του σχολείου.
Κάθε Τρίτη (στο σχολείο αυτό) συνεδριάζουν οι σχολικές ομάδες (οι οποίες συγκροτούνται με τη συνεργασία συλλόγου διδασκόντων-διευθυντή) ή οι υπεύθυνοι τμημάτων ή γίνεται η συνεδρίαση του συλλόγου διδασκόντων, συνήθως μια φορά στις 3 βδομάδες. Ασφαλώς υπάρχει δημοκρατία στο σχολείο, ωστόσο, στο μεσοδιάστημα των τριών εβδομάδων οι περισσότερες αποφάσεις λαμβάνονται από τον διευθυντή, καθώς αρκετοί καθηγητές δεν είναι πρόθυμοι να μοιράζονται όλα τα θέματα που προκύπτουν με το διευθυντή ή το σύλλογο, αφού αυτό σημαίνει συχνότερες συνεδριάσεις, παραμονή στο σχολείο για περισσότερες ώρες, δαπάνη χρόνου κτλ. Για επείγοντα και σοβαρά θέματα συνεδριάζει και αποφασίζει η άτυπη επιτροπή των συντονιστών των ομάδων εργασίας του σχολείου.
Οι μισθοί των εκπαιδευτικών είναι καλοί και κυμαίνονται στις 3000 ευρώ το μήνα. Ο μισθός του διευθυντή λυκείου ξεπερνά τις 6.000€ το μήνα ενώ του υποδιευθυντή είναι περίπου 15% ψηλότερος από του μέσου εκπαιδευτικού. Ο Υποδιευθυντής ορίζεται από τον διευθυντή, χωρίς την ανάμιξη κανενός άλλου. Οι μισθοί καθορίζονται με εθνική συλλογική σύμβαση (αντίγραφο υπάρχει σε κάθε σχολείο) και συνήθως αυξάνονται ανά πέντε χρόνια υπηρεσίας. Μετά το εικοστό έτος υπηρεσίας δεν υπάρχει άλλη αύξηση. Οι μέθοδοι διδασκαλίας επαφίενται στους εκπαιδευτικούς. Ωστόσο, κυριαρχεί σε πολύ μεγάλο ποσοστό η διάλεξη. Με την πρόσφατη είσοδο των η/υ σε πολλά σχολεία ένας αυξανόμενος αριθμός εκπαιδευτικών ανεβάζει την ύλη στο σύννεφο (cloud) , την παρουσίασή του, προτάσεις για μελέτη κτλ.
Στην αίθουσα, οι μαθητές εργάζονται είτε μόνοι είτε σε ομάδες, με τα λάπτοπ, ενώ ο καθηγητής διδάσκει πάλι (κατά κανόνα) παραδοσιακά. Αρκετές από τις εργασίες και τα τεστ των μαθητών γίνονται προοδευτικά μέσω Η/Υ, ενώ και οι απουσίες καταχωρίζονται με τον ίδιο τρόπο. Αυτό βέβαια δεν ισχύει ακόμη για όλα τα σχολεία της χώρας. Το επάγγελμα του καθηγητή είναι αξιοσέβαστο και έχει χαμηλή ανεργία (κυρίως δυσκολεύονται να βρουν δουλειά οι καθηγητές ξένων γλωσσών). Το κύριο χαρακτηριστικό της εκπαίδευσης στη Φινλανδία, είναι (όπως έχουμε ξαναγράψει) η μεγάλη εμπιστοσύνη που δείχνει η κοινωνία στους εκπαιδευτικούς. Εφόσον είναι γνωστό ότι προέρχονται από το καλύτερο 10% και έχουν την απαραίτητη ψηλού επιπέδου κατάρτιση στο αντικείμενό τους, η κοινωνία τους εμπιστεύεται απολύτως. Έτσι, και οι σχολικοί σύμβουλοι θεωρούνται περιττοί, γι αυτό και δεν υπάρχουν. Είναι πολύ δύσκολο να γίνει κανείς εκπαιδευτικός.
Στο πανεπιστήμιο ο υποψήφιος εκπαιδευτικός σπουδάζει δύο ειδικότητες, μια κύρια και μια δευτερεύουσα (π.χ. φυσική και φιλοσοφία), καμιά φορά και τρίτη. Εκτός από τις βασικές σπουδές πρέπει να κάνει και ένα χρόνο μεταπτυχιακό στα παιδαγωγικά προκειμένου να αποκτήσει το δικαίωμα να εργαστεί σε σχολείο ως εκπαιδευτικός. Εκτός αυτών, κάνει δειγματικές διδασκαλίες σε σχολεία για να αποκτήσει διδακτική εμπειρία.
Οι εκπαιδευτικοί δικαιούνται τρεις μέρες μικρής διάρκειας αναρρωτική άδεια το χρόνο με υπεύθυνη δήλωση. Αν όμως κάποιος λείψει περισσότερο από 3 φορές σε τέσσερις μήνες, τότε ο διευθυντής συντάσσει αναφορά, με την οποία ένας γιατρός καλεί τον καθηγητή για συζήτηση και πιθανώς ιατρικές εξετάσεις. Αυτό είναι μέρος της φροντίδας της πολιτείας για την υγεία των πολιτών.
Αξιολόγηση
Στα σχολεία της Φινλανδίας δεν υπάρχει η έννοια της επιθεώρησης ή της αξιολόγησης. Στη θέση της αξιολόγησης, κάθε χρόνο ο εκπαιδευτικός έχει μια φιλική συνάντηση με τον διευθυντή η οποία ονομάζεται development discussion (συζήτηση για την –επαγγελματική- ανάπτυξη). Στη συζήτηση αυτή ο εκπαιδευτικός σχολιάζει τους στόχους που έθεσε από την αρχή του σχολικού έτους, τον Αύγουστο, την πρόοδό του, τις πιθανές επιμορφωτικές του ανάγκες κτλ. Ο διευθυντής του σχολείου που επισκεφτήκαμε έδωσε ένα προτυπωμένο ερωτηματολόγιο με αρκετές ερωτήσεις στους καθηγητές από τον Αύγουστο. Οι καθηγητές το επέστρεψαν συμπληρωμένο με διατυπωμένους ατομικούς και συλλογικούς στόχους για τη σχολική χρονιά. Με βάση αυτό το ερωτηματολόγιο έγινε η αναπτυξιακή συζήτηση τον Φεβρουάριο. Τη δεύτερη χρονιά δεν έδωσε προτυπωμένο ερωτηματολόγιο, αλλά οι καθηγητές γνωρίζοντας ήδη τις ερωτήσεις έφτιαξαν το δικό τους «αναπτυξιακό πρόγραμμα». Πριν γίνει αυτή η «αναπτυξιακή κουβέντα» κάθε καθηγητής έχει υποχρέωση να παρακολουθήσει μαθήματα δύο άλλων συναδέλφων του.
Αντίστοιχα οι καθηγητές αξιολογούν τον διευθυντή για διάφορες πλευρές της δουλειάς του, απαντώντας σε ηλεκτρονικό ανώνυμο ερωτηματολόγιο. Οι απαντήσεις τους βοηθούν τον διευθυντή να διορθώσει πράγματα είτε στη λειτουργία του σχολείου είτε στη δική του διοίκηση.
Σύλλογος διδασκόντων
Οι σημαντικές αποφάσεις λαμβάνονται από το σύλλογο διδασκόντων. Για μικρότερα θέματα ο διευθυντής, και στο ενδιάμεσο η Επιτροπή των Ομάδων.
Κάθε βδομάδα ο διευθυντής συναντιέται με την Επιτροπή των Ομάδων. Αποτελείται από τους υπεύθυνους συντονιστές των ομάδων. Οι ομάδες καθηγητών αποφασίζονται από τον προηγούμενο χρόνο. Η επιτροπή συνεδριάζει στο ενδιάμεσο δύο συνεδριάσεων του συλλόγου διδασκόντων, ώστε να μην είναι απαραίτητη η σύγκληση όλου του συλλόγου. Οι ομάδες που έχουν φέτος στο (συγκεκριμένο) σχολείο είναι:
- Ομάδα συντονισμού. Στην ομάδα αυτή συμμετέχουν 8-9 καθηγητές και είναι υπεύθυνος ο υποδιευθυντής. Όλοι οι καθηγητές είναι υποχρεωμένοι να παρακολουθήσουν το μάθημα δύο άλλων συναδέλφων τους. Για τη διαδικασία αυτή ο διευθυντής έχει εκδώσει οδηγίες. Αφού παρακολουθήσουν τους καθηγητές και κάνουν συζητήσεις, μετά είναι έτοιμοι να συναντήσουν τον διευθυντή για την ετήσια «αναπτυξιακή συζήτηση».
- Επιτροπή διεθνών συνεργασιών. Προγράμματα Ευρωπαϊκά και διεθνή. Φέτος μια ομάδα θα πάει στη Βοσνία για να μελετήσει το θέμα του πολέμου. Όλοι οι καθηγητές ταξιδεύουν κάθε χρόνο για λίγες μέρες στο εξωτερικό με χρηματοδότηση από κάποιο Ίδρυμα.
- Επιτροπή τεχνολογίας. Η επιτροπή ασχολείται με την επέκταση της εισαγωγής των ΤΠΕ στα μαθήματα του σχολείου, με τις ψηφιακές πλατφόρμες κα.
- Επιτροπή Τμημάτων. Η επιτροπή αυτή αποτελείται από τους υπεύθυνους των τμημάτων. Οι υπεύθυνοι των τμημάτων έχουν περισσότερες αρμοδιότητες και ευθύνες. Κάνουν συμβουλευτική, επιλύουν προβλήματα, κτλ, γι αυτό και αμείβονται με ένα επιπλέον ποσό κάθε μήνα.
Όταν τα θέματα που συζητιούνται αφορούν σχολικούς κανόνες, συμμετέχει οπωσδήποτε αντιπροσωπεία μαθητών, συνήθως δύο μαθητές.
Οι μαθητές
Προέρχονται συνήθως από τη γειτονιά, αλλά είναι ελεύθεροι να διαλέξουν (με τους γονείς τους) όποιο σχολείο θέλουν για να φοιτήσουν. Υπάρχει μια υπέροχη ησυχία και ηρεμία στα σχολεία της Φινλανδίας, καθαριότητα, χαμόγελο, ευγένεια. Στο σχολείο που μας φιλοξένησε οι μαθητές όταν μπουν (χωρίς εξετάσεις) μπορούν να νοικιάσουν από το σχολείο ένα λάπτοπ με 60€ το χρόνο. Στο τέλος των σπουδών τους, πληρώνοντας 20€ επιπλέον το κρατούν δικό τους. Με το λάπτοπ γίνονται σταδιακά όλα τα μαθήματα στο λύκειο, ενώ ακόμη και οι εισαγωγικές εξετάσεις σταδιακά από του χρόνου θα γίνονται μέσω υπολογιστή (αυτή την εποχή γίνεται ή ολοκληρώνεται η σχετική μελέτη από ομάδα εργασίας). Όμως αυτό (με τα λάπτοπ) δεν είναι πολύ συνηθισμένο στη Φινλανδία, όπου τα περισσότερα σχολεία και οι εκπαιδευτικοί χρησιμοποιούν τις παραδοσιακές μεθόδους διδασκαλίας. Στα λύκεια της Φινλανδίας δεν υπάρχει η έννοια του τμήματος ή της τάξης. Στην ίδια ομάδα, στην ίδια αίθουσα διδασκαλίας ενός μαθήματος, μπορεί να συνυπάρχουν μαθητές διαφορετικών ηλικιών. Οι ομάδες αυτές έχουν ζητήσει να παρακολουθήσουν το ίδιο πρόγραμμα, δηλαδή τον ίδιο αριθμό και σειρά ενοτήτων, και γι αυτό βρίσκονται στην ίδια αίθουσα. Σε διαφορετική αίθουσα άλλου μαθήματος μπορεί η ομάδα να είναι πολύ διαφορετική. Ως εκ τούτου, δεν υπάρχει η έννοια του «Υπεύθυνου Τμήματος» αλλά του Υπεύθυνου Μαθητικής Ομάδας. Η βαθμολογία στο λύκειο εκτείνεται από 4 έως 10. Το 5 είναι η βάση.
Στα σχολεία της Φινλανδίας φοιτούν μαζί παιδιά με ή χωρίς ειδικές ανάγκες. Το σχολείο κάνει ότι είναι δυνατόν να δώσει ίσες ευκαιρίες σε όλα τα παιδιά της χώρας. Κάθε χρόνο, κοντά στο τέλος της σχολικής χρονιάς, οι μαθητές που αποφοιτούν καλούν σε γεύμα τους καθηγητές τους σε ένδειξη ευγνωμοσύνης. Στους καθηγητές απευθύνονται με τα μικρά τους ονόματα, αλλά όχι στα Φινλανδικά σχολεία, παρά μόνο στα Σουηδικά. Αυτό είναι ένα σημείο τριβής και κριτικής των Φινλανδών για τους Σουηδούς, στο οποίο αποδίδουν το κακό κλίμα που επικρατεί στα περισσότερα σχολεία της Σουηδίας εξαιτίας του οποίου το επάγγελμα του εκπαιδευτικού δεν είναι ελκυστικό. Αποτέλεσμα αυτού του γεγονότος είναι ότι οι Σουηδοί καθηγητές προέρχονται από τους πιο αδύναμους μαθητές, ενώ οι Φιλανδοί από το 10% των άριστων.
Τα βιβλία στα λύκεια τα αγοράζουν οι μαθητές από την ελεύθερη αγορά και καθένα μπορεί να κοστίζει ακόμη και σαράντα ευρώ. Ωστόσο, οι περισσότεροι μεταπωλούν τα βιβλία τους μετά το τέλος της σχολικής χρονιάς, περίπου στη μισή τιμή. Οι ώρες εβδομαδιαίας παρακολούθησης είναι περίπου 30 για τους μαθητές, ανάλογα, βέβαια με τον αριθμό των ενοτήτων που παίρνει ο καθένας..
Μαθητικές κοινότητες.
Συνήθως δεν υπάρχουν πολλοί υποψήφιοι. Στο σχολείο που επισκεφτήκαμε το Μαθητικό Συμβούλιο έχει 11 μέλη. Υπάρχει καθηγητής σύμβουλος ο οποίος παρίσταται στις συνεδριάσεις χωρίς δικαίωμα λόγου. Θέματα που συζητούν οι μαθητικές κοινότητες με τον διευθυντή ή στο σύλλογο διδασκόντων (πιο αραιά) μπορεί να είναι: το πρόγραμμα εξετάσεων, για τον υπεύθυνο τμήματος με τον οποίο συναντιούνται μια φορά τη βδομάδα για 20 λεπτά (συχνά το βρίσκουν βαρετό αν δεν είναι καλά προετοιμασμένος ο καθηγητής), το ζήτημα ότι ορισμένοι καθηγητές δεν ακολουθούν τους κανόνες του σχολείου σχετικά με την καταχώριση των απουσιών κτλ. Εκτός από αυτά, τα μαθητικά συμβούλια οργανώνουν διαγωνισμούς, δραστηριότητες , αθλητικές συναντήσεις κτλ. Συχνά συγκροτούν μια ομάδα υποδοχής των μαθητών της Α’ λυκείου, ώστε οι νέοι να αισθανθούν καλά στο νέο σχολείο τους.
Όσον αφορά τις απουσίες, το ζήτημα είναι κάπως πολύπλοκο, αλλά επ’ ουδενί δεν είναι υποχρεωμένοι οι γονείς να προσέρχονται στο σχολείο για δικαιολόγηση απουσιών. Αρκεί να τηλεφωνήσουν και να βεβαιώσουν ότι ο μαθητής είναι ασθενής. Το σύστημα στηρίζεται στον ελάχιστον απαραίτητο αριθμό παρουσιών ώστε να ολοκληρωθεί επαρκώς κάθε ενότητα. Οι απουσίες αποτυπώνονται με διάφορα χρώματα: κόκκινο οι αδικαιολόγητες, κίτρινο οι δικαιολογημένες από τους γονείς, πράσινο από το διευθυντή, μωβ η σχολική απασχόληση κτλ. Με δύο αδικαιολόγητες (κόκκινες) ο μαθητής αποβάλλεται από την ενότητα και πρέπει να την επαναλάβει. Συνολικά πάντως, ανεξαρτήτως χρώματος, με τρεις απουσίες (δηλαδή 6 ώρες από τις 38) ο μαθητής αποβάλλεται από την ενότητα και θα πρέπει να την επαναλάβει.
Το αναλυτικό πρόγραμμα
Το αναλυτικό πρόγραμμα εκδίδεται από το Φινλανδικό Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας (Finish National Board of Education) κάτι σαν το δικό μας (πρώην) Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και είναι μια γενική περιγραφή των μαθησιακών αποτελεσμάτων. Στη συνέχεια κάθε σχολείο εξειδικεύει και καταρτίζει το δικό του πρόγραμμα. Το πρόγραμμα μαθημάτων της σχολικής χρονιάς αρχίζει να καταρτίζεται από τον Φεβρουάριο. Οι μαθητές δηλώνουν τις ενότητες που θα πάρουν και ο διευθυντής φτιάχνει το πρόγραμμα, σε συνεργασία με τον Υποδιευθυντή και την Υπ. ΣΕΠ. Το πρόχειρο πρόγραμμα ανακοινώνεται στο τέλος της σχολικής χρονιάς, και τον Αύγουστο που αρχίζει η νέα σχολική χρονιά, γίνονται οι μικροαλλαγές που θέλουν να κάνουν οι μαθητές. Στη συνέχεια το πρόγραμμα τηρείται για όλη τη σχολική χρονιά.
Το νέο αναλυτικό πρόγραμμα της 9χρονης υποχρεωτικής εκπαίδευσης έχει ήδη εκπονηθεί, τυπωθεί και διανεμηθεί στα σχολεία για μελέτη. Η εφαρμογή του θα ξεκινήσει τον Αύγουστο του 2016. Το νέο αναλυτικό του λυκείου βρίσκεται στην ιστοσελίδα του ΦΕΣΠ και είναι σε διαβούλευση για μερικές βδομάδες. Μετά θα γίνουν ορισμένες αλλαγές και θα προωθηθεί στα σχολεία για εφαρμογή.
Στα λύκεια το νέο αναλυτικό θα σταλεί μέχρι το τέλος της φετινής χρονιάς. Όλο το φθινόπωρο και μέχρι τα Χριστούγεννα, κάθε σχολείο θα συνθέσει το δικό του αναλυτικό πρόγραμμα, χρησιμοποιώντας το εθνικό, θα σταλεί στον Δήμο για έγκριση και θα ξεκινήσει την εφαρμογή του από τον Αύγουστο του 2016.
Στο αναλυτικό πρόγραμμα του σχολείου που επισκεφτήκαμε υπάρχουν 135 ενότητες (75 υποχρεωτικές). Εκτός από τα βασικά και τα προαιρετικά που προτείνει το Υπουργείο, κάθε σχολείο δημιουργεί και προσφέρει τις δικές του ενότητες για να βοηθήσει τα παιδιά να τα καταφέρουν καλύτερα. Για παράδειγμα, μπορεί να προσφέρει περισσότερες ενότητες στα μαθηματικά για να βοηθήσει τους μαθητές που θέλουν να μπουν σε αντίστοιχα τμήματα του Πανεπιστημίου. Οι μαθητές συνήθως επιλέγουν περίπου 35 ενότητες τον πρώτο χρόνο, περίπου 35 ενότητες το δεύτερο χρόνο και περίπου 20-21 ενότητες τον τρίτο χρόνο καθώς η τελευταία χρονιά είναι μικρή (Αύγουστος – Φεβρουάριος), δηλαδή συνολικά περίπου 90 ενότητες. Βεβαίως ο αριθμός των υποχρεωτικών ενοτήτων είναι 75, αλλά προκειμένου να αυξήσουν τις πιθανότητες για εισαγωγή στα πανεπιστήμια, παίρνουν περισσότερες ενότητες. Οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να μελετήσουν ορισμένες ενότητες μόνοι τους στο σπίτι και να εξεταστούν σ’ αυτά στο σχολείο. Κάνουν αίτηση στο σχολείο, την εξετάζει ο αντίστοιχος καθηγητής και εισηγείται θετικά ή αρνητικά. Αν είναι θετική η εισήγηση, δίνει ταυτόχρονα στον μαθητή υποστηρικτικό υλικό, τεστ αυτοαξιολόγησης, εργασίες κτλ. Όταν ο μαθητής είναι έτοιμος δίνει εξετάσεις για να κατοχυρώσει την ενότητα.
Το σχολείο της Φινλανδίας είναι καλά οργανωμένο, έχει καλούς εκπαιδευτικούς, απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της κοινωνίας, χρηματοδοτείται επαρκώς. Δεν θα κάνουμε προτάσεις για τη χώρα μας, καθώς καθένας με τον κοινό νου και την κοινή λογική μπορεί να βρει και να προτείνει βελτιώσεις των δικών μας σχολείων, οι οποίες δεν απαιτούν ούτε πολύ περισσότερα χρήματα, ούτε πολύ περισσότερους διορισμούς. Για βαθιές αλλαγές, μάλλον θα περιμένουμε να περάσει λίγος καιρός…
Μέθοδοι διδασκαλίας
Στο σχολείο της Φινλανδίας οι δάσκαλοι και οι καθηγητές είναι ελεύθεροι να χρησιμοποιήσουν κάθε δόκιμη διδακτική μέθοδο. Καθώς είναι πολύ καλά καταρτισμένοι γι αυτό από τις σπουδές τους στο Πανεπιστήμιο, κατέχουν μια σημαντική ποικιλία μεθόδων διδασκαλίας. Ωστόσο, και στη Φινλανδία, κυριαρχεί η μετωπική διδασκαλία σε πολύ μεγάλο ποσοστό. Τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια να μειωθεί αυτό το ποσοστό και να εισαχθούν εναλλακτικές μέθοδοι και στρατηγικές διδασκαλίας. Είναι αρκετοί οι καινοτόμοι δάσκαλοι, μια εκτίμηση συναδέλφου τους ανεβάζει στο 40-50%, οι οποίοι δοκιμάζουν κατά καιρούς διαφορετικά πράγματα, όπως εργασία σε ομάδες, PBL (project based learning), Flipped classrooms, κα. Είναι επίσης σημαντικό πως αυξανόμενο ποσοστό των εκπαιδευτικών (κυρίως της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης) χρησιμοποιεί με ποικίλους τρόπους τις τεχνολογίες υπολογιστών για τη διδασκαλία. Για παράδειγμα, γίνεται ευρεία χρήση των δωρεάν εργαλείων της Microsoft και της Google. Πρακτικά αξιοποιείται το Google Drive προκειμένου ο καθηγητής να μοιράζεται με τους μαθητές διδακτικό υλικό το οποίο είτε μελετούν μόνοι τους στο σπίτι ή στο σχολείο ή το εξετάζουν μαζί στην τάξη. Όλο και συχνότερα δίνονται ψηφιακά τεστ/διαγωνίσματα , ενώ εργασίες στο πλαίσιο μικρών πρότζεκτ γίνονται από τους μαθητές ταυτόχρονα στο «σύννεφο».
Όπως αναφέραμε ήδη, σύντομα θα πωλούνται πολύ λιγότερα σχολικά βιβλία, καθώς όλα τα διδακτικά υλικά θα βρίσκονται αναρτημένα στο «σύννεφο» απ’ όπου θα τα μελετούν ή θα τα επεξεργάζονται οι μαθητές. Με τη μέθοδο «Flipped classroom» ο καθηγητής μπορεί να στέλνει βιντεοσκοπημένο το μάθημά του στους μαθητές, αυτοί να το μελετούν στο σπίτι ως προετοιμασία, ενώ στο σχολείο θα επιλύονται απορίες, θα λύνονται ασκήσεις και προβλήματα και θα γίνονται επιπλέον ασκήσεις εμπέδωσης. Και εδώ, όπως και στην Ελλάδα, γίνεται συζήτηση για την επάρκεια του χρόνου όταν χρησιμοποιούνται εναλλακτικές μέθοδοι διδασκαλίας όπως η ομαδοσυνεργατική, αλλά όπως μας εξήγησαν οι εκπαιδευτικοί, σημασία έχει το συνολικό κέρδος που αποκομίζει ο μαθητής και όχι η ποσότητα ύλης που θα «βγει». Γίνεται επίσης μεγάλη συζήτηση για το «άνοιγμα της αίθουσας διδασκαλίας», μέσα από τη συνεργασία μεταξύ εκπαιδευτικών, κάτι που αναμένεται να αυξηθεί και να βελτιωθεί ως αποτέλεσμα της εφαρμογής του νέου αναλυτικού προγράμματος και της «μάθησης μέσω του «φαινομένου».
Οι εξετάσεις
Για να αποφοιτήσει κανείς θα πρέπει να έχει ολοκληρώσει επιτυχώς τουλάχιστον 75 ενότητες. Βέβαια υπάρχουν πολλοί μαθητές που ολοκληρώνουν και 90 και 92 ενότητες. Κάθε μαθητής θα πρέπει να οργανώσει έτσι το πρόγραμμα σπουδών του, ώστε να μπορέσει να ολοκληρώσει τις ενότητες που έχει αποφασίσει να παρακολουθήσει στα τρία χρόνια. Επειδή όμως η τρίτη χρονιά είναι πρακτικά μισή, θα πρέπει να πάρει περισσότερες ενότητες κατά τα πρώτα δύο χρόνια. Αν αποφασίσει να δώσει αυτό που εμείς λέμε «ενδοσχολικές εξετάσεις» μπορεί να το κάνει περί το τέλος Μαΐου. Δίνει εξετάσεις ενδοσχολικά στα μαθήματα-ενότητες που έχει επιλέξει, αλλά δεν δίνει τα υποχρεωτικά μαθήματα των πανεθνικών εισαγωγικών εξετάσεων. Με το εθνικό απολυτήριο δεν μπορεί να μπει σε πανεπιστήμιο αλλά μπορεί να πάει σε επαγγελματικές σχολές.
Οι πανεθνικές εισαγωγικές εξετάσεις (Matriculation test) γίνονται το Σεπτέμβριο και το Μάρτιο. Μπορεί κανείς να δώσει μερικά μαθήματα τον Σεπτέμβριο (συνήθως ένα-δυο) και τα υπόλοιπα τον Μάρτιο (4 και πάνω). Μπορεί να ολοκληρώσει τις εισαγωγικές του εξετάσεις το πολύ σε τρεις συνεχόμενες περιόδους (Σεπτέμβριο-Μάρτιο-Σεπτέμβριο). Τα μαθήματα στα οποία εξετάζεται κανείς στις εισαγωγικές είναι τουλάχιστον τέσσερα. Η μητρική γλώσσα, δεύτερη επίσημη γλώσσα, ξένη γλώσσα, μαθηματικά και ένα μάθημα γενικής παιδείας (θετικών επιστημών ή θεωρητικών). Εκτός από αυτά τα μαθήματα, ο υποψήφιος, ανάλογα με τους στόχους του, μπορεί να δώσει εξετάσεις και σε άλλα μαθήματα. Στην εξέταση των μαθηματικών ο μαθητής μπορεί να χρησιμοποιήσει αριθμομηχανή και να έχει μαζί του ένα τάμπλετ με εγκεκριμένα βιβλία (https://www.ylioppilastutkinto.fi/fi/english). Για τα μαθήματα γενικής παιδείας, οι ερωτήσεις μπορεί να είναι διαθεματικές και να συνδυάζουν γνώσεις από περισσότερα του ενός μαθήματα. Για τις γλώσσες περιλαμβάνεται και ακουστική κατανόηση κειμένου. Το Φεβρουάριο εξετάζεται η ακουστική κατανόηση κειμένου και τον Μάρτιο ακολουθούν τα γραπτά τεστ. Στις 7 Σεπτεμβρίου αρχίζουν οι πρώτες πανεθνικές και οι δεύτερες πανεθνικές στις 14 Μαρτίου. Κάθε μαθητής έχει δικαίωμα να λάβει μέρος στις εξετάσεις αυτές μόνο δύο φορές. Αν κάποιος μαθητής εκτός από τα πανεθνικά εξεταζόμενα μαθήματα είχε παρακολουθήσει επιτυχώς ενότητες με μουσική, καλλιτεχνικά και φυσική αγωγή, παίρνει μια ξεχωριστή βεβαίωση που θα του χρησιμεύσει για τις αντίστοιχες πανεπιστημιακές σχολές. Υπάρχουν ρυθμίσεις για όσους αποτυγχάνουν σε ένα ή περισσότερα μαθήματα και δίνονται δυνατότητες επαναληπτικών εξετάσεων.
Μετά τις πανεθνικές εξετάσεις, γίνονται εξετάσεις στα πανεπιστήμια. Οι πανεπιστημιακές σχολές εξετάζουν τις αιτήσεις των υποψηφίων και οργανώνουν εξετάσεις σε μερικά μαθήματα, παίρνοντας ταυτόχρονα υπόψη τους βαθμούς που έγραψε υποψήφιος στις πανεθνικές. Οι άριστοι μαθητές μπορούν να μπουν χωρίς εξετάσεις σε αρκετά πανεπιστημιακά τμήματα, όχι όμως στην ιατρική και στις παιδαγωγικές σχολές.
The Dream School
Επισκεφτήκαμε το Φινλανδικό γυμνάσιο του Kauniainen-Grankulla, το ονομαζόμενο «Ονειρικό Σχολείο», διότι εκεί ξεκίνησε το πρόγραμμα με τον τίτλο που έμελε να αλλάξει (θα δούμε σε ποιο βαθμό) το εκπαιδευτικό σύστημα της Φινλανδίας. Αρχικά μας υποδέχτηκε η Μάριο, καθηγήτρια Σουηδικής και Αγγλικής γλώσσας, η οποία μας ξενάγησε στο κτήριο. Με εξαίρεση μια πτέρυγα που περιλαμβάνει και το εστιατόριο, το κτήριο είναι παλιό, πενήντα και πλέον ετών. Του χρόνου θα γίνει με μείζων ανακαίνιση. Κι εδώ, όπως παντού, το σχολείο είναι οργανωμένο σε αίθουσες κατά αντικείμενο. Στο γυμνάσιο αυτό, για παράδειγμα, έχουν τρεις αίθουσες βιολογίας-γεωγραφίας, αρκετά καλά εξοπλισμένες με ικανό αριθμό Η/Υ και επιπλέον μόνιμα αναρτημένους γεωγραφικούς χάρτες κτλ.
Στο γραφείο καθηγητών επικρατεί ένας δημιουργικός χαμός. Τραπέζια για τέσσερις, ωραία και εξοπλισμένη κουζίνα στην άκρη, βεστιάριο όπου αφήνουν τα παπούτσια τους και φορούν πιο άνετα μέσα στο σχολείο, κτλ. Συνηθισμένα πράγματα για ένα σχολείο στη Φινλανδία. Τα παιδιά τρώνε όλα στο σχολείο από τις 11 ως τις 12, δεν ψωνίζουν από έξω, δεν φέρνουν φαγητό από το σπίτι. Συνήθως έχουν μάθημα με 3 περιόδους των 75 λεπτών η καθεμιά και το αργότερο στις 2.30 σχολούν. Παραμένουν για λίγο στο σχολείο, περίπου μισή ώρα για να προετοιμαστούν για την επόμενη μέρα και μετά φεύγουν. Διάβασμα στο σπίτι περίπου μια ώρα, που διαρκώς λιγοστεύει διότι οι καθηγητές πιστεύουν ότι δεν μαθαίνει κανείς μόνος του στο σπίτι αλλά στο σχολείο. Στο γυμνάσιο, δηλαδή στις τάξεις 7-9 της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, τα σχολεία (οι Δήμοι) παρέχουν δωρεάν τα βιβλία στους μαθητές. Συχνά τα βιβλία παραμένουν στο σχολείο ώστε μπορούν να χρησιμοποιούνται χωρίς απώλειες. Για παράδειγμα, στο μάθημα της Γεωγραφίας παρέχεται, εκτός από το βιβλίο και ένας γεωγραφικός άτλας για τα τρία χρόνια της γυμνασιακής φοίτησης του μαθητή. Με τους γονείς δεν υπάρχουν πολύ τακτικές συναντήσεις. Μια φορά το χρόνο γίνεται συνάντηση όλων των γονέων με τους καθηγητές του σχολείου και άλλη μια με κάθε καθηγητή χωριστά. Σπάνια γονείς τηλεφωνούν στο σχολείο (μόνο στο διευθυντή) για να παραπονεθούν για κάτι.
Η Μάριο, ως απάντηση σε σχετική μας ερώτηση, μας είπε την άποψή της για την επιτυχία του Φινλανδικού σχολείου και του εκπαιδευτικού συστήματος. Κατά τη γνώμη της οι κύριοι παράγοντες της επιτυχίας είναι:
- Η καλή κατάρτιση που έχουν οι εκπαιδευτικοί στο πανεπιστήμιο
- Η εξειδίκευσή τους και στο επιστημονικό αντικείμενο, αλλά επίσης στα παιδαγωγικά και στη διδακτική.
- Η ευρεία αποδοχή τους από την κοινωνία ως καλών επαγγελματιών
- Η προσπάθεια ισότιμης αντιμετώπισης όλων των μαθητών στην τάξη, ανεξάρτητα από τις αρχικές τους δυνατότητες
- Το γεγονός ότι τα παιδιά μαθαίνουν νωρίς ανάγνωση και γραφή
- Η παιδαγωγική ελευθερία που απολαμβάνει ο εκπαιδευτικός
- Το γεγονός ότι τα (αγγλόφωνα) έργα που προβάλλονται στην τηλεόραση δεν είναι μεταγλωττισμένα (στα Φινλανδικά)
Στη συνέχεια συζητήσαμε με την κα Leena Maija Niemi, υποδιευθύντρια του σχολείου, μέλος της ομάδας του έγραψε το νέο αναλυτικό πρόγραμμα υποχρεωτικής εκπαίδευσης, το οποίο θα τελεί σε εφαρμογή από τον Αύγουστο του 2016. Η Leena βιολόγος-γεωγράφος, βρίσκεται στο σχολείο για 17 χρόνια και είναι υποδιευθύντρια τα 4 τελευταία. Η ιδέα του «Ονειρικού Σχολείου» ξεκίνησε το 2000 από δύο ανθρώπους: τη διευθύντρια του σχολείου και τον υπεύθυνο παιδείας του Δήμου. Από τους ίδιους ξεκίνησε και το “phenomenon based learning”, δηλαδή μια παραλλαγή του PBL (Project Based Learning). Όλα ξεκίνησαν με ένα σεμινάριο για τους καθηγητές του σχολείου, στο οποίο οι δύο προαναφερόμενοι παρουσίασαν την ιδέα τους η οποία ουσιαστικά συνίσταται στην συνεργασία των καθηγητών μεταξύ τους σε μικρές ομάδες. Στην συνέχεια, το 2005, το Φινλανδικό Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας, μελετώντας τα εξαιρετικά αποτελέσματα που είχε το σχολείο αυτό στους εθνικούς διαγωνισμούς σε ορισμένα μαθήματα, χρηματοδότησε το πρόγραμμα Dream Schoolμε στόχο να εμπεδωθεί μια νέα σχολική κουλτούρα συνεργασίας. Η χρηματοδότηση αφορούσε την προμήθεια και εγκατάσταση ηλεκτρονικού εξοπλισμού για την ηλεκτρονική συνεργασία μεταξύ καθηγητών και μεταξύ καθηγητών-μαθητών. Βέβαια η ιστορία πάει ακόμη πιο πίσω στο 1995 όταν με την προμήθεια του πρώτου υπολογιστή στο σχολείο, αποφασίστηκε να επιχειρήσουν όλη την ανάπτυξη του σχολείου στηριγμένη στη συνεργασία και στους Η/Υ. Γι αυτό, προσελάμβαναν καθηγητές με όρεξη για δουλειά, καινοτόμους αλλά και με κατάρτιση στους υπολογιστές. Το πρώτο πρόγραμμα που εφάρμοσαν αφορούσε ένα κοινό πρότζεκτ γεωγραφίας και αγγλικής γλώσσας, με τη χρήση υπολογιστών, κάτι που ονόμασαν «Το πρόγραμμα του μέλλοντος» (The future program). Το πρόγραμμα αυτό ακόμη και σήμερα αποτελεί αντικείμενο μελέτης και αντιγραφής από χώρες όπως η Ιαπωνία, και το μότο του ήταν «Να θρέψουμε την δημιουργικότητα με την επιμονή».
Όσον αφορά την «Μάθηση στηριγμένη στο φαινόμενο», αναμένεται να λειτουργήσει στο γυμνάσιο περίπου ως εξής:
Για 4-5 βδομάδες το χρόνο, μια τάξη (π.χ. η Β΄ γυμνασίου) θα αναλάβει ένα θέμα, για παράδειγμα «Οι ρίζες μου». Στο πρόγραμμα αυτό θα συμμετάσχουν οι καθηγητές βιολογίας, γεωγραφίας, φιλόλογοι, αγγλικών, η/υ. Οι καθηγητές αυτοί θα καθίσουν γύρω από το τραπέζι και θα σχεδιάσουν ένα ειδικό «αναλυτικό πρόγραμμα» 4 εβδομάδων το οποίο θα περιλαμβάνει ποικιλία προσεγγίσεων από όλα τα μαθήματα που διδάσκουν οι καθηγητές, τις συγκεκριμένες ώρες διδασκαλίας, τον τρόπο παρακολούθησης, τον τρόπο παρουσίασης και τον τρόπο αξιολόγησής του (ατομικά και συλλογικά). Το πρόγραμμα περιλαμβάνει ασφαλώς την εργασία των μαθητών σε ομάδες, πιθανώς την πρόσκληση ομιλητών, επισκέψεις σε τόπους καταγωγής μαθητών κτλ. Στη συνέχεια ορίζουν ότι αυτό θα ξεκινήσει τον Μάρτιο και θα τελειώσει αρχές Απριλίου. Στο διάστημα αυτό οι μαθητές κάνουν κανονικά όλα τα υπόλοιπα μαθήματα, αλλά στις ώρες που διδάσκουν οι συμμετέχοντες καθηγητές επεξεργάζονται το συγκεκριμένο θέμα «Οι ρίζες μου». Κάτι ανάλογο θα γίνει με την Α και την Γ γυμνασίου, πιθανώς σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Οι καθηγητές που δεν συμμετέχουν στο πρόγραμμα «Οι ρίζες μου», προφανώς θα συμμετέχουν σε κάποιο από τα προγράμματα της Α ή και της Γ γυμνασίου.
Συμπεράσματα
Αν κάτι μας προβλημάτισε στη Φινλανδία είναι κυρίως το κλίμα, το οποίο είναι κρύο. Μας έκανε εντύπωση η ηρεμία των παιδιών, η οργάνωση του σχολείου, η ποιότητα ζωής των εκπαιδευτικών, ο αλληλοσεβασμός, η αναγνώριση της προσπάθειας κα. Ασφαλώς θα υπάρχουν κι εκεί προβλήματα, πού δεν υπάρχουν άλλωστε, αλλά εμείς δεν εντοπίσαμε ιδιαίτερα σοβαρά προβλήματα. Η φύση είναι υπέροχη, τα ζώα και τα πουλιά είναι εξοικειωμένα με τους ανθρώπους, παντού υπάρχουν δρομείς, ποδηλάτες, πεζοπόροι, η γιορτή των αποφοίτων την παραμονή της Πρωτομαγιάς είναι κάτι αλησμόνητο, η περιοχή των λιμνών (σύστημα λιμνών Σαϊμάα) υπέροχη, τα ομαλά τοπία της χώρας (από την επίδραση των παγετώνων), τα ατέλειωτα δάση που διαρκώς επεκτείνονται, όλα αυτά κάνουν τη χώρα όμορφη και ελκυστική (με επιφύλαξη ….το κλίμα).
Θέλουμε να ευχαριστήσουμε όλους τους συναδέλφους και τα στελέχη της εκπαίδευσης που μας υποδέχτηκαν, απάντησαν με ευγένεια σε όλες τις ερωτήσεις μας, προσπάθησαν να μας δώσουν μια αξιόπιστη εικόνα του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας. Ιδιαίτερα τον ξεχωριστό διευθυντή Niklas Wahlstrom. Να είναι καλά όλοι τους. Ιδιαίτερες ευχαριστίες στην εκλεκτή μου συνάδελφο Κατερίνα Χριστοδούλου με την οποία μοιραστήκαμε αυτή την ξεχωριστή εμπειρία και η οποία με βοήθησε ουσιωδώς στη σύνθεση αυτής της (σχοινοτενούς….) αναφοράς.
Δημήτρης Καλαϊτζίδης, Διευθυντής ΓΕΛ Ραλλείου Θηλέων Πειραιά
πηγές: esos.gr & Ράλλειο Γενικό Λύκειο Θηλέων Πειραιά