Vivlosmania!!!

Είναι παρατηρημένο ότι τα ήθη και τα έθιμα κάθε τόπου, τείνουν να εξαφανιστούν από τον σύγχρονο τρόπο ζωής. Στη Νάξο όμως, ιδιαίτερα την ορεινή, εξακολουθούν να διατηρούνται, σχεδόν αναλλοίωτα. Σ’ αυτό συνετέλεσε η γεωγραφική απομόνωση καθώς η επικοινωνία μεταξύ των χωριών και της Χώρας, γινόταν μέχρι το 1960, με τα ζώα, από μονοπάτια.

Αποκριά

Αν βρεθεί κάποιος στο νησί την περίοδο της Αποκριάς, θα ζήσει μία μοναδική εμπειρία και ένα διονυσιακό γλέντι που κορυφώνεται το τελευταίο Σαββατοκύριακο, πριν την Καθαρή Δευτέρα. Τότε όλη η Νάξος βρίσκεται σε αναβρασμό ενώ στις πλατείες πολλών χωριών στήνεται γλέντι, με φαγητό, άφθονο κρασί και όργανα. Στ’ Απειράνθου επικρατεί πανδαιμόνιο όταν κάνουν την εμφάνισή τους οι Κουδουνάτοι που φοράνε κάπα με κουκούλα και τρέχουν στους δρόμους του χωριού, σείοντας τα κουδούνια με κραυγές και αλαλαγμούς. Την Καθαρή Δευτέρα, κυρίως στα χωριά του Λιβαδιού, ντύνονται φουστανελλάτοι ή κορδελλάτοι με χρωματιστές κορδέλες και φλουριά, σχηματίζουν ομάδες και χορεύουν στις πλατείες.

Οι λαϊκές αυτές συνήθειες των μεταμφιεσμένων αποτελούν αναμνήσεις αρχαίων Διονυσιακών εορτών. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι τα αποκριάτικα αυτά έθιμα συμπίπτουν χρονικά με τα αρχαία Ανθεστήρια, τα εαρινά Διονύσια.

Μαθητές Α’ Γυμνασίου

Την παραμονή των Χριστουγέννων κάθε οικογένεια του χωριού αναβίωνε το πατροπαράδοτο έθιμο της σφαγής του χοίρου. Υπεύθυνοι για τη σφαγή του γουρουνιού ήταν οι άντρες του σπιτιού, οι οποίοι φρόντιζαν να το εκτρέφουν από την αρχή του καλοκαιριού για το σκοπό αυτό.

Οι χωριανοί συγκεντρώνονταν παρέες-παρέες σε ένα σπίτι από νωρίς το πρωί και άρχιζαν τις προετοιμασίες. Όταν η όλη διαδικασία τελείωνε, κρέμαγαν τους χοίρους στην αποθήκη του σπιτιού και τους άφηναν εκεί μέχρι την επομένη των Χριστουγέννων. Στη συνέχεια, όλοι μαζί συγκεντρωνόταν σε ένα σπίτι για το καθιερωμένο φαγοπότι με βασικό γεύμα την παραδοσιακή φασολάδα και τα άλλα νηστίσιμα εδέσματα που είχαν ετοιμάσει από νωρίς οι νοικοκυρές.

Την επομένη των Χριστουγέννων, όλη η παρέα συγκεντρωνόταν πάλι στο ίδιο σπίτι και άρχιζαν τη διαδικασία του τεμαχισμού του χοιρινού.

Στη συνέχεια άναβαν τις ψησταριές και ξεκινούσαν το φαγοπότι και το γλέντι, που κρατούσε μέχρι αργά το βράδυ.

Το χοιρινό κρέας αποτελούσε το κύριο γεύμα του χριστουγεννιάτικου τραπεζιού, όπως άλλωστε εξακολουθεί και σήμερα. Με αυτό έφτιαχναν, με παραδοσιακό τρόπο, λουκάνικα τα οποία κρεμούσαν, περιμένοντας να στεγνώσουν, στην καπνοδόχο του «μαγεριού» ή σε  κάποιο άλλο ειδικό μέρος, ενώ το λίπος του χοίρου το αποθήκευαν σε πήλινα κιούπια και το χρησιμοποιούσαν στη μαγειρική. Eπίσης έφτιαχναν γλινερό  (βραστό χοιρινό κρέας σε κομμάτια διατηρημένο σε γλίνα μέσα σε κιούπι). Οι κάτοικοι του χωριού, πιστοί πάντα στις παραδόσεις του τόπου τους και επιθυμώντας να διαφυλάξουν τα πατροπαράδοτα έθιμα ζωντανά στη μνήμη των νεότερων, ξαναζωντανεύουν κάθε χρόνο με τελετουργικό τρόπο το πατρογονικό έθιμο της σφαγής του χοίρου.

Μαρία Δ. Α΄ γυμνασίου

Οι παροιμίες είναι σύντομα λαϊκά αποφθέγματα, που εκφράζουν μεταφορικά ή με αστείο τρόπο μια αλήθεια, που αποτελεί προϊόν μακρόχρονης πείρας. Λέγονται για να παραδειγματίσουν, να διδάξουν ή να σχολιάσουν μια κατάσταση. Η συγγραφική ομάδα του VIVLOSMANIA συγκέντρωσε μερικές χαρακτηριστικές παροιμίες από τα Λιβαδοχώρια, τα χωριά από όπου προέρχονται οι μαθητές του σχολείου μας. Πάρτε μια γευση…

– Οι Τρίποδες στα γράμματα, τ’ Αγερσανί στα άρματα, το Γαλανάδο στο ποτήρι και το Γλινάδο στο πανηγύρι

(η παροιμία αυτή αποδίδει τα χαρακτηριστικά των κατοίκων των 4 χωριών)

– Δυό πέτρες βγάζουν τ’ αλεύρι (αλληλεγγύη)

– Όσο βιάζεται η γριά, τόσο κόβεται η κλωστή (βιασύνη)

– Η βιάση ψήνει το ψωμί, μα δεν το καλοψήνει (βιασύνη)

– Η γριά στο μισοχείμωνο ξυλάγγουρα γυρεύει (ακαταστασία)

– Βασιλικός κι αν μαραθεί, τη μυρωδιά την έχει (εκτίμηση πραγμάτων)

– Όπου φελά στα λάχανα, φελά και στα μαρούλια (εκτίμηση πραγμάτων)

– Ανέθρεψε το μποντικό να φάει το σακί σου (αχαριστία)

– Τώρα σε θέλω κάβουρα, να πηδάς στα κάρβουνα (εκδίκηση)

– Όπου σώνει το χεράκι σου, κρέμα το καλαθάκι σου (εκτίμηση δυνάμεων)

– Όποια θέλει να χτικιάσει, την κρεβαταριά να πιάσει (χρονοβόρο)

– Ηψόφησεν ο σκύλος μας πάει η κουντουβερνιά μας

– Τζαγκάρης αξυπόλητος, ράφτης παραλυμένος

– Μιά φορά εκίνησε ο Χότζας για το παζάρι κι ήτανε μέρα Σάββατο

– Ο πισινός γάδαρος ακλουθά τ’ αμπρουστινού

– Του νοικοκύρη ο ροός πάντα γεμάτος είναι

Μαρία Δ.

Τοπική συνταγή της Νάξου: “Σεφουκλωτές”

Ζύμη για σέσκουλα

2 ποτήρια νερό
2 πορτοκαλιά το ξύσμα και το ζουμί
1 ποτήρι του κρασιού λαδί
1 ποτηράκι ρακί
1 κουταλάκι του γλυκού ζάχαρη
1 κουταλάκι του γλυκού αλάτι
1 κουταλάκι σόδα
1 μπέικη παουτερ
1 κιλό αλεύρι

Γέμιση για σέσκουλα

3 ποτήρια λαδί
2 κρεμμυδάκια μικρά
1 κουταλάκι αλάτι
λίγο μάραθο
λίγο νερό
1 ποτήρι ζάχαρη
2 ποτήρια ρύζι

Εκτέλεση

Αρχικά βάζουμε για τη ζύμη 2 ποτήρια νερό, 1 ποτήρι του κρασιού ρακί και ένα ποτήρι λάδι. Μετά προσθέτουμε μια κουταλιά της σούπας ζάχαρη και ένα κουταλάκι του γλυκού αλάτι. Έπειτα στύβουμε από 2 πορτοκαλιά, το ζωμό, προσθέτουμε και το ξύσμα, ένα κουταλάκι σόδα και ένα μπέικιν μπάουντερ. Βάζουμε διαδοχικά το ένα κιλό αλεύρι και ζυμώνουμε τη ζύμη. Αφήνουμε την ζύμη να ξεκουραστεί για μισή ώρα.

Σε μια κατσαρόλα βάζουμε τα σέσκουλα κομμένα με το κρεμμύδι, το λαδί και τα τσιγαρίζουμε ελαφρά μέχρι να μαραθούν. Μετά βάζουμε το νερό, το μάραθο, τη ζάχαρη, το αλάτι και το ρύζι και τα αφήνουμε να σιγοβράσουν για μίση ώρα.

Όταν κρυώσει η γέμιση ανοίγουμε τη ζύμη σε μικρά φύλλα. Φτιάχνουμε μικρές πιτούλες και βάζουμε 2 κουταλιές γέμιση σε κάθε πίτα. Κλείνουμε, διπλώνοντας τις πίτες σε σχήμα μισοφέγγαρο.

Τις αλείφουμε με λαδί, τις πασπαλίζουμε με κανέλα και σουσάμι και τις βάζουμε σε λαδωμένο ταψί. Τις ψήνουμε για μισή ώρα.

ΚΟΛΠΑΚΙ: ΤΙΣ ΣΤΑΦΙΔΕΣ ΤΙΣ ΒΑΖΟΥΜΕ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ

Μιχάλης Μ.– Β΄Τάξη

Στην Ελλάδα η χρήση των ανεμόμυλων υπήρξε αρκετά εκτεταμένη, λόγω του πλούσιου αιολικού δυναμικού της χώρας. Κατά κανόνα στεγάζονταν σε κυλινδρικά, πέτρινα, διώροφα κτίρια. Στον επάνω όροφο βρισκόταν ο άξονας και το σύστημα μετάδοσης της κίνησης, ενώ στον κάτω όροφο γινόταν η άλεση και αποθήκευση των σιτηρών. Τα πτερύγιά τους ήταν πάνινα, 5-15 μέτρα σε μήκος και πλάτος το 1/5 του μήκους τους. Ένας ανεμόμυλος μπορούσε να αλέσει 20-70 κιλά σιτηρών την ώρα, ανάλογα με την ένταση και τη φορά του ανέμου.

Οι Τριποδιώτικοι ανεμόμυλοι αποτελούν μία ξεχωριστή μορφή της λαϊκής αρχιτεκτονικής και συνδέονται με την οικονομική και ιστορική εξέλιξη του χωριού μας. Χρησιμοποιούσαν την αιολική ενέργεια μέσω ενός ιστίου για την περιστροφή της μυλόπετρας. Ο άνεμος κινούσε το ιστίο και ένα μηχανισμό τροχών που έδινε κίνηση στις μυλόπετρες.

Τα υλικά κατασκευής των ανεμόμυλων και της μυλόπετρας προέρχονταν από τον ευρύτερο χώρο των Κυκλάδων, λόγω της φύσης των πετρωμάτων (μάρμαρα, σχιστόλιθοι αλλά και ηφαιστειακά, όπως η ‘μυλόμετρα’ της Μήλου).

Συμφωνα με καταγραφή του 1991 οι αλεστικοί ανεμόμυλοι στις Κυκλάδες ήταν 644, με τους 7 από αυτούς να βρίσκονται στις Τρίποδες.

Πηγή: http://www.tripodesnaxou.gr/tripodes-naxou-anemomiloi.htm

Κική Ρ. και Ιωάννα Σ. – Β’ Τάξη

Τα Πάθη του Χριστού ξεκινούν από την Κυριακή των Βαΐων. Όλοι οι άνθρωποι του χωριού πηγαίνουν στην εκκλησία και παίρνουν σταυρούς που είναι φτιαγμένοι με βάγια. Τη Μ. Δευτέρα το βράδυ πηγαίνουμε στην εκκλησία, τη Μ. Τρίτη και τη Μ.Τετάρτη γίνεται το ίδιο . Τη Μ. Πέμπτη το πρωί πηγαίνουμε στην εκκλησία και το βράδυ όλες οι γυναίκες φτιάχνουν στεφάνια και ο πάτερ τα βάζει πάνω στον σταυρό του Χριστού που τον κάνει περιφορά μέσα στον ναό. Τη Μ. Παρασκευή το πρωί ο παπάς ραίνει τον επιτάφιο με κόκκινα και λευκά τριαντάφυλλα και το βράδυ ψέλνουμε τα εγκώμια και κάνουμε περιφορά τον επιτάφιο γύρο από το χωριό. Το βράδυ του Μ.Σαββάτου όλοι πηγαίνουμε στην εκκλησία με τις λαμπάδες. Όταν λέει ο παπάς το ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ ΤΑ αγόρια και οι άντρες πετάνε φωτοβολίδες. Την Κυριακή του Πάσχα ψήνουμε αρνιά και τρώμε όλη οι οικογένεια μαζί. Αυτά είναι τα έθιμα του Πάσχα στις τρίποδες.

Δημητροκάλλη Ε.,  Ιωάννα Σ., Μαρία Σ. – Β’ Τάξη

Στο Γλινάδο από τις πρώτες μέρες των αποκρέων γίνεται μεγάλο ξεφάντωμα. Ιδιαίτερα την τελευταία Κυριακή, που ο σύλλογος του χωριού διοργανώνει μεγάλο γλέντι.

Το γλέντι γίνεται στην πλατεία του Γλινάδου. Ξεκινάει από το πρωί και κρατάει μέχρι αργά το βράδυ. Συγκεντρώνεται πολύς κόσμος από όλα τα κοντινά χωριά της Νάξου. Μικροί μεγάλοι ζουν σε αποκριάτικους ρυθμούς. Άλλοι ντύνονται κορδελάτοι  και άλλοι μασκαρεύονται. Πολλά παιδιά αλλά και μεγάλοι χορεύουν παραδοσιακούς χορούς.

Τα τραπέζια είναι στρωμένα από ποικιλίες  φαγητών, ποτών και αναψυκτικών. Τα σουβλάκια δίνουν και παίρνουν. Τέλος γίνεται και λαχειοφόρος αγορά και όλοι κερδίζουν πολλά και πλούσια δώρα.

Κατερίνα Μ. & Χριστίνα Κ. – Β’ Tάξη

Το έθιμο της κυρά σαρακοστής είναι ένα από τα παλαιότερα ελληνικά έθιμα που σχετίζονται με την γιορτή του Πάσχα. Η κυρά Σαρακοστή είναι ένα αυτοσχέδιο ημερολόγιο για τις ημέρες της Μεγάλης Σαρακοστής. Με επτά πόδια ένα για κάθε εβδομάδα  της Σαρακοστής, με σταυρωμένα χέρια γιατί προσεύχεται και με κλειστό στόμα γιατί νηστεύει συνοδεύει μικρούς και μεγάλους στην νηστεία που προηγείται της εορτής του Πάσχα.

Το έθιμο λέει, ότι κάθε Σάββατο κόβουμε και από ένα πόδι της ώστε το τελευταίο Σάββατο που είναι και το μεγάλο, θα έχουμε φτάσει στο Πάσχα. Το τελευταίο πόδι που κοβόταν, συνήθως το έβαζαν μέσα σε ένα ξερό σύκο ή στο ψωμί της Ανάστασης. Εκείνος που θα έβρισκε αυτό το “τυχερό σύκο” θα είχε και τύχη για την υπόλοιπη χρονιά.

Συνήθως συναντάμε σε χάρτινες ζωγραφιές την κυρά Σαρακοστή, ενώ σε άλλες περιοχές πάλι, είναι κατασκευασμένη από ζυμάρι, το οποίο έφτιαχναν από νερό, αλάτι και αλεύρι.

Μαρία Σ. – Α’ Τάξη

Σκίτσο: Παναγιώτα Χ. – Β’ Tάξη

Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή ή Σαρακοστή είναι χριστιανική χρονική περίοδος νηστείας. Είναι η αρχαιότερη από τις μεγάλες νηστείες της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Καθιερώθηκε τον 4^ο αιώνα. Αρχικά διαρκούσε έξι εβδομάδες ενώ αργότερα προστέθηκε και η έβδομη εβδομάδα.

Η Μεγάλη Σαρακοστή  Ονομάζεται Σαρακοστή γιατί περιλαμβάνει σαράντα ημέρες νηστείας. Η ονομασία Τεσσαρακοστή αποτελεί την προετοιμασία των πιστών για την γιορτή της Ανάστασης του Χριστού από την οποία και προσδιορίζεται κατά έτος ως κινητή περίοδος. Διαρκεί από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι και την Παρασκευή πριν το Σάββατο του Λαζάρου, οπότε ακολουθεί η Κυριακή των βαΐων και η Μεγάλη Εβδομάδα. Η Μεγάλη Εβδομάδα δεν είναι μέσα στην Σαρακοστή αν και συνεχίζεται η νηστεία.

Σε όλες τις ημέρες της Μεγάλης Σαρακοστής τηρείται νηστεία εκτός  το Σάββατο και την Κυριακή όπου γίνεται η ανάλυση του οίνου και του ελαίου, επιτρέπεται δηλαδή η κατανάλωση κρασιού και λαδιού. Κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα τηρείται η νηστεία ακόμα και το Μεγάλο Σάββατο.

Ο σκοπός της Μεγάλης Σαρακοστής είναι να προετοιμάσει τους πιστούς όχι μόνο να τιμήσει, αλλά και να εισέλθουν στο Πάθος και την Ανάσταση του Ιησού . Το σύνολο των Ορθοδόξων γύρω από τη ζωή της Αναστάσεως.

Η κυρά Σαρακοστή

Την κυρά Σαρακοστή
που΄ναι έθιμο παλιό
οι γιαγιάδες μας την έφτιαχναν
με αλεύρι και νερό.
Για στολίδι της φορούσαν
στο κεφάλι ένα σταυρό
μα το στόμα της ξεχνούσαν
γιατί νήστευε καιρό.
Και τις μέρες τις μετρούσαν
με τα πόδια της τα επτά
κόβαν ένα τη βδομάδα
μέχρι να ρθει η Πασχαλιά.

Μαργαρίτα Μ. – Α’ Τάξη