“μαθητική ζωή”
Εφημερίδα του Γυμνασίου Πολυκάστρου
Έντυπη και Διαδικτυακή Έκδοση
Γυμνάσιο Πολυκάστρου, Δ/νση Β/θμιας Εκ/σης Κιλκίς
email: mail [at] gym-polyk . kil . sch . gr
Ιστοσελίδα: https://blogs.sch.gr/gympolka/
10^ο φύλλο, Απρίλιος 2012

Πάσχα Ελλήνων Πάσχα

Πάσχα στα Μετέωρα

Η Μεγάλη Εβδομάδα είναι αναμφίβολα η σημαντικότερη περίοδος του λειτουργικού έτους στην Ελληνική Ορθόδοξη λατρεία. Τα σωτηριώδη γεγονότα του Ιησού στην πορεία προς τον Γολγοθά είναι φρικτά και καταγράφονται στην υμνολογία που τα περιγράφει και τα εξυμνεί, οδηγώντας τους πιστούς σε κατάνυξη και συντριβή.

Μεγάλη Πέμπτη στην Ι.Μ. Βαρλαάμ

Μια μοναδική ατμόσφαιρα βιώνουν όσοι βρεθούν την Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ στην ακολουθία του Μυστικού Δείπνου και των Παθών στην Ιερά Μονή Βαρλαάμ, έτσι που τα λόγια του Παπαδιαμάντη, “…Εισέλθωμεν εις τους ναούς και ίδωμεν άλλον κόσμον, κόσμον Ουράνιον. Ενωθώμεν τουλάχιστον πνευματικώς εκεί εις τας Εκκλησίας, γινόμενοι όλοι αδελφοί, όλοι ίσοι απέναντι του Εσταυρωμένου. Εκεί προ του θυσιαστηρίου ας σιγήσουν τα πάθη, και ας ομιλήσει η καρδιά και ας ακουσθή η φωνή της συνειδήσεως…”, λες και γίνονται πράξη. Οι ευαγγελικές περικοπές, 12 κατά σειρά, εξιστορούν την πορεία του Θεανθρώπου προς τον Γολγοθά, ώσπου ακούγεται το “Ήλι Ηλι λαμά σαβαχθανί” και το τετέλεσθαι του Θεανθρώπου. Πελιδνοί, με βαριά βήματα οι πιστοί, κατεβαίνουν τα σκαλιά του Μοναστηριού, πιστεύοντας ίσως πως βαθιά μέσα στην ψυχή τους, συντελέσθηκε ένα θαύμα, μια μεταμόρφωση ψυχική και πνευματική. Ο πιστός εκεί στη θεοφρούρητη ισάγγελη πολιτεία των Μετεώρων, οδηγείται βαθμηδόν στην κάθαρση της ψυχής του, που καθαρίζει την καρδιά από τους εμπαθείς λογισμούς, προσδίδοντας της ανωτερότητα και ομορφιά μεγάλη, μαρτυρούν όσοι έχουν βιώσει μια τέτοια εμπειρία.

Η Ανάσταση και η Λαμπρή στην Καλαμπάκα

Η πένθιμη Μεγάλη Παρασκευή, με το “η ζωή εν τάφω” και το “ω γλυκύ μου έαρ”, τελειώνει με την περιφορά των επιταφίων των τεσσάρων πλέον ενοριών(Αγ. Βησσαρίωνα, Αγ. Κων/νου και Ελένης, Κοιμ. Θεοτόκου και Οσίων Μετεωριτών Πατέρων) της Καλαμπάκας. Με το “Χριστός Ανέστη” που εκφωνεί ο Μητροπολίτης Σταγών και Μετεώρων Σεραφείμ, οι καμπάνες ηχούν πλέον χαρμόσυνα, η εικόνα της εκκλησίας και των πιστών αλλάζει.

Τη θλίψη διαδέχεται και η χαρά του αναστάντος Χριστού

Τώρα, τη σειρά παίρνει η λαϊκή παράδοση με όλα εκείνα τα στοιχεία που την καθιστούν αναπόσπαστο και αναντικατάστατο κομμάτι του τοπικού μας πολιτισμού. Ο οβελίας έχει την τιμητική του, όπως και τα κόκκινα αυγά, οι χοροί και τα τραγούδια, οι ανταλλαγές ευχών που κρατούν μέχρι το απόγευμα του Πάσχα. Όλες οι εκδηλώσεις μετά τη Λαμπρή (Πάσχα) είναι συνυφασμένες με το γεγονός της Αναστάσεως.

Για την Καλαμπάκα όλα αυτά συμπυκνώνονται στη λέξη πασχαλόγιορτα

“Η Δεύτερη μέρα του Πάσχα, η ‘Ασπροδευτέρα’ ή ‘Νιά Δευτέρα’ γιορτάζεται κι αυτή λαμπρά. Το απόγευμα όλοι πηγαίνουν στην Πουλιάνα, όπου στήνεται χορός με τραγούδια τοπικά, τα ‘καλαμπακιώτικα’. Πρώτος σέρνει το χορό ο Δήμαρχος. Ακολουθούν άντρες, παιδιά της παντρειάς κι άλλοι νεαροί. Στο κατόπι τους πιάνονται γυναίκες, νύφες ασπροντυμένες, κορίτσια για νυφοδιάλεγμα κι άλλα μικρότερα κοντά τους. Τελειώνει το πανηγύρι από εκεί, όταν σημάνει εσπερινό η καμπάνα της εκκλησίας. Μετά την πασχαλινή λειτουργία της εκκλησίας μας, την άλλη μέρα, την Τρίτη του Πάσχα, την ‘Ασπροτρίτη΄ή ‘Νια Τρίτη’, όπως λέγεται, στρώνεται πάλι πλούσιο πασχαλινό τραπέζι. Κι ύστερα στήνεται πάλι μεγάλος χορός στην Πουλιάνα και τα τραγούδια ακούγονται παντού ως πέρα, ώσπου απ’ το καμπαναριό να σημάνει εσπερινό, με του οποίου την ‘απόλυση’ τελειώνουν και τα Πασχαλόγιορτα…”.

Στον Αη Γιώργη το Μαντηλά

Ένας δεύτερος σταθμός στις εκδηλώσεις μετά το Πάσχα στην περιοχή είναι ο Αη Γιώργης. Ξεχωριστή είναι η περίπτωση στον Αη Γιώργη το Μαντηλά, στο Καστράκι. Εκεί, κατά τη διάρκεια της θείας λειτουργίας στο εξωκλήσι του αγίου, που βρίσκεται στα ριζά του βράχου όπου και το ερειπωμένο Μοναστήρι, νέοι του χωριού, ζωσμένοι στη μέση με εκατοντάδες μαντήλια (τάματα πιστών), σκαρφαλώνουν στο βράχο με τριχιές, με σκοπό να κρεμάσουν τα καινούργια και να πάρουν τα περσινά, τα οποία κατεβαίνοντας τα μοιράζουν (ως φυλαχτό) στους προσκυνητές. Μια προσπάθεια ιδιαίτερα δύσκολη και επικίνδυνη που ωστόσο, μέχρι σήμερα, δεν έδωσε κανένα ατύχημα. Το έθιμο των μαντηλιών αποτελεί κατάλοιπο της εποχής της Τουρκοκρατίας, όταν- όπως λέγεται- μια Τουρκάλα προσευχήθηκε στον Άγιο να κάνει καλά τον άνδρα της, που ξαφνικά ενώ έκοβε ξύλα στο δασύλλιο του Αγίου κάτω απ’ το μοναστήρι, έπεσε λιπόθυμος. Ο Τούρκος αξιωματούχος σηκώθηκε και η Τουρκάλα για να ευχαριστήσει τον Άγιο πρόσφερε το μαντήλι της. Από τότε, το έθιμο έμεινε και όποιος θέλει να κάνει κάποιο τάμα ή να ευχαριστήσει τον Αη Γιώργη δένει ένα μαντήλι στη μέση κάποιου νέου που ανεβαίνει στο βράχο, το οποίο παραμένει ένα χρόνο, μέχρι την επόμενη χρονιά. Ωστόσο, για το έθιμο των μαντηλιών και κυρίως το γεγονός με τον Τούρκο αξιωματούχο υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Μια άλλη σημαντική στάση για την περιοχή Καλαμπάκας και Καστρακίου είναι η γιορτή της Παναγίας Ζωοδόχου Πηγής, που γιορτάζεται την πρώτη Παρασκευή, αμέσως μετά το Πάσχα. Πρόκειται για την παλιά σκήτη των Σταγών, τη σκήτη της Δούπιανης, όπως είναι γνωστή, που βρίσκεται στην έξοδο του Καστρακίου προς Μετέωρα. Εκεί, μετά τη θεία λειτουργία στήνεται χορός, που είθισται να σέρνει ο δήμαρχος κι όπου ακούγονται τα γνωστά πασχαλιάτικα τραγούδια, που τραγουδιούνται στην “Πουλιάνα” το απόγευμα της δεύτερης μέρας του Πάσχα. Η Παρασκευή της Ζωοδόχου Πηγής για τους Καλαμπακιώτες είναι μια ιδιαίτερη μέρα με χαρακτηριστικά πανηγύρεως. Ανάλογες εκδηλώσεις γίνονται σ’ όλα τα χωριά της περιοχής,με διάφορες παραλλαγές στα τραγούδια, ιδιαιτερότητα των οποίων είναι ότι έχουν ιδιαίτερο ρυθμό και τραγουδιούνται απ’ όλους- άνδρες και γυναίκες- καθώς πιάνονται σε κύκλο.

Πηγή: OMOGENEIA.ANA-MPA.GR

Μόνες των Μετεώρων

Παρακάτω παραθέτουμε πληροφορίες για τις μόνες των Μετεώρων οι οποίες από τις τριάντα που υπήρχαν ιστορικά, σήμερα είναι επισκέψιμες έξι από αυτές.

I. Mονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος ή Μεγάλου Μετεώρου

Το μοναστήρι, που είναι σκαρφαλωμένο πάνω σε επιβλητικό βράχο, είναι το παλαιότερο, το μεγαλύτερο και το πιο σπουδαίο από τα σωζόμενα μέχρι σήμερα μοναστήρια των Μετεώρων. Ιδρύθηκε λίγο πριν από τα μέσα του 14ου αι. (γύρω στα 1340) από έναν λόγιο και αγιορείτη μοναχό, τον όσιο Αθανάσιο τον Μετεωρίτη. Στην αρχή ο όσιος έκτισε στον βράχο ναό της Θεομήτορος, στην οποία αφιέρωσε και το μοναστήρι (της Παναγίας της Μετεωρίτισσας Πέτρας). Επίσης έκτισε και κελιά για την εξυπηρέτηση των μοναχών που άρχισαν να συρρέουν εκεί. Αργότερα έκτισε άλλον ναό προς τιμήν της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστού, ο οποίος αποτέλεσε το καθολικό του μοναστηριού και έδωσε από τότε την οριστική ονομασία σ’ αυτό. Σημαντική φυσιογνωμία υπήρξε και ο διάδοχός του και δεύτερος κτήτορας της μονής, ο μοναχός όσιος Ιωάσαφ, πρώην βασιλιάς Ιωάννης Ούρεσης Παλαιολόγος. Στα 40 περίπου χρόνια της μοναχικής του ζωής ο όσιος Ιωάσαφ έφτιαξε κελιά, νοσοκομείο, στέρνα, ανακαίνισε τον ναό της Μεταμορφώσεως και ήταν μεταξύ των πρωτεργατών που ίδρυσαν τη μονή της Υψηλοτέρας (των Καλλιγράφων), σε απότομο και απρόσιτο βράχο απέναντι από το Μεγάλο Μετέωρο. Το Μεγάλο Μετέωρο διανύει ήδη την έβδομη εκατονταετία από την ίδρυσή του. Συνέχισε χωρίς διακοπή τη μοναστική του παρουσία και ακτινοβολία. Αποτελεί ζωντανή έπαλξη του ορθόδοξου μοναχισμού και αληθινό προπύργιο της Χριστιανοσύνης.

Ι. Μονή Αγ. Στεφάνου

Πρώτος κτήτορας της Μονής είναι ο Αρχιμανδρίτης  Όσιος Αντώνιος γύρω στον 16ο αιώνα, που η παράδοση τον έχει συνδέσει με την ιστορική Βυζαντινή οικογένεια των Καντακουζηνών. Δεύτερος κτήτορας ήταν ο Ιερομόναχος Όσιος Φιλόθεος, στα μέσα του 16ου αιώνα. Ο Όσιος  Φιλόθεος έκτισε κελιά για τους Μοναχούς, εφοδίασε το Μοναστήρι με εκκλησιαστικά σκεύη και χειρόγραφα και επέβαλε τον κοινοβιακό τρόπο ζωής στο Μοναστήρι. Ο δεύτερος Ναός είναι αφιερωμένος στον Άγιο Ιερομάρτυρα Χαράλαμπο και κτίσθηκε το 1798 επί Ηγουμένου Αμβροσίου. Ο Ναός έχει αγιορείτικο αρχιτεκτονικό τύπο. Σημαντική είναι και η προσφορά της Μονής στην παιδεία τους δύσκολους εκείνους καιρούς. Έκτισε την Κωνστάντιο Δημ. Σχολή Καλαμπάκας και έδωσε μεγάλα χρηματικά ποσά για την ανέγερση Σχολείων στα Τρίκαλα. Στη δεκαετία του 1970 λειτουργούσε στη Μονή του Αγίου Στεφάνου, Ορφανοτροφείο και Δημοτικό Σχολείο Θηλέων με δασκάλες μοναχές από τη Μονή. Η κάρα του Αγίου Χαραλάμπου φυλάσσεται στο μοναστήρι από το 1398, όταν τη δώρισε ο Ηγεμόνας της Βλαχίας Βλατισλάβος. Το 1888 η Μονή είχε 31 μοναχούς ενώ το 1960 είχε ερημώσει. Από το 1961 η Μονή μετατράπηκε σε γυναικείο μοναστήρι και σήμερα βρίσκεται σε ανθηρή κατάσταση. Οι μοναχές σε ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες, οργάνωσαν  τη Μονή και τη βελτίωσαν οικοδομικά. Τηρούν το κοινοβιακό σύστημα και το διατεταγμένο Ορθόδοξο μοναχικό Τυπικό. Πρέπει να επισημάνουμε πόσο σημαντική υπήρξε η προσφορά της Μονής του Αγίου Στεφάνου  στα γράμματα και στους αγώνες του Έθνους. Η πρόσβαση στη Μονή είναι πιο εύκολη από ό,τι στα άλλα Μοναστήρια, χάρη σε μια γέφυρα 8 μέτρων που συνδέει το βράχο της Μονής με το λόφο Κουκούλα.

Ι. Μονή Βαρλαάμ

Βρίσκεται απέναντι από το Μεγάλο Μετέωρο. Ιδρυτής της είναι ο ασκητής Βαρλαάμ στα μέσα του 14ου αιώνα . Στην συνέχεια ανακαινίσθηκε από τους αδελφούς Αψαράδες Θεοφάνη και Νεκτάριο από τα Γιάννενα. Το καθολικό της Ι. Μ. είναι αφιερωμένο στη μνήμη των Αγίων Πάντων και το έκτισαν οι αδελφοί μοναχοί Θεοφάνης και Νεκτάριος το 1541-1544. Οι τοιχογραφίες του καθολικού είναι κυρίως του Φράγκου Κατελάνου από την Θήβα. Υπάρχει επίσης στην Ι. Μ και το παρεκκλήσι των Τριών Ιεραρχών πάνω στον πρώτο ναΐσκο που οικοδόμησε ο αναχωρητής Βαρλαάμ. Σημαντικά κτίσματα είναι η παλαιά τράπεζα η Εστία ( μαγειρείο)  και το γηροκομείο (νοσοκομείο). Επίσης στην ιερά μονή υπάρχει πλούσια και αξιόλογη συλλογή χειρογράφων, εικόνων και ιερών κειμηλίων.

Ι. Μονή της Αγίας Τριάδος

Βρίσκεται σ’ έναν από τους εντυπωσιακότερους βράχους των Μετεώρων. Από το 1362 υπήρξε οργανωμένο μοναστήρι και το καθολικό κτίστηκε από το 1456 ως 1476. Οι τοιχογραφίες έγιναν από τους αδελφούς Αντώνιο ιερέα και Νικόλαο το 1741. Στον νάρθηκα υπάρχουν τοιχογραφίες από το 1692. Στην Ι. Μ. υπάρχει το παρεκκλήσι του Τιμίου Ιωάννη Προδρόμου μέσα σε λαξευμένο βράχο με σημαντικές τοιχογραφίες από το 1682. Τα χειρόγραφα της μονής της Αγίας Τριάδος φυλάσσονται στο σκευοφυλάκιο της Ιεράς μονής του Αγίου Στεφάνου.

Ι. Μονή Αγίου Νικολάου Αναυπαυσά

Είναι το πρώτο μοναστήρι που συναντάμε ανεβαίνοντας προς τα Αγία Μετέωρα. Η ίδρυσή του ανάγεται στις αρχές ως τα μέσα του 14ου αιώνα. Το καθολικό έγινε επί μητροπολίτου Λαρίσης Διονυσίου του Ελεήμονος και επί εξάρχου Σταγών ιερομονάχου Νικάνορος. Το 1527 έγινε η αποπεράτωση της αγιογράφησης του καθολικού από τον Θεοφάνη Στρελίτζα τον Κρήτα, που συγκαταλέγεται στους πιο σημαντικούς αγιογράφους της Ορθοδοξίας. Στις τοιχογραφίες διακρίνουμε την μεγάλη τελειότητα στο σχεδιασμό των μορφών και την άριστη χρωματική απόδοση. Επίσης στην Ι. Μ. υπάρχει και το παρεκκλήσι του Αγίου Αντωνίου, όπου σώζονται υπολείμματα τοιχογραφιών του 14ου αιώνα. Τα λίγα χειρόγραφα της μονής φυλάσσονται στο σκευοφυλάκιο της Ιεράς Μονής του Αγίου Στεφάνου.

Ι. Μονή Ρουσάνου

Νοτιοανατολικά του Μεγάλου Μετεώρου και ανάμεσα στις Μονές Βαρλαάμ και Αγία Τριάδα βρίσκεται η Μονή Ρουσάνου. Μπροστά μας και πάνω σε εντυπωσιακό κατακόρυφο και απότομο βράχο του πέτρινου δάσους των Μετεώρων βρίσκεται, η Μονή Ρουσάνου. Η ανάβαση στο Μοναστήρι μέχρι το 1897 γινόταν με ανεμόσκαλες. Αργότερα δύο ξύλινες γέφυρες εξυπηρετούσαν τους Μοναχούς και τους επισκέπτες. Σήμερα η ανάβαση γίνεται με σκαλοπάτια από τσιμέντο και δύο μικρές γέφυρες που κατασκευάστηκαν το 1930. Για την ονομασία της Μονής, δεν υπάρχουν εξακριβωμένα στοιχεία. Πιθανότατα η επωνυμία να οφείλεται στον πρώτο κτήτορα του αρχικού Ναού (14ος -15ος αιώνας). Η Μονή κατοικήθηκε το 1388 μΧ. aπό τους Ιερομόναχους Νικόδημο και Βενέδικτο. Η Μονή άρχισε να λειτουργεί ως κοινόβιο με κτήτορες τους αδελφούς ιερομόναχους από τα Γιάννενα Μάξιμο και Ιωσάφαθ, κτίστηκε πάνω σε χαλάσματα παλαιότερων εγκαταστάσεων στα μέσα του ΙΔ΄- ΙΕ΄αιώνα. Λειτούργησε με την ευλογία του Μητροπολίτη Λαρίσης Βησσαρίωνα Β΄και την συγκατάθεση του Ηγουμένου της Μονής του Μεγάλου Μετεώρου. Έκτισαν το Ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και του έδωσαν τη μορφή που έχει σήμερα. Για τους Μοναχούς έκτισαν κελιά και βοηθητικούς χώρους στους ορόφους. Σήμερα λειτουργεί ως γυναικείο μοναστήρι. Ο Ναός είναι αφιερωμένος στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος και μαζί του τιμάται με ευλάβεια και η μνήμη της Αγίας Βαρβάρας στις 4 Δεκεμβρίου. Η σημερινή αδελφότητα της Μονής τηρεί κοινοβιακό σύστημα και το διατεταγμένο Ορθόδοξο Μοναχικό Τυπικό υπό τη συνεπή καθοδήγηση των πνευματικών της υπευθύνων.

Υλικό:
Μαθητική Ζωή 10.zip