«εκφοβισμός και βία στο σχολείο»
(school bullying)
Ορισμός
Ο όρος «εκφοβισμός και βία στο σχολείο» (school bullying), όπως και ο όρος «θυματοποίηση» (victimization), εννοούμε συστηματική και επαναλαμβανόμενη επιθετική συμπεριφορά που έχει σκοπό να προκαλέσει σωματικό και ψυχικό πόνο σε μαθητές από συμμαθητές τους, μέσα στο σχολείο και έξω από αυτό.
Κι αυτός ο εκφοβισμός δεν έχει μόνο σχέση με το θύτη και το θύμα, αλλά και με όλους όσους είναι παρόντες ή γνωρίζουν την ύπαρξή του, τους παρατηρητές οι οποίοι μπορεί να είναι μαθητές αλλά και ενήλικες. Άρα το φαινόμενο είναι και ομαδικό.
http://vimeo.com/36005403
Μορφές Εκφοβισμού
Ο εκφοβισμός μπορεί να πάρει διάφορες μορφές:
• Σωματικός: φυσικός τραυματισμός ή απειλή τραυματισμού προς κάποιον. Εκδηλώνεται με σπρωξίματα, σκουντήματα, αγκωνιές, γροθιές και κλοτσιές, τρικλοποδιές, χτυπήματα με αντικείμενα, τσιμπήματα και δαγκωνιές, περιορισμό του άλλου μέσω σωματικών πρακτικών.
• Λεκτικός: συστηματική χρησιμοποίηση υβριστικών εκφράσεων, φραστικών επιθέσεων, προσβολών και απειλών, αγενών σχολίων και ειρωνείας, χρήση παρατσουκλιών.
• Εκφοβισμός με εκβιασμό: εκούσια απόσπαση χρημάτων ή προσωπικών αντικειμένων, η οποία συνοδεύεται από απειλές ή και τον εξαναγκασμό σε αντικοινωνικές πράξεις.
• Έμμεσος ή κοινωνικός: προσπάθεια για κοινωνική απομόνωση ή αγνόηση ατόμου, για άσκηση επιρροής στην ομάδα των συνομηλίκων ώστε να αισθανθούν αντιπάθεια για κάποιο συγκεκριμένο συμμαθητή τους, διάδοση κακόβουλων φημών και ψευδών.
• Ηλεκτρονικός: αποστολή απειλητικού ή υβριστικού υλικού μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, των υπηρεσιών MMS και SMS που παρέχουν τα κινητά τηλέφωνα και των διαδικτυακών τόπων κοινωνικής δικτύωσης, χρήση ή παραποίηση των προσωπικών δεδομένων κάποιου ατόμου, αποκλεισμός του από μια δικτυακή ομάδα, κλήσεις στο κινητό του από άγνωστο νούμερο.
• Ρατσιστικός: διάδοση αρνητικών σχολίων εξαιτίας της καταγωγής, της κοινωνικής τάξης, της οικονομικής κατάστασης, της διαφορετικότητας.
• Σεξουαλικός: υβριστικά σχόλια, σκίτσα και γκράφιτι με σεξουαλικό περιεχόμενο, ανήθικες χειρονομίες, ανεπιθύμητο άγγιγμα, μέχρι και σοβαρές σεξουαλικές επιθέσεις.
Ταινία για τις μορφές εκφοβισμού στο σχολείο που δημιούργησε ομάδα του 2ου Γυμνασίου Ελληνικού και παρουσιάστηκε στο Camera Zizanio 2011 στο φεστιβάλ Ολυμπίας.
Τρόποι πρόληψης και αντιμετώπισης
Στα πλαίσια της πρόληψης έχουν εφαρμοστεί κάποια προγράμματα κατά του εκφοβισμού και της ενδοσχολικής βίας (π.χ. Νορβηγικό μοντέλο Dan Olweus, φινλανδικό μοντέλο KIVAKOULOU, στην Ελλάδα το πρόγραμμα της Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. «Stop στην ενδοσχολική βία» κ.α.).
Η αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων αυτών οφείλεται κυρίως στην υιοθέτηση της Κοινωνικής-Οικολογικής προσέγγισης, μιας ολιστικής προσέγγισης, που στοχεύει στην αλλαγή του κλίματος του σχολείου, ώστε να μην αναπαράγει τη βία. Στα πλαίσια της ολιστικής προσέγγισης οι παρεμβάσεις αφορούν όλους: το σχολείο, την τάξη, τον εκπαιδευτικό, τους μαθητές, τους γονείς τους και ολόκληρη την τοπική κοινωνία.
Η συνέχεια της ταινίας για τους τρόπους αντμετώπισης του φαινομένου:
Για ποιούς λόγους ένα παιδί μπορεί να δέχεται επιθέσεις εκφοβισμού και βίας στο σχολείο;
Πάρα πολλοί μαθητές σε όλο τον κόσμο δέχονται επιθέσεις εκφοβισμού και βίας στο σχολείο. Το γεγονός, όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι έχουν κάνει κάτι λανθασμένο που να δικαιολογεί την εκδήλωση τέτοιου είδους συμπεριφορών εναντίον τους. Πολλές φορές στόχος γίνεται το “διαφορετικό”, το οποίο μπορεί να αφορά σε οποιοδήποτε ανθρώπινο γνώρισμα, είτε εξωτερικό είτε εσωτερικό.
Για παράδειγμα το χρώμα του δέρματος, η εθνικότητα, το φύλο, το βάρος, η σχολική επίδοση, η κοινωνική συστολή.
Με την έννοια αυτή ο καθένας μπορεί να γίνει στόχος εκφοβιστικών και βίαιων συμπεριφορών σε κάποια φάση της ζωής του και συνεπώς το συγκεκριμένο φαινόμενο μας αφορά όλους.
Όμως, τα ιδιαίτερα γνωρίσματα που έχει το κάθε παιδί και γενικότερα ο κάθε άνθρωπος είναι και αυτά που τον κάνουν ξεχωριστό και μοναδικό μεταξύ δισεκατομμυρίων ανθρώπων
Η υποστήριξη των συμμαθητών μπορεί να βοηθήσει με ουσιαστικό τρόπο στην αντιμετώπιση του εκφοβισμού
Για ποιους λόγους ένας μαθητής αναπτύσσει εκφοβιστικές και βίαιες συμπεριφορές;
Τα παιδιά που εκφοβίζουν μπορεί σε άλλο χώρο ή χρόνο να ήταν ή και να είναι ακόμα και τώρα αποδέκτες εκφοβιστικών και βίαιων συμπεριφορών και να μεγαλώνουν σε ένα απορριπτικό και βίαιο περιβάλλον.
Ακόμα, οι μαθητές που εκφοβίζουν σε αρκετές περιπτώσεις είναι δυστυχισμένοι και προσπαθούν να μεταφέρουν το έλλειμμα χαράς που νιώθουν στους άλλους.
Ένα άλλο στοιχείο που συνδέεται με την εκδήλωση εκφοβιστικών συμπεριφορών είναι και τα συναισθήματα ζήλιας που μπορεί να νιώθει το παιδί που εκφοβίζει για τον αποδέκτη της εκφοβιστικής συμπεριφοράς.
Οι μαθητές που εκφοβίζουν στοχεύουν στη “διαφορετικότητα” του άλλου για να τον κάνουν να νιώσει άσχημα για τον εαυτό του και να τον απαξιώσουν.
Ποια είναι η συχνότητα του προβλήματος;
Στην Ελλάδα, τα δεδομένα διαφορών ερευνών δείχνουν ότι:
• Το 10-15 % των μαθητών πέφτει θύμα διαφόρων μορφών εκφοβισμού και βίας στο σχολείο.
• Οι μαθητές που ασκούν εκφοβισμό και βία στο σχολείο υπολογίζεται ότι ξεπερνούν το 5% του συνόλου των μαθητών.
• Έχει παρατηρηθεί ότι τα αγόρια εμπλέκονται περισσότερο σε περιστατικά σωματικής βίας σε σύγκριση με τα κορίτσια, τα οποία φαίνεται να εμπλέκονται πιο συχνά σε περιστατικά λεκτικής βίας.
• Τα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια εμπλέκονται πιο συχνά σε περιστατικά βίας, σε αναλογία 3 προς 1.
• Τα περιστατικά ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού εκδηλώνονται με μεγαλύτερη συχνότητα στο δημοτικό και στο γυμνάσιο, ενώ στο λύκειο μειώνονται.
• Οι μισοί από τους μαθητές που δέχονται επιθέσεις εκφοβισμού και βίας στο σχολείο δεν αναφέρουν πουθενά το γεγονός, ενώ οι υπόλοιποι μισοί συνήθως το αναφέρουν σε φίλους τους και σπανιότερα στους εκπαιδευτικούς ή τους γονείς τους.
Οι συμβουλευτικές τηλεφωνικές υπηρεσίες της Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. στις οποίες απαντούν ειδικοί Ψυχικής Υγείας.
Για γονείς, εκπαιδευτικούς, ειδικούς ψυχικής υγείας: 801-801-1177
Για παιδιά και εφήβους: 116-111
Σποτ της Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. για την ενδοχολική βία
Θεωρητική Προσέγγιση του θέματος-κουβέντα από την Περιβαλλοντική Ομάδα του Γυμνασίου
Δρώμενο από την Περιβαλλοντική Ομάδα του Γυμνασίου από το βιβλίο:
“μου έκλεψαν το όνομά μου” Tassies εκδόσεις: Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.
Προβολή ταινίας: “Τα Μπλε Γυαλιά” του Γιάννη Κουφονίκου Παραγωγή:Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.
Προσκεκλημένοι: ΣΤ’ Τάξη Δημοτικού Σχολείου Κορησού,
Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων Γυμνασίου Κορησού
Τεχνική Υποστήριξη: Κώστας Καραλιάς, καθηγητής Πληροφορικής
Υπεύθυνη Διοργάνωσης και Παρουσίασης: Αρετή Κάρκου, φιλόλογος
24, Μάρτιος 2015 στις 15:43
Κατά την άποψή μας, το φαινόμενο του bullying, το οποίο μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορες μορφές (λεκτική ή σωματική βία, κακή χρήση των social media, κ.λπ.) έχει πολλές φορές τις ρίζες του στο οικογενειακό περιβάλλον. Παιδιά που βιώνουν περιστατικά βίας μέσα στην ίδια την οικογένειά τους , απαξιωτικές συμπεριφορές, ή παραμέληση ή εγκατάλειψη είναι πιθανό να εκδηλώσουν συμπτώματα bullying στο σχολείο ή σε κάποιο άλλο χώρο. Για την αντιμετώπιση του φαινομένου χρειάζεται η συμμετοχή, ενημέρωση & εκπαίδευση όλων των εμπλεκομένων, παιδιών, γονιών και δασκάλων.
24, Μάρτιος 2015 στις 22:33
Ηλιακά παιχνίδια, ευχαριστούμε για το εύστοχο σχόλιο. Το φαινόμενο μας απασχολεί καθημερινά…