…για το Μάθημα των Θρησκευτικών

senecio-1922

Κατερίνα Καρκαλά-Ζορμπά, Φιλόλογος Ξένων Γλωσσών, Θεολόγος

Πρόεδρος Οικουμενικού Φόρουμ Χριστιανών Γυναικών της Ευρώπης

http://www.acadimia.gr/content/view/78/76/lang,el/

Τι σημαίνει ο όρος “Φεμινιστική Θεολογία” (ΦΘ) και ποιές είναι οι θέσεις της; · Ποιά είναι η θέση της Ορθόδοξης Εκκλησίας πάνω στο γενικότερο θέμα “Ο ρόλος της γυναίκας στην Εκκλησία” και ποιες προσπάθειες προσέγγισής του έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια; · Υπάρχει θέση στην Ορθοδοξία για μια ΦΘ ή υπάρχει θέση στη ΦΘ για την Ορθοδοξία; Το σύγχρονο φεμινιστικό κίνημα Ο ρόλος της γυναίκας στην κοινωνία μας άλλαξε ριζικά κατά τον αιώνα που πέρασε. Αυτό δεν άφησε ανεπηρέαστη και την Εκκλησία, ειδικά στη Δύση. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν το γεγονός, ότι τόσο η ΦΘ, όσο και το ζήτημα της χειροτονίας των γυναικών στη Δύση, παρουσιάζονται ακριβώς την ίδια περίοδο, όπου η γυναίκα ζητάει την χειραφέτηση της ως “δεύτερο φύλο” (Simone de Beauvoir). Το φεμινιστικό κίνημα, στη βάση του πολιτικό και “σεξιστικό” έχει ως κύριο σκοπό την ισότητα αντρών και γυναικών σε όλους τους τομείς, όπου πολλές φορές αυτή υποτιμάται, ή δεν υφίσταται. Αυτή η “σεξιστική” συμπεριφορά καθορίζει και τον τρόπο σκέψης και στάσης απέναντι στα διάφορα συστήματα αξιών, τα οποία έχουν σχέση με το γεγονός, ότι κάποιος ανήκει στο ένα ή στο άλλο φύλο. Το φεμινιστικό κίνημα καθ’ εαυτό ήταν αφορμή για τη γένεση της ΦΘ. Μαζί με την αλλαγή του ρόλου της γυναίκας στην ευρύτερη κοινωνία της Δύσης, υφίσταται ποικίλες αλλαγές και ο ρόλος της γυναίκας στην Δυτική Εκκλησία. Φεμινιστική Θεολογία στη Δύση Η ΦΘ εμφανίζεται στη Δύση ως μια Θεολογία γυναικών με φεμινιστικές τάσεις, οι οποίες διακρίνουν τις πατριαρχικές δομές στην κοινωνία και στην Εκκλησία. Ασκούν κριτική σε κάθε μορφή θεσμικής συμβίωσης και προσπαθούν να την ξεπεράσουν με έμπρακτη αντιπαράθεση. Γενικά μπορούμε να πούμε ότι στη ΦΘ η γυναίκα βρίσκεται στο επίκεντρο και καταγράφονται εμπειρίες ζωής, καταπίεσης, παραγκωνισμού, περιθωριοποίησης, καθώς και φαινόμενα επιτυχημένης ζωής και απελευθέρωσης. Πρόκειται για μια μορφή συναφειακής (contextual) θεολογίας. Η προσέγγισή της δεν προϋποθέτει ένα αφηρημένο γυναικείο ον ή ακόμα τη γνώση γι’ αυτό το ον, αλλά πρόκειται για μια κριτική, για ένα νέο σχεδιασμό σε ολόκληρη τη θεολογική επιστημονική εξέλιξη. Με άλλα λόγια η ΦΘ, όπως αυτή αναπτύχθηκε στη Δύση, δεν είναι μια συμπλήρωση της παραδοσιακής θεολογίας, αλλά μια εντελώς νέα αντίληψη για τη θεολογία. Γένεση της Φεμινιστικής Θεολογίας Η ΦΘ εμφανίζεται, τον 19ο αιώνα και εντάσσεται στις γυναικείες κινήσεις, όχι μόνο ως μια νομική, κοινωνική και θρησκευτική ισότητα, αλλά ως μία αλλαγή των ίδιων αυτών των δομών της κοινωνίας και της θρησκείας, πέρα από κάθε “πατριαρχική” και “ανδροκεντρική” σκέψη. Έτσι νοείται η ΦΘ ως μια θεολογία, η οποία απελευθερώνει τη γυναίκα και μπορεί να ενταχθεί επίσημα στη σειρά των απελευθερωτικών φεμινιστικών κινήσεων κατά τον 20ο αιώνα. Όπως και εκείνα, έτσι και η ΦΘ ξεκίνησε από την Αμερική, όπου το 1890 βλέπουμε την πρώτη “Βίβλο των Γυναικών” της Elisabeth Cady, ενώ ακολουθούν πολλές άλλες γυναίκες μέχρι τις σύγχρονες τάσεις της ΦΘ, με ονόματα ευρωπαίων γυναικών, όπως των Catharina Halkes, Rosemary Radford Ruether, Elisabeth Moltmann-Wendel, Elisabeth Schussler-Fiorenza, Mary Daly, Mary Grey, κ.ά.. Με τον τρόπο αυτό η ΦΘ δεν είναι πια ένα μεμονωμένο γεγονός ή ένας αγώνας μεμονωμένων γυναικών, αλλά ως μια από συλλογική προσπάθεια με την ίδρυση θεολογικών οργανισμών, εταιριών, γυναικών στη θεολογική έρευνα, φόρουμ χριστιανών γυναικών, κ.α. Ο φεμινισμός συχνά ορίζεται ως μια “επανάσταση” στο κοινωνικό κατεστημένο, μιας και δεν πρόκειται μόνο για μια αναζήτηση των ίσων δικαιωμάτων σε έναν ανδρικό κόσμο, αλλά για μια διαφορετική θεώρηση του κόσμου. Στη ΦΘ δεν πρόκειται για μια “απλή” αναζήτηση των ίσων δικαιωμάτων σε μια πατριαρχικά δομημένη Εκκλησία. Μάλιστα η Daphne Hampson, στο βιβλίο της “Θεολογία και Φεμινισμός” αναφέρει, ότι ο φεμινισμός αποτελεί μια “πένθιμη τυμπανοκρουσία για τον Χριστιανισμό”. Πράγματι ο φεμινισμός θεωρείται η τελευταία “κρίση” του Χριστιανισμού, όπου όχι μόνο γίνεται μια προσπάθεια ανάκτησης ίσων δικαιωμάτων μεταξύ ανδρών και γυναικών στην Εκκλησία, αλλά πολύ περισσότερο η αμφισβήτηση της “παραδοσιακής” κατανόησης του Θεού και της ανδρικής φύσης του Χριστιανισμού. Πρόκειται λοιπόν για μια εις βάθος αναθεώρηση των πραγμάτων και των εννοιών, ακόμα και αυτής της ίδιας της ιστορίας. Φεμινιστική Θεολογία – Κύρια χαρακτηριστικά ΦΘ, Αγία Γραφή και Παράδοση Η ΦΘ επιθυμεί γενικά να κατανοήσει την πορεία της Εκκλησιαστικής ιστορίας διαμέσου των αιώνων, μακριά από τα “παραδοσιακά” μοντέλα, τα οποία επινοήθηκαν σχεδόν αποκλειστικά από άνδρες και συχνά υποτιμούν την γυναίκα. Όλα τα κείμενα της Αγίας Γραφής, Παλαιάς και Καινής Διαθήκης, γράφτηκαν από άνδρες “για άνδρες” και ακόμα και αυτή η ιστορία του Χριστιανισμού για 2000 χρόνια δείχνει την “ιστορία”, στα αγγλικά “His-story”, δηλαδή την ιστορία “του” αφήνοντας μόνο λίγο χώρο για την ιστορία “της”, δηλ. “Her-story”. Η ΦΘ θέλει λοιπόν να σπάσει αυτόν τον πατριαρχικό κλοιό, έτσι ώστε να μπορέσει να προσφέρει στις γυναίκες τη δυνατότητα να αναπτύξουν τη δική τους ερμηνευτική προσέγγιση του Λόγου του Θεού μέσα από την ιστορία. Έτσι ακόμα κι αυτός ο Κανόνας της Αγίας Γραφής, όπως είδαμε και με την παράδοση ή την ιστορία, από τη στιγμή που γράφτηκε από άνδρες και είναι προϊόν ενός συγκεκριμένου πολιτισμού, θα πρέπει να αλλάξει. Κύριος λόγος είναι ότι οι γυναίκες στη Βίβλο βρίσκονται “στο περιθώριο”, κάτι που έχει ως συνέπεια ότι πρέπει να γραφούν ξανά πολλά από τα κείμενα, έτσι ώστε να περιληφθούν και να ερμηνευθούν και μέσα από το πρίσμα των γυναικών. Παραδείγματα φεμινιστικής ερμηνευτικής · Από τη “μητέρα των ζώντων” στη “γυναίκα”, ή από τη μητριαρχική στην πατριαρχική κοινωνία. · Η πτώση και η αμαρτία. · Ανδροκεντρικός τρόπος γραφής της Καινής Διαθήκης. · Οι μαθήτριες τους Ιησού (Μάρκ. 15,40-41). · Κοινωνικό-ιστορική ερμηνεία (Λουκ. 15,8-10) . · Φως σε ξεχασμένες ή παραμορφωμένες ιστορίες γυναικών από την Αγία Γραφή: η αιμορραγούσα γυναίκα (Μαρκ. 5,25-34), η συγκύπτουσα γυναίκα (Λουκ. 13,10-17), η μυράλοιψη (Μαρκ. 14,3-9), η Συροφοινίκισσα γυναίκα (Μαρκ. 7,24-30), κ.λπ. · Οι πρωτοχριστιανικές κοινότητες ως προσπάθεια ανάπτυξης μιας νέας μορφής ζωής στην οποία δεν υπάρχει πια διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών, πλουσίων και φτωχών, ελευθέρων και σκλάβων, κατά τη γνωστή ρύση του Αποστόλου Παύλου “ουκ ένι Ιουδαίος ουδέ Έλλην, ου ένι δούλος ουδέ ελεύθερος, ουκ ένι άρσεν και θήλυ, πάντες γαρ υμείς εις έστε εν Χριστώ Ιησού” (Γαλ. 3,28). · Από την κοινότητα των μαθητών με ίδια δικαιώματα στην υποβάθμιση των γυναικών. · Το πέρασμα από την προφορική παράδοση στη γραπτή παράδοση. Η εικόνα του Θεού στη Φεμινιστική Θεολογία και η περιεκτική γλώσσα Η ΦΘ ασκεί κριτική και στρέφεται ενάντια σε έναν Θεό, ο οποίος έχει μόνο ανδρικά χαρακτηριστικά, προσπαθώντας να ανακαλύψει θηλυκά και μητρικά χαρακτηριστικά στην βιβλική εικόνα του Θεού, έτσι ώστε οι γυναίκες να μπορούν να αναγνωρίσουν τον εαυτό τους στο “κατ’ εικόνα και ομοίωση του Θεού” (Schussler-Fiorenza). Εφ’ όσον το κατ’ εικόνα του Θεού βρίσκεται και στον άνδρα και στη γυναίκα, θα πρέπει να χρησιμοποιούμε θηλυκά και αρσενικά επίθετα για να περιγράψουμε το Θεό. “Η όποια ανθρώπινη ορολογία δεν αρμόζει για να εκφράσει κανείς τη θεiκή μεταφυσικότητα. Ο συνδιασμός όμως του αρσενικού και του θηλυκού μπορεί να φανερώσει καλύτερα το σύνολο του θεiκού στοιχείου, μιας και αυτά τα επίθετα προσδιορίζουν το σύνολο των ανθρώπων” (Kari E. Boresen). Η σύγχρονη ΦΘ ασχολήθηκε έντονα με την κριτική της γλώσσας μας, η οποία, αντικατοπτρίζοντας την κοινωνία την οποία εκφράζει, είναι “σεξιστική”, μη-“περιεκτική”. Μέσω της μορφολογίας μπορεί κανείς να αποδείξει, σε ποιο βαθμό οι γυναίκες υποβιβάζονται, περιθωριοποιούνται και στιγματίζονται έναντι των ανδρών, είτε είναι αυτό στο λεξιλόγιο, στις εκφράσεις και τις λεκτικές εικόνες, στις προσφωνήσεις και στις ιδιότητες των επαγγελμάτων. Αυτό φαίνεται τόσο στη γραμματική, με τον πληθυντικό αριθμό αρσενικού γένους και για το θηλυκό για σχεδόν όλους τους αόριστους προσδιορισμούς: “αγαπητοί φίλοι”, “Γράμματα αναγνωστών”, “ο λαός του Θεού”, “ο καθένας”, “οι γείτονες”, “ο πλησίον”, “ο ιατρός”, κλπ. Κατά τις φεμινίστριες-θεολόγους, μ’ αυτόν τον τρόπο εκφράζεται η πατριαρχική δομή της κοινωνίας, καθώς και ο μηχανισμός καταπίεσης. Έτσι ακόμα και αυτή η επιστήμη της Θεολογίας ονομάζεται “Θεα-λογία”, σε αντίθεση με την “Θεολογία” και βλέπουμε την ίδρυση της “Εταιρίας Γυναικών στη Θεολογική Έρευνα”, καθώς και την ίδρυση κλάδου “ΦΘ” σε πολλά Πανεπιστήμια της Δύσης. Η Φεμινιστική Θεολογία και η χειροτονία των γυναικών Η “διακονία” στην Εκκλησία και ιδιαίτερα στις πρώτες χριστιανικές κοινότητες, ήταν κάτι κοινό για όλους τους Χριστιανούς, άνδρες και γυναίκες. Μάλιστα εκεί βλέπουμε ότι γυναίκες ήταν αυτές οι οποίες συγκέντρωναν τις συνάξεις των Χριστιανών στα σπίτια τους και ήταν πολύτιμοι συνεργάτες και συνεχιστές του έργου των Αποστόλων (η Φοίβη, η Νύμφα, κ.ά.). Για τις φεμινίστριες-θεολόγοι “η χειροτονία των γυναικών αποτελεί το κριτήριο επαλήθευσης, μια ερώτηση-κλειδί και μια ερώτηση-τεστ, από την οποία μπορεί κανείς να αποδείξει συνάμα πως η ιεραρχία θεωρεί τις γυναίκες και πως οι γυναίκες θεωρούν τον εαυτό τους, δηλαδή σε ποιο στάδιο ωριμότητας βρίσκονται” (Ida Raming). Η απάντηση της Ορθόδοξης Εκκλησίας στις προκλήσεις της ΦΘ Μπορούμε να πούμε ότι στην Ορθόδοξη θεολογική σκέψη και πράξη δεν υπάρχει ΦΘ με αυτόν τον όρο. Η Ορθόδοξη θεολογία έχει όμως να αντιπαραθέσει ή και να προτείνει στη ΦΘ μια θεολογία, όπου θα βρει κάποια από αυτά τα στοιχεία, τα οποία εκείνη κατακρίνει ή και απορρίπτει σε μια (πολλές φορές) καθαρά σχολαστική θεολογία, όπου όντως το γυναικείο πρόσωπο δεν έχει θέση, δεν είναι ενεργό. Χωρίς να θέλουμε να ωραιοποιήσουμε τα πράγματα, γιατί πρέπει να παραδεχθούμε ότι η ΦΘ ασκεί κριτική και στη δική μας θεολογική σκέψη και παράδοση ως “πατριαρχική”, θέλουμε να καταθέσουμε εδώ τη δυνατότητα μιας μαρτυρίας της Ορθοδοξίας και αντί να ασκηθεί μια αρνητική κριτική, να γίνει προσπάθεια προσέγγισης στο θέμα της Φθ. Μαρτυρία της Ορθοδόξου Εκκλησίας: · όχι η αυστηρή όψη ενός Θεού κριτή και τιμωρού λόγω του προπατορικού αμαρτήματος, αλλά ενός Θεού της αγάπης και της φιλανθρωπίας, ο οποίος αγαπά τον άνθρωπο και συγκαταβαίνει στον αμαρτωλό, · όχι ενός Θεού εξουσιαστή, αλλά ενός Θεού, ο οποίος δέχεται τη συνεργασία του ανθρώπου με “τη μετοχή του στην αγιαστική χάρη του Αγίου Πνεύματος”, κάτι που διαφέρει κατά πολύ από την περί δικαιώσεως δυτική παράδοση, · όχι ενός Θεού στατικού με προκαθορισμένες θέσεις, αλλά μια συνεχή γέννηση και ενσάρκωση του Χριστού ανάμεσά μας, με έναν αγιασμό όλης της ύλης, όλης της φύσης, όλου του ανθρώπου, χωρίς να τα θεωρεί κακά και προς αποφυγή, · όχι ενός Θεού υπερβατικού με τον κόσμο και τον άνθρωπο, δηλαδή ενός κακού Θεού Δημιουργού και καλού Θεού Πατέρα του Ιησού Χριστού, αλλά ενός Θεού τριαδικού, ένας στην ουσία, αλλά ο οποίος ενεργεί στον κόσμο μέσω των ενεργειών του. Τελικά, η “ελληνορθόδοξη θεολογία διασώζει βασικές θεολογικές θέσεις που από τη μια ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις των γυναικών και από την άλλη μπορούν να αποτελέσουν μια πρόταση προς την ανδροκρατική δυτική σκέψη” (Anne Jansen). Στην Ορθόδοξη Εκκλησία η γυναικεία παρουσία ενδυναμώνεται μέσα από την πλειάδα των Αγίων Γυναικών, Οσίων, Ισαποστόλων, Μαρτύρων, Οσιομαρτύρων, Μεγαλομαρτύρων, οι οποίες, με κορυφή την Παναγία και Μητέρα του Χριστού και Υιού του Θεού, έχουν ιδιαίτερη θέση στην Αγιογραφία και Υμνογραφία της Εκκλησίας, αλλά και άφησαν το δικό τους στίγμα στην Ορθόδοξη Θεολογία. ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ · Συνέδριο Ορθοδόξων Γυναικών στο Μοναστήρι της “Αγάπια” στη Ρουμανία, (1976), με θέμα “Ορθόδοξες γυναίκες. Ο ρόλος και η συμμετοχή τους στην Ορθόδοξη Εκκλησία”. · Διορθόδοξο Θεολογικό Συνέδριο στη Ρόδο, (1988), με θέμα “Η θέσις της γυναικός εν τη Ορθοδόξω Εκκλησία και τα περί χειροτονίας των γυναικών”. · Δεύτερη Διεθνής Σύσκεψη Ορθοδόξων Γυναικών (1990), στην Ορθόδοξο Ακαδημία Κρήτης, με θέμα: “Εκκλησία και Πολιτισμός”. · Περιοδικό “ΜαryMartha”, εκδίδεται από 1991 ως το 1998 από τη Leonie Liveris, Ορθόδοξη θεολόγος στην Αυστραλία. · Συμμετοχή στη “Δεκαετία των Εκκλησιών σε αλληλεγγύη με τις γυναίκες” (1988-1998). · Διορθόδοξο Ευρωπαϊκό Συνέδριο στην Ιερά Μητρόπολη Θηβών και Λεβαδίας (1994), με θέμα “Η Ορθόδοξη Γυναίκα στην Ενωμένη Ευρώπη”. · Δύο Συνέδρια Ορθοδόξων και Παλαιοκαθολικών θεολόγων στη Λειβαδιά και στην Πολωνία (1996), με θέμα “Η θέση της γυναίκας στην Εκκλησία και η χειροτονία των γυναικών ως οικουμενικό πρόβλημα”. · Δύο Συνέδρια στη Δαμασκό (1996) και στην Κωνσταντινούπολη (1997) με θέμα “Διακρίνοντας τα σημεία των καιρών”. Υπάρχει θέση στην Ορθοδοξία για μια ΦΘ; Υπάρχει τελικά θέση στην Ορθοδοξία για τη ΦΘ; Ή μήπως η Φθ έχει ανάγκη από την Ορθοδοξία; Μια Ορθοδοξία όμως απαλλαγμένη από επιδράσεις ξένες, που δεν έχουν να κάνουν με το ίδιο της το είναι. Κοιτάζοντας τα χαρακτηριστικά της ΦΘ ανακαλύπτουμε ότι η κριτική της απέναντι σε μια “ανδροκεντρική” εικόνα του Θεού, όπου λείπει η εικόνα του Θεού της αγάπης και της φιλανθρωπίας, η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει να δώσει απάντηση. Η απουσία του γυναικείου στοιχείου στη Δύση, έρχεται αντιμέτωπη με την πλειάδα των γυναικών στην Ανατολή, στα πρώτα χρόνια της χριστιανικής ζωής, αλλά και τελευταία, με τη σημαντική συμβολή των γυναικών κατά τη περίοδο της τουρκοκρατίας, στους Παγκοσμίους Πολέμους, στη διάρκεια της Σοβιετικής εποχής, στην Κύπρο, κ.λπ, όπου γυναίκες είναι πάντοτε αυτές που συνεχίζουν την εκκλησιαστική και λειτουργική παράδοση. Στη μετα-μοντέρνα εποχή που ζούμε η ΦΘ περνάει μια κρίση στην οποία η Ορθόδοξη Εκκλησία, “διακρίνοντας τα σημεία των καιρών” πρέπει και μπορεί να καταθέσει τη δική της μαρτυρία για την αληθινή ισότητα ανδρών και γυναικών, εφ’ όσον κατά τον ʼγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο “ένας κι ο ίδιος Δημιουργός για τον άνδρα και για τη γυναίκα για όλους ο ίδιος πηλός, η ίδια εικόνα, ο ίδιος θάνατος, η ίδια ανάσταση”. ʼραγε ο χώρος της ΦΘ μπορεί να θεωρηθεί ως ένας χώρος Ορθόδοξης μαρτυρίας και ιεραποστολής; Βιογραφικό της Αικατερίνης Καρκαλά-Ζορμπά Η Αικατερίνη Καρκαλά-Ζορμπά είναι φιλόλογος ξένων γλωσσών και θεολόγος. Γεννήθηκε στο Βόλο το 1961 και μεγάλωσε στη Γερμανία, όπου και τελείωσε το γερμανικό Γυμνάσιο. Σπούδασε Γαλλική Γλώσσα και Φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης και έχει επάρκεια διδασκαλίας της Γερμανικής Γλώσσας. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στα Πανεπιστήμια της Σορβόννης και της Nanterre του Παρισιού στη γαλλική γλώσσα, φωνητική και γλωσσολογία αντίστοιχα. Σπούδασε θεολογία στο Ορθόδοξο Θεολογικό Ινστιτούτο του Αγίου Σεργίου στο Παρίσι, όπου και παρακολούθησε το μεταπτυχιακό σεμινάριο. Ετοιμάζει μεταπτυχιακό στον τομέα της Οικουμενικής θεολογίας στο Α.Π.Θ. Μετά της σπουδές της εργάστηκε στην Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης και από το 1997 είναι διορισμένη στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Συνεργαζεται από το 1999 με την Ιερά Μητρόπολη Δημητριάδος, ιδιαίτερα στον τομέα γυναικών, ως υπεύθυνη της Σχολής Εθελοντικής Προσφοράς της Μητροπόλεως, καθώς και στο συντονισμό της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών. Από το 1990 συμμετέχει σε διάφορες Επιτροπές και έχει λάβει μέρος σε πολλά συνέδρια και σεμινάρια τόσο στην Ελλάδα, όσο και ατό εξωτερικό. Έχει κάνει πολλές εισηγήσεις και έχει γράψει διάφορα άρθρα σε επιστημονικές μελέτες και περιοδικά, κυρίως σε θέματα γύρω από το ρόλο της γυναίκας στην Εκκλησία και την κοινωνία. Από το 1998 είναι Πρόεδρος του Φόρουμ Χριστιανών Γυναικών της Ευρώπης και από το 1999 είναι μέλος της Ολομέλειας της Επιτροπής “Πίστις και Τάξις” του Παγκοσμίου Συμβουλίου των Εκκλησιών. Προσφάτως ορίστηκε τακτικό μέλος της πρώτης Ειδικής Συνοδικής Επιτροπής Παρακολουθήσεως Γυναικείων Θεμάτων της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος. Είναι παντρεμένη με τον Κων/νο Ζορμπά και έχουν 3 παιδιά.

Κάτω από : γυναίκα, φεμινιστικη θεολογια