Σημειώσεις Ιστορίας Α΄ Λυκείου

Συντάχθηκε από στις

Ιστορία Α΄ Λυκείου -Σημειώσεις

Στο σύνδεσμο παρατίθενται τα φύλλα εργασίας των μαθημάτων των πρώτων κεφαλαίων της ιστορίας Α΄ Λυκείου: Αίγυπτος, Προϊστορική Ελλάδα, Ομηρική Εποχή, Αρχαϊκή Εποχή.
Θα ακολουθήσουν και αναρτήσεις των επόμενων κεφαλαίων με φύλλα εργασίας.

Σημειώσεις Ιστορίας Β΄ Λυκείου – Κεφάλαιο 1

Συντάχθηκε από στις

Ιστορία Β΄ Λυκείου -Σημειώσεις – κεφάλαιο 1

Στο σύνδεσμο παρατίθενται τα φύλλα εργασίας για το 1ο κεφάλαιο της Ιστορίας Β΄ Λυκείου. Τα φύλλα εργασίας δεν είναι συμπληρωμένα. Έτσι θα χρειαστεί να αναζητήσετε τις απαντήσεις από κάποιον συμμαθητή / τρια σας.

Πολιτιστικό Πρόγραμμα: Αγώνες Λόγου

Συντάχθηκε από στις
Πολιτιστικό Θέμα: Αγώνες Λόγου – Επιχειρηματολογίας
Α) Θέμα – Περιεχόμενο
Το θέμα του προγράμματός σας είναι οι αγώνες λόγου –
επιχειρηματολογίας. Παρουσιάζουμε θέματα της τρέχουσας καθημερινότητας, για τα
οποία υπάρχουν αντίθετες απόψεις. Ζητούμε από τους μαθητές / τριες να
παραθέσουν τη γνώμη τους, σε πρώτο επίπεδο αν συμφωνούν ή διαφωνούν με το θέμα
και σε δεύτερο επίπεδο να επιχειρηματολογήσουν με ένα σύντομο κείμενο 50 – 100
λέξεων υπέρ της μίας ή της άλλης άποψης.
Η όλη επιχειρηματολογία και συζήτηση διεξάγεται στην
πλατφόρμα ηλεκτρονικής δικτύωσης moodle (http://users.sch.gr/filipposdelis/moodle/) και fdelis.edu.gr/moodle . Στην πλατφόρμα δίνεται η
δυνατότητα να αναρτούν οι μαθητές / τριες τις απόψεις στα πλαίσια ενός
οργανωμένου forum συζητήσεων όπου οι μαθητές / τριες παραθέτουν τις απόψεις
τους ή μπορούν να εγκαινιάσουν και συζήτηση ενός θέματος παράπλευρου –
παράγωγου του αρχικού θέματος.
Παράδειγμα: Οι καθηγητές (Δελής Φίλιππος και Καίτη
Καρυώτου) αναρτούν το εξής θέμα: ¨ Τα κινητά τηλέφωνα βοηθούν τα παιδιά στην
επικοινωνία, στην κοινωνικοποίηση ή όχι;¨ Οι δυο καθηγητές αναρτούν
παράλληλα ένα κατάλληλο κείμενο που να παρουσιάζει κάποιες πλευρές του
ζητήματος. Το κείμενο μπορεί να είναι από σχολική εφημερίδα ή σχολική
διαδικτυακή σελίδα ή κάποιο μέσο ενημέρωσης. Η ανάρτηση του κειμένου αποτελεί
απλώς έναυσμα για τα παιδιά ή αφορμή για συζητήσουν το θέμα.
Σε επόμενο στάδιο και αφού προηγηθεί η επεξεργασία μερικών
θεμάτων, οι καθηγητές θα ζητήσουν από τα παιδιά να προτείνουν δικά τους θέματα
προς επιχειρηματολόγηση. Έτσι αφήνεται αρκετό περιθώριο αυτενέργειας ακόμα και
ως προς την επιλογή του θέματος.
Β) Υποχρεώσεις για παιδιά
      Για την εκπόνηση του
προγράμματος δεν απαιτείται η φυσική παρουσία των μαθητών/τριών, αλλά πρόκειται
για μία εξωσχολική δραστηριότητα, που πραγματοποιείται μέσω της χρήσης
ηλεκτρονικών υπολογιστών από απόσταση (π.χ. από το σπίτι). Προβλέπονται δύο (2)
συναντήσεις εκτός σχολικού προγράμματος στην αρχή για ενημέρωση των
μαθητών/τριών. Το περιεχόμενο της ενημέρωσης είναι η χρήση της πλατφόρμας
moodle, οι βασικοί κανόνες συζήτησης, η χρονική διάρκεια, ο απολογισμός –
αξιολόγηση σε ένα κείμενο.
      Διάρκεια: 15 ημέρες για
την επεξεργασία ενός θέματος.
      Συνολικός αριθμός
θεμάτων:11-12.
Γ) Μορφή τελικού προϊόντος
Το τελικό προϊόν θα είναι σε ηλεκτρονική μορφή, καθώς τα
κείμενα των μαθητών / τριών και ο εν γένει διάλογος γίνεται εξ αποστάσεως και
ηλεκτρονικά. Ωστόσο η πλατφόρμα δίνει τη δυνατότητα αποθήκευσης σε ηλεκτρονική
μορφή και εκτύπωσης των διαλόγων και της επιχειρηματολογίας.

Κάθε
διάλογος, για κάθε άποψη, συνοδεύεται και από ένα κείμενο – σύνοψη των
συμπερασμάτων της συζήτησης.
Αξιολόγηση
Μετά την ολοκλήρωση του πολιτιστικού προγράμματος
“Ηλεκτρονικοί Αγώνες Λόγου” επιχειρείται η παιδαγωγική αποτίμηση και η κατάθεση
σχολίων για μελλοντική βελτίωση ή εξέλιξη.
Μετά από συζήτηση και συνεργασία των δυο υπεύθυνων
καθηγητών εντοπίστηκαν τα εξής θετικά σημεία που μπορούν να αναδειχθούν:
1.     
Οι μαθητές
καλλιέργησαν, στο βαθμό που συμμετείχαν, τη γλωσσική τους ικανότητα, τόσο σε
επίπεδο δομικό (σύνταξη λόγου) όσο και σε επίπεδο διατύπωσης περιεχομένου
(επιχειρήματα).
2.     
Η εν λόγω βελτίωση
καλλιεργήθηκε με την “αόρατη παιδαγωγική πρακτική”, δηλαδή τη μη επιβολή μιας
μαθησιακής εργασίας, την οποία είναι υποχρεωμένοι να εκτελέσουν. Σε αυτό
βοήθησε η δομή του προγράμματος, η προαίρεση στη συμμετοχή, η επιλογή θεμάτων
που αφορούν στην καθημερινότητά τους και η πρόκληση διαλόγου και αντιπαράθεσης
ιδεών.
3.     
Καλλιεργήθηκαν κανόνες
σεβασμού σε έναν ηλεκτρονικό χώρο, διότι οι μαθητές αναγνώρισαν την αξία του
ειλικρινούς διαλόγου, στον οποίο δεν κυριαρχεί κανένας αλλά ανταλλάσσονται
απόψεις.
Στη συνέχεια αποτιμήθηκαν σημεία κριτικής, τα οποία μπορούν
να αποτελέσουν βάση για βελτίωση του προγράμματος σε επόμενο διδακτικό χρόνο:
·        
Οι μαθητές χρειάστηκαν
χρόνο για εξοικείωση με το νέο ηλεκτρονικό τρόπο συζήτησης. Πολλές φορές, σε
προτροπές των καθηγητών να συμμετάσχουν στην ηλεκτρονική συζήτηση, ήταν
επιφυλακτικοί, καθώς η καθυστέρηση απάντησης του συμμαθητή (λόγω του ασύγχρονου
της επικοινωνίας) τους έκανε να θεωρούν ότι η άποψή τους αγνοείται ή δε
λαμβάνεται υπόψη.
·        
Οι μαθητές χρειάζεται
να ανταποκρίνονται περισσότερο στην επεξεργασία των απόψεων των άλλων
συμμετεχόντων και λιγότερο στη ανάρτηση της δικής τους και μόνο άποψης. Είναι
επιθυμητή η μεγαλύτερη αλληλεπίδραση και επεξεργασία των απόψεων των άλλων από
τους συμμαθητές τους από το βαθμό που τελικά υπήρξε.
·        
Τεχνικά πρέπει να
εξοικειωθούν με τη λογική της ηλεκτρονικής πλατφόρμας, των wikis, της
συμπαραγωγής κειμένων. Το σχολικό πρόγραμμα και η ενσωμάτωση των ΤΠΕ στην
εκπαίδευση δίνει σχετικά μικρό περιθώριο στην προώθηση αυτής της εξοικείωσης. 

Δειγματική διδασκαλία: Εικονομαχία

Συντάχθηκε από στις
Εικονομαχία
Αιτίες
Συνέπειες
Ορισμός: η
θρησκευτική και πολιτική διαμάχη για τη λατρεία των εικόνων.
Αντίπαλες πλευρές:
εικονομάχοι
> το επίσημο κράτος και τμήμα του πληθυσμού
εικονόφιλοι
> τμήμα του πληθυσμού
Ο αυτοκράτορας διέταξε:
Ø     
να απαγορευτεί η παράσταση των θείων προσώπων
στους τοίχους των εκκλησιών
Ø     
την καταστροφή των εικόνων
Ø     
τη δίωξη και την τιμωρία των εικονόφιλων
Κύριος υπερασπιστής των εικόνων: Ιωάννης Δαμασκηνός
Πότε:
1η φάση το 727: Ο αυτοκράτορας Λέων ο Γ΄ Ίσαυρος διατάζει την απομάκρυνση
της εικόνας του Χριστού από τη Χαλκή Πύλη της Πόλης
730: πρώτο
διάταγμα κατά των εικόνων
Ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ο  5ος (741-775) ασκεί έντονα
εικονομαχική πολιτική
Τέλος 1ης φάσης το 787: με την 7η Οικουμενική Σύνοδο η αυτοκράτειρα
Ειρήνη αποκαθιστά τις εικόνες.
2η φάση  το 815
– 843: Ο Αυτοκράτορας Λέων ο 5ος  Αρμένιος 
ασκεί πιο ήπια εικονομαχική πολιτική
Τέλος 2ης φάσης το 843: Η οικουμενική σύνοδος αποκαθιστά τη λατρεία των εικόνων οριστικά.
Σήμερα η Εκκλησία εορτάζει την αποκατάσταση των εικόνων
την Κυριακή της Ορθοδοξίας (πρώτη Κυριακή της Σαρακοστής)
1η Αιτία:
2η Αιτία:
3η Αιτία:
1η Συνέπεια:
2η Συνέπεια:
3η Συνέπεια:
4η Συνέπεια:
Η παράδοση της
Εκκλησίας σήμερα
Κεφάλαιο
2: Η μεταβατική εποχή: Οι έριδες για το ζήτημα των εικόνων

  •  Παρατηρήστε τις εικόνες 1 και 2 και απαντήστε
    στις ακόλουθες ερωτήσεις:
Από ποιον πολιτισμό και ποια
εποχή επηρεάστηκαν οι χριστιανοί ώστε να αναπαριστούν – ζωγραφίζουν τη θεϊκή
μορφή; 
Απάντηση:
Από ποιον πολιτισμό και εποχή
επηρεάστηκαν οι χριστιανοί ώστε να μη αναπαριστούν – να μη ζωγραφίζουν τη θεϊκή
μορφή;
Απάντηση:

Εικόνα 1:  Η  επιστροφή
του Μωάμεθ στη Μέκκα (μικρογραφία από αραβικό χειρόγραφο).

Εικόνα 2: Συγκέντρωση θεών. Στο
μέσον της σκηνής ο Δίας, πίσω από αυτόν η Εστία,  αριστερά η Αθηνά συνομιλεί με τον Ερμή. Από
αρχαίο ελληνικό αγγείο.

  •    Άρα: Ποιες
    δύο τάσεις σχετικά με τις εικόνες κυριάρχησαν και σε ποιες περιοχές του
    βυζαντινού κράτους; Ονομάστε τις και σημειώστε τις πάνω στην εικόνα 3 με βάση
    τη διαιρετική γραμμή.

Εικόνα 3: Το βυζαντινό κράτος και τα  θέματα τον 9ο αιώνα.

  •  Διαβάστε στο σχολικό σας βιβλίο, σελ. 14  την 1η παράγραφο (αριστερή στήλη)
    και απαντήστε στο εξής ερώτημα: Ποιοι πληθυσμοί και περιοχές της αυτοκρατορίας
    καταπιέζονταν από την κεντρική αυτοκρατορική κυβέρνηση και γιατί;
Απάντηση:

  •  Μελετήστε την εικόνα 4 και διαβάστε στο σχολικό
    σας βιβλίο, σελ. 27  την 2    η
    παράγραφο (αριστερή στήλη). Απαντήστε στα εξής ερωτήματα:
Ποιον κίνδυνο αντιμετώπισε η
πρωτεύουσα Κωνσταντινούπολη, με ποιους αντιπάλους και πότε;
Ποιες περιοχές του Βυζαντίου
έπρεπε να αμυνθούν εναντίον της αραβικής επίθεσης;
Απάντηση:
 Εικόνα 4: Η αραβική εξάπλωση και οι επιθέσεις των Αράβων εναντίον της
Κωνσταντινούπολης.

  •     Κείμενο:
«Είναι αλήθεια ότι με την πάροδο του χρόνου δεισιδαίμονες προλήψεις
συνδέθηκαν με την προσκύνηση των εικόνων. Πιστοί των λαϊκών στρωμάτων  και μοναχοί απαίδευτοι απέδιδαν ολοένα και
μεγαλύτερη σημασία στην προστατευτική δύναμη όχι πια του εικονιζόμενου
προσώπου, αλλά και του ίδιου του αντικειμένου, της φορητής εικόνας, τελώντας
παράλογες πράξεις, που θύμιζαν ειδωλολατρία. Έτσι π.χ. έπαιρναν από το χρώμα
της εικόνας ξύσμα, το οποίο αναμείγνυαν στη θεία μετάληψη ή το μεταχειρίζονταν
για θεραπευτικούς σκοπούς».
πηγή: Ιστορία του Ελλην. Έθνους,
τόμος Η΄, σ. 28

  •  Πληροφορία:
    Ο αυτοκράτορας Λέων ο Γ΄ καταγόταν από τη Γερμανίκεια, πόλη στη βόρεια Συρία.

Αιτίες της Εικονομαχίας (γράψτε στο φύλλο
εργασίας, σελ. 1)
Συνολικό Ερώτημα:
Γιατί ο αυτοκράτορας Λέων ο Γ΄ επέλεξε να ακολουθήσει εικονομαχική
πολιτική, δηλαδή πολιτική εναντίον των εικόνων;
Συνέπειες της εικονομαχίας (γράψτε στο
φύλλο εργασίας, σελ. 1)
1.     
Πώς επηρέασε η Εικονομαχία στον πληθυσμό της βυζαντινής
αυτοκρατορίας;
2.     
Ποια πνευματική παράδοση «επικράτησε» τελικά μετά το
τέλος της Εικονομαχίας (κοιτάξτε την εικόνα 3);
3.     
Πώς διαμορφώθηκαν κατά την Εικονομαχία οι σχέσεις του
Βυζαντίου με την Εκκλησία της Ρώμης; (σκεφτείτε σε ποιο τμήμα της αυτοκρατορίας
ανήκει η Ρώμη).
4.     
Παρατηρήστε τις εικόνες 5 και 6 και απαντήστε στο εξής
ερώτημα: Τι «έχασε» ο πολιτισμός και η ιστορία από εκείνη την εποχή της
Εικονομαχίας;
  
Εικόνα 5: Ναός Αγίας Ειρήνης στην Κωνσταντινούπολη
Εικόνα 6: εικονομαχικά μοτίβα από εκκλησία
της Καππαδοκίας.
















Η παράδοση της Εκκλησίας σήμερα: Γιατί
η Εκκλησία εορτάζει ακόμα και σήμερα την αναστήλωση των Εικόνων;
Ασκήσεις:
1.     
Παρατηρήστε την εικόνα 3 και αφού μελετήσετε το
παρακάτω κείμενο, απαντήστε στην ερώτηση: Γιατί ο υπεύθυνος του θέματος
Ελλαδικών επιτέθηκε στην Κωνσταντινούπολη;
Κείμενο:
«Ο τουρμάρχης (διοικητής μονάδας βυζαντινού στρατού) του θέματος
των  Ελλαδικών Αγαλλιανός, κίνησε το 727
το στόλο του Ελλαδικού Θέματος και των Κυκλάδων νήσων σε εκστρατεία εναντίον
της πρωτεύουσας. Η ναυτική επιχείρηση προϋποθέτει τόλμη και οργανωτικές
ικανότητες και μάλιστα όταν έχει στόχο τον αυτοκράτορα Λέοντα Γ΄ που είχε
νικήσει τον αραβικό στόλο. Το υγρό πυρ του αυτοκρατορικού στόλου κατέκαψε τα
ελλαδικά και κυκλαδικά σκάφη, των οποίων πολλοί άνδρες πνίγηκαν και ο ίδιος ο
Αγαλλιανός αυτοκτόνησε»
πηγή: Ιστορία του Ελλην. Έθνους,
τόμος Η΄, σ. 28
2.     
Οι αυτοκράτορες Λέων ο Γ΄ και Κωνσταντίνος ο Ε΄ ανήκαν
στη δυναστεία των «Ισαύρων». Ο Κωνσταντίνος ο Ε΄ ονομάστηκε και «Κοπρώνυμος».
Γιατί; Αναζητήστε στο διαδίκτυο τη σημασία των λέξων.
Σχέδιο δειγματικής διδασκαλίας
Ιστορία
Β΄ Γυμνασίου
Κεφάλαιο
3ο, Ενότητα 2η: Η
Μεταβατική εποχή: Οι έριδες για το ζήτημα των εικόνων
Διδακτικοί στόχοι:
1.     
Να κατανοήσουν οι μαθητές τα πνευματικά, πολιτιστικά
και πολιτικά αίτια, τα κίνητρα των πρωταγωνιστών που κήρυξαν την Εικονομαχία,
τις θέσεις των δυο πλευρών και τις συνέπειες της εικονομαχίας
2.     
Να αντιληφθούν τις συγκρούσεις και τις εντάσεις της
ιστορικής εποχής και επομένως την ιστορία όχι ως στατική αφήγηση αλλά ως
δυναμική διαδοχή και αιτιότητα γεγονότων.
3.     
Να συνδέσουν την ιστορική γνώση με τη σημερινή εποχή
(εορταζόμενη Κυριακή της Ορθοδοξίας) και τη σημασία του γεγονότος για την
εξέλιξη της πίστης και τη σύνδεσής του με πολιτιστικά στοιχεία και επιδράσεις
άλλων εποχών.
Κεντρικός Άξονας: Η ανάδειξη των αιτίων και των συνεπειών από τα
γεγονότα μιας ταραγμένης ιστορικής περιόδου και η σύνδεσή τους με τη σύγχρονη
πνευματική ζωή της Ορθοδοξίας.
Διδακτική Επεξεργασία:
1.     
Αφόρμηση: Η
πρόκληση ζωηρού ενδιαφέροντος και η συζήτηση προσωπικών αντιδράσεων από την
υποθετική περίπτωση που κάποιος έδειχνε ασέβεια σε εικόνα που παριστάνει ένα
άγιο πρόσωπο.
2.     
Στάδια
Διδασκαλίας: Υιοθετείται η μέθοδος της σκαλωσιάς (scaffolding) με την οποία
Ι) παρουσιάζονται στους μαθητές τα
βασικά ιστορικά γεγονότα
ΙΙ) επιχειρείται ορισμός και σαφής
κατανόηση του ιστορικού φαινομένου
ΙΙΙ) μέσα από φύλλα εργασίας, καλούνται
να συνδέσουν τη νέα ιστορική γνώση με ήδη κατακτημένη
IV) να εξάγουν συμπεράσματα για τα αίτια και τις συνέπειες.
3.     
Αξιολόγηση:
Δίνονται ερωτήσεις κλειστού τύπου ή σύντομης ανάπτυξης με τις οποίες
επιχειρείται να τεκμηριωθεί η πολλαπλότητα των αιτίων της Εικονομαχίας.

Πολιτιστικό Πρόγραμμα: Η Αγία Σοφία Κωνσταντινούπολης

Συντάχθηκε από στις

Με
αφορμή το κεφάλαιο της βυζαντινής ιστορίας που αναφέρεται στον Ιουστινιανό, το
Β2 και μαθητές του τμήματος ένταξης του Β1, ασχολήθηκαν με το ναό της Αγίας
Σοφιάς, στην Κωνσταντινούπολη και με άλλες ομώνυμές της στον ελλαδικό χώρο. Ο
ναός της Αγίας Σοφιάς είναι ένα μνημειώδες έργο για το οποίο τα παιδιά
μελέτησαν την διαχρονική της παρουσία και επίδραση στον πολιτισμό και την
ιστορία, την αρχιτεκτονική της και όλο το κατασκευαστικό έργο και τους
ανθρώπους που συνέβαλαν σε  αυτό.
Πιο
συγκεκριμένα ανέδειξαν, αξιοποιώντας φωτογραφικό υλικό, τις χρήσεις του ναού
«Τότε και σήμερα», ιστορικά στοιχεία για το πώς η κατάλυση του βυζαντινού
κράτους το επηρέασε και τους κινδύνους που το απειλούν …
Έπειτα παρουσίασαν τη μελέτη τους σχετικά με το κατασκευαστικό έργο και τους
ανθρώπους που το πλαισίωναναναδεικνύοντας τους παράγοντες που συνετέλεσαν
στην ολοκλήρωση του έργου..  Στη συνέχεια
ερεύνησαν τους θρύλους και τις παραδόσεις που ακολουθούν το ναό και τις λογοτεχνικές
του επιδράσεις.
Άλλη
ομάδα αχολήθηκε και παρουσίασε εργασία για τον εντυπωσιακό διάκοσμο και τα
ψηφιδωτά της εκκλησίας και άλλη για την μεγαλειώδη της αρχιτεκτονική.
Ακόμη ομάδες παιδιών προχώρησαν  σε
μελέτη του αντίγραφου της Αγιάς Σοφιάς στη Μονεμβασιά και την αντιπαραβολή
της με αυτήν στην Πόλη, και τη μελέτη των ομωνύμων ναών στο Ναύπλιο  και
στη Θεσσαλονίκη.
Κείμενα για έμπνευση αποτέλεσαν το κείμενο του Προκοπίου…… και
απόσπασμα από το μυθιστόρημα της Μαρίας Ιορδανίδου « Λωξάντρα».
Κατά
την όλη διαδικασία του προγράμματος, συνέδεσαν τη σχολική τους γνώση με
εμπειρίες της καθημερινής ζωής, καθώς χρησιμοποιήθηκαν φωτογραφίες από
προσωπικό αρχείο των μαθητών που είχαν ταξιδέψει στην Κωνσταντινούπολη και  διαδικτυακά περιηγήθηκαν στο χώρο, γεγονός
που μαζί με τη χρήση και αξιοποίηση πηγών, βιβλιοθήκης και τεχνολογίας, συνέβαλε
στην άσκηση της κριτικής σκέψης, της γλώσσας και της έκφρασης και στην
εξοικείωση με τα σύγχρονα μέσα σε συνδυασμό με τον αναστοχασμό και την
πολυθεματική προσέγγιση του αντικειμένου.

 Αξιοσημείωτο ήταν το ενδιαφέρον των μαθητών
και η διάθεση συνεργασίας, όπως και η συμμετοχή τους σε εκδρομή έρευνας που
πραγματοποίησαν στον ομώνυμο ναό του Ναυπλίου, προκειμένου να συλλέξουν
στοιχεία. Όλα τα παραπάνω αξιολογήθηκαν στο τέλος από τους ίδιους τους μαθητές
στα αντίστοιχα φύλλα. Το πρόγραμμα, η διερεύνηση, η επεξεργασία, η υλοποίηση
των δράσεων και η παρουσίαση διήρκεσε 5 μήνες με υπεύθυνους καθηγητές τον κ. Φ.
Δελή και την κα Μίλεση Ρουσάνα.