(ΜΙΚΡΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ)
Σκηνικό: Πλατεία Γαβαλούς, μπροστά στην προτομή του Δημήτρη Μακρή, μεταξύ Δημαρχείου και εκκλησίας Αγίας Φωτεινής.
Ξεναγός: Θα αρχίσουμε την ξενάγησή μας από το όμορφο χωριό της Γαβαλούς. Η λίμνη που απλώνεται παρακάτω είναι η μεγαλύτερη της Ελλάδας σε επιφάνεια και ονομάζεται Τριχωνίδα. Το βουνό που προβάλλει μπροστά σας είναι ο Αράκυνθος ή αλλιώς Ζυγός. Η πέτρινη εκκλησία που βλέπετε είναι αφιερωμένη στην αγία Φωτεινή τη Σαμαρείτιδα.
Τουρίστας: Και αυτή η προτομή εδώ στην πλατεία σε ποιον ήρωα είναι αφιερωμένη;
Ξεναγός: Στον οπλαρχηγό Δημήτρη Μακρή, στον καπετάνιο του Ζυγού. Έδρασε την εποχή της Τουρκοκρατίας και μάλιστα ήταν από τους αγωνιστές που ενθάρρυναν και άλλους δισταχτικούς οπλαρχηγούς να ξεσηκωθούν εναντίον των Τούρκων στη Δυτική Ρούμελη.
Τουρίστας: Κωστάκη, έλα εδώ παιδί μου γρήγορα! Μη στριφογυρίζεις γύρω από το άγαλμα. Θα ζαλιστείς και θα πέσεις!
Κωστάκης: Μιλάω με το άγαλμα του μπάρμπα- Μήτσου, μαμά/μπαμπά! Θα βγάλουμε μια σέλφι με το κινητό μου.
Τουρίστας: Άσε τις βλακείες, παιδί μου και έλα εδώ να ακούσουμε τι μας λέει η ξεναγός. Άκου, μιλάει με το άγαλμα…
Κωστάκης: Το άγαλμα του μπάρμπα-Μήτσου μου τα λέει πιο ωραία, μαμά/μπαμπά. Τα καταλαβαίνω καλύτερα.
(Το άγαλμα ζωντανεύει και σαν σε όνειρο εμφανίζεται ο Δημήτρης Μακρής)
Ξεναγός & Τουρίστας: (τρομοκρατημένοι) Παναγία μου, φάντασμα! Χριστέ μου, βοήθεια!
Μακρής: Μη φοβάστε! Χαίρομαι που μιλάτε για μένα και θέλετε να μάθετε την ιστορία του τόπου μου. Είναι σαν να μου δίνετε πάλι ζωή. Να σας τα πω εγώ από πρώτο χέρι;
Ξεναγός & Τουρίστας: (διστακτικά και μαζεμένοι) Ναι… ναι… φυσικά.
Κωστάκης: (με ενθουσιασμό) Πες μας για τα παιδικά σου χρόνια, μπάρμπα-Μήτσο. Πώς έγινες καπετάνιος στα βουνά;
Μακρής: Γεννήθηκα το 1722 στη Γαβαλού. Ο πατέρας μου, ο Βαγγέλης Μακρής, μαζί με άλλους Έλληνες ξεσηκώθηκαν να διώξουν τους Τούρκους το 1770, αλλά δεν τα κατάφεραν.
Ξεναγός: Μιλάτε για την αποτυχημένη επανάσταση των Ορλοφικών.
Μακρής: Αυτό γεια σου! Αργότερα έγινα και ο ίδιος κλέφτης και αρματολός στο βουνό του Ζυγού. Αχώριστος σύντροφός μου το ασημένιο μου καριοφίλι, ο Λιάρος. Αν ποτέ πάτε στο Δημαρχείο στο Μεσολόγγι, θα το δείτε εκεί.
Κωστάκης: Μπάρμπα-Μήτσο, πες μας ένα κατόρθωμά σου τότε που ήσουν στα βουνά. Σκότωσες πολλούς Τούρκους με το Λιάρο σου;
Μακρής: Να σου πω, μιας και γίναμε φίλοι. Είχαμε μάθει ότι οι Τούρκοι κάποια μέρα θα μετέφεραν πολλά λεφτά από το Μεσολόγγι στη Ναύπακτο. Λεφτά των χριστιανών ήταν αυτά που πλήρωναν τους φόρους τους. Τους στήσαμε ενέδρα, σκοτώσαμε τους Τούρκους, πήραμε τα χρήματα και εξαφανιστήκαμε.
Κωστάκης: Με λίγα λόγια τους φάγατε λάχανο τους Τούρκους, τσεπώσατε και το παραδάκι και γίνατε λαγοί…
Τουρίστας: Συνεργαστήκατε με άλλους οπλαρχηγούς της Αιτωλοακαρνανίας για να κηρύξετε την επανάσταση;
Μακρής: Αμ πώς; Μοναχός μου θα σήκωνα το μπαϊράκι; Ο Γιώργος Βαρνακιώτης, ο οπλαρχηγός του Ξηρομέρου και ο Αντρέας Ίσκος από το Βάλτο στην αρχή δίσταζαν. Σκιάζονταν πως, άμα ξεσηκωθούμε, οι Τούρκοι θα μας πνίξουν στο αίμα. Στις 20 Μαΐου μπήκαμε στο Μεσολόγγι και με άλλους Έλληνες της πόλης υψώσαμε τη σημαία του Σταυρού στο Διοικητήριο. Οι Τούρκοι το έβαλαν στα πόδια. Πήγαν και κρύφτηκαν στο Βραχώρι, στο Αγρίνιο που λέτε εσείς σήμερα.
Κωστάκης: Και μετά, και μετά, μπάρμπα-Μήτσο, τι έγινε; Διώξατε και άλλους Τούρκους από την Αιτωλοακαρνανία;
Μακρής: Μετά, Κωστάκη, από το Μεσολόγγι σειρά είχε το Αιτωλικό. Οι Τούρκοι ήταν τόσο σκιαγμένοι που μας παρέδωσαν τα όπλα και έτρεξαν να κρυφτούν και αυτοί στο Βραχώρι.
Ξεναγός: Σίγουρα πήρατε μέρος και στην πολιορκία και κατάληψη του Βραχωρίου.
Μακρής: Δώσαμε σκληρή μάχη. Και οι Τούρκοι πολέμησαν γενναία, για να πούμε και του στραβού το δίκαιο. Στο τέλος όμως μπήκαμε εμείς μέσα στο Βραχώρι. Τόσα βάσανα είχαμε περάσει τόσα χρόνια από τους Τούρκους. Μας είχαν πιει το αίμα.
Τουρίστας: Είναι αλήθεια ότι γνωρίσατε από κοντά και το Γεώργιο Καραϊσκάκη;
Μακρής: Αμ τι ψέματα είναι; Όταν ο Καραϊσκάκης έγινε αρχιστράτηγος της Δυτικής Ελλάδας, πήρα τα παλληκάρια μου και τον ακολούθησα σε όλες τις μάχες μέχρι το θάνατό του.
Ξεναγός: Γιατί, κύριε Μακρή, όταν η Ελλάδα έγινε ελεύθερο κράτος και ο βασιλιάς Όθωνας σας έκανε υπασπιστή του και ανώτερο αξιωματούχο της Φάλαγγας εσείς αρνηθήκατε κάθε αξίωμα;
Μακρής: Δεν μου άρεσαν εμένα, παλικάρι μου, οι δόξες και τα μεγαλεία. Εγώ αγαπούσα τον τόπο μου. Δεν ήθελα να είμαι μακριά από τη Μακρυνεία. Αφού λευτερωθήκαμε, εμένα με ανάπαυε να μένω πια στο χωριό μου με τα προβατάκια μου και να βοηθάω τους συγχωριανούς μου σε ό, τι χρειάζονταν. (συγκινημένος τρίβει τα μάτια του)
Κωστάκης: Πάρε μπάρμπα-Μήτσο ένα χαρτομάντιλο να σκουπίσεις τα δάκρυά σου.
Μακρής: Να’ σαι καλά, Κωστάκη μου. Συγκινήθηκα από τη χαρά μου, παλικάρι μου. Τι χρόνια μου θυμίσατε τώρα, τι μάχες…
Τουρίστας: Σας κουράσαμε, κύριε Μακρή. Ώρα να φεύγουμε και εμείς. Θα θέλετε να ξεκουραστείτε.
Μακρής: Στο καλό να πάτε, παιδιά μου. Μην ξεχνάτε τούτο: «Να αγαπάτε τον τόπο σας και να του προσφέρετε ό, τι καλύτερο μπορείτε. Είναι ο τόπος που γεννηθήκατε και μεγαλώσατε. Ακόμη και αν σας φέρει η μοίρα σε ξένη χώρα, μη λησμονήσετε τον τόπο σας».
Κωστάκης: Εγώ πάντα θα θυμάμαι το χωριό μου, μπάρμπα- Μήτσο. Αλλά ξέρεις κάτι; Θα θυμάμαι και εσένα μαζί με το καριοφίλι σου, το Λιάρο.
ΤΕΛΟΣ
Σημείωση: Ποίημα του ποιητή της επανάστασης Σιόντη για το Λιάρο, το καριοφίλι του Μακρή.
Τούρκικα έστρωνες κουφάρια
Εις τον πύρινόν σου δρόμον
Εις τους χρόνους της σκλαβιάς μας
Το τουφέκι σου ο Λιάρος
Έσπειρε παντού τον τρόμο.