Ο Αρχοντοχωριάτης στο θέατρο Απόλλων της Σύρου
Της Δρ Ευτυχίας Νικολακοπούλου
Δοκιμιογράφου, Θεατρολόγου
Σχολικής Σύμβουλου Γαλλικής Ν.Αιγαίου
Ο Αρχοντοχωριάτης του Μολιέρου είναι μια κωμωδία ηθών και χαρακτήρων του 17 ου αιώνα. Γράφτηκε στα 1670. Από αρκετές δεκάδες ετών, η Γαλλία είχε γνωρίσει την άνοδο μιας νέας κοινωνικής τάξης, της αστικής, από την αρχή του αιώνα, οι ευγενείς έβλεπαν τα πλούτη τους να εξαντλούνται, ενώ οι έμποροι πλούτιζαν και έφθαναν βαθμιαία σε έναν άνετο τρόπο ζωής που έτεινε να προσεγγίσει αυτό των ευγενών. Για να σώσουν λοιπόν τα πλούτη τους οι ευγενείς μερικές φορές είχαν δεχτεί συμμαχίες με την αστική τάξη. Αντίθετα, κάποιοι πλούσιοι αστοί μπορούσαν να αγοράζουν τα αγαθά των κατεστραμμένων οικογενειών. Έτσι διασχίζοντας το χάσμα που χώριζε αυτές δύο τάξεις της κοινωνίας οι πλούσιοι έμποροι επιδίωκαν να εκπολιτιστούν.
Ο κ. Ζουρντέν, αποτελεί το παράδειγμα ενός πλούσιου αστού που επιζητεί να ενταχθεί σε μια άλλη τάξη. Πρέπει να απαρνηθεί τους κοινωνικούς κώδικες και να μυηθεί στα μυστικά και στους κώδικες της άλλης τάξης. Πρέπει, για να διεισδύσει, να περάσει από «μια σειρά» διαδικασιών και να υποστεί μια ταπείνωση. Πρέπει να μάθει μιαν άλλη γλώσσα, που σήμερα πια ξέρουμε πως είναι μια άλλη σκέψη, δηλαδή μια άλλη ηθική. Ο κύριος Ζουρντέν ( Μάρκος Κάβουρας) υποχρεώνεται να καταρτιστεί και να μεταμορφωθεί να δοκιμάσει τα στάδια της μύησης του. Η τούρκικη τελετή που περιγράφεται μέσα στο έργο του Mολιέρου διακωμωδεί την μωαμεθανική θρησκεία η οποία εμφανιζόταν στο παρελθόν σαν ένα εξωτικό σύνολο. Οι Τούρκοι είναι σήμερα κοντινοί γείτονες που θα μπουν στην Ευρώπη ενώ για το Μολιέρο ήταν λίγο πολύ οι κάτοικοι ενός άλλου πλανήτη. Δεν χρειάζεται μάλιστα καθόλου να περιπλεχθεί τον Ισλάμ για να παραχθεί το γέλιο. Η τελετή γίνεται με μουσική και σχεδόν χωρίς λόγια έτσι ώστε να κρατά την διασκεδαστική και χαρούμενη πλευρά της. Ο Μολιέρος επιμένει στην ιδέα της εξωτικής αστικοποίησης με μια ιδιότροπη ιεραρχία: αυτήν του Μαμμαμούχου επικαλούμενος στη μετάβαση και τα τελετουργικά των αιρέσεων σε κάθε είδος.
Η παράσταση στον Απόλλωνα, ως προς το τελετουργικό της ήταν βέβαια εντελώς διαφορετική και μετασκευασμένη. Ο Μουσικός και ο χορευτικός κώδικας παρέμειναν εν τούτοις ως οι αισθητικές αποκρυσταλλώσεις ενός κοινωνικού τελετουργικού ενώ οι ανθρώπινες σχέσεις συμμορφώθηκαν με τους κανόνες της τέχνης, αφού και η τέχνη η ίδια είναι συμβολική μιας ορισμένης συμπεριφοράς. Ο Κύριος Ζουρντέν πρέπει να μάθει να ντύνεται, να τραγουδά, να χορεύει, να τρώει, να μάχεται, να συναλλάσσεται, να ερωτεύεται και κυρίως να μιλά με βάση ένα επιφανειακό κωδικό σύστημα πράξεων, συμπεριφορών και αξιών. Με το μάθημα της ξιφασκίας, θα διδαχθεί ότι στον αγώνα σημασία έχει η τακτική και όχι το αποτέλεσμα. Με το μάθημα της φωνητικής θα πρέπει να εμπεδώσει ότι η ομιλία δεν είναι μέσο επικοινωνίας αλλά σύστημα φωνημάτων και μορφημάτων που δύνανται να περιγραφούν. Επίσης, με το χορό θα πρέπει να βιώσει ότι δεν είναι εσωτερική ανάγκη για να αποδεσμευτεί ο ρυθμός, αλλά περιορισμός του σώματος. Επιπλέον, πρέπει να μάθει πως ο λόγος δεν έχει έννοια και ουσία αλλά μόνο το είδος του μετράει!! Με το μάθημα της μουσικής θέλει να μάθει αν οι περιωπείς, σπουδάζουν μουσική. Καθώς ο δάσκαλος της μουσικής του απαντά: Φυσικά κύριε. Η παράσταση δείχνει τους καθηγητές σαν παράσιτα που λειτουργούν σαν ψυχροί επαγγελματίες προκειμένου να επωφεληθούν από την τύφλωση του ήρωα με τον οποίο μόνο ένα υπόκωφο έως φανερό συμφέρον τους συνδέει. Το ανθρώπινο αίτημά του για γνώση, η υπέρμετρη φιλοδοξία του για μάθηση τον οδηγεί σε μία τραγική μοναξιά που ο ίδιος δεν αντιλαμβάνεται. Απαρνιέται την οικογένειά του, αδιαφορεί για την ευτυχία της γυναίκας του και προσπαθεί ν’ αποδείξει στους γύρω του ότι δεν είναι και δεν ήταν ποτέ αστός. Γεγονός είναι ότι η δράση του ήρωα έρχεται σε μία αδυσώπητη πάλη με την ανθρώπινη ευαισθησία του, που κρύβεται με τις αδιάκοπες προσπάθειες του να κατορθώσει το ακατόρθωτο, να ξεπεράσει και τον ίδιο του τον εαυτό. Στον «Αρχοντοχωριάτη» είδαμε την λαχτάρα του κεντρικού ήρωα για αλλοτρίωση ως άλλοθι μιας τάξης που βρίσκεται σε αδιέξοδο. Επομένως, η «τουρκική γιορτή» που σκαρώνουν εις βάρος του στο ομώνυμο έργο του Μολιέρου οι ξεπεσμένοι σελέμηδες ευγενείς είναι μια απάτη που στήθηκε εις βάρος του κ. Ζουρντέν. Αλλά εκείνος επιζητεί την ένταξη και αποδέχεται κάθε τελετουργικό που θα του την εξασφαλίσει. Ο Μολιέρος το τινάζει στον αέρα. Γιατί δεν είναι μόνο ο κ. Ζουρντέν ένας γελοίος που θέλει να εισχωρήσει σε μια τάξη στην οποία δεν ανήκει. Γελοίο είναι και το σύστημα στο οποίο θέλει να ενταχθεί. Ο Μολιέρος δεν μελετά έναν χαρακτήρα. Κοινωνιολογεί πάνω σε μια πάγια ανθρώπινη κατάσταση. Ο «Αρχοντοχωριάτης» είναι πολύ κοντά στις «Νεφέλες» του Αριστοφάνη. Ο Στρεψιάδης είναι πολύ κοντύτερα στον κ. Ζουρντέν από όσο φανταζόμαστε… Ο κ. Ζουρνταίν παρουσιάζει με αφέλεια, την ευπιστία και την παιδικότητα. Ακόμη και η δήθεν « λογική κυρία Ζουρντέν, που παίζει το ρόλο του τυπικού εκλογικευτού, παρουσίασε μια καθαρά καρικατουρίστικη φιγούρα.
Έτσι σ’ ένα παραστασιακό σύνολο που εκ προοιμίου οργανώθηκε, ο θίασος από τη Χίο ξεπερνώντας το κλασσικό κείμενο απέδωσε αποχρώσεις της σύγχρονης ελληνικής φάρσας με διαπολιτισμικές διαθέσεις. Έτσι όταν ο κ. Ζουρνταιν περιτριγυρίζεται από διάφορες εθνικότητες και ακούγονται διάφορες μουσικές όπως η Αραβική, η ισπανική, η γαλλική μεταφέρει στο κοινό τη συγκίνηση και την γενική εφορία με αποκορύφωμα τον κεντρικό ηρώα να πετάει από τη χαρά του ανέμελα, τα χαρτονομίσματα αγοράζοντας τίτλους και γνώσεις. Καθώς, γελοιοποιείται ανυποψίαστος στα μάτια μας, το γέλιο και η γενική μέθεξη συνοδεύουν το κοινό με ένα θερμό χειροκρότημα και ένα μπράβο στη θεατρική ομάδα και στη σκηνοθέτιδα Ελπίδα Γεωργαντή από τη Χίο.
Κάτω από : Δράσεις