Ναι, η πιο διάσημη φωτογραφία του, τραβήχτηκε όταν είχε βαρεθεί να χαμογελά. Στα 71 του χρόνια, την ημέρα των γενεθλίων του, φωτογραφήθηκε με την γλώσσα έξω. Του άρεσε τόσο η φωτογραφία αυτή, που παρήγγειλε πολλά αντίτυπα και τα έστειλε στους φίλους του.
Συνέντευξη στον Σάκη Ιωαννίδη
«Καθίστε», μου λέει και φέρνει προς το μέρος μου μια δερμάτινη καρέκλα, εμφανώς ταλαιπωρημένη, κρίνοντας από τις σχισμές στο ξεθωριασμένο δέρμα της. Σκέφτομαι ότι ο λεπτοκαμωμένος καθηγητής που έχω μπροστά μου, με τα γυαλιά περασμένα στον λαιμό, ένα σπορ γαλάζιο πουκάμισο με σηκωμένα μανίκια, τζιν και καφετί μαλακά παπούτσια, πρέπει να πέρασε πολλές ώρες πάνω σε αυτή την καρέκλα, «Είστε άνετα; Κάθεστε στην καρέκλα του Κιπ Θορν» λέει και πριν προλάβω να αντιδράσω -και ίσως να σηκωθώ- εξηγεί πώς έφτασε στα χέρια του: «Γύρω στο ’92 ο [Κιπ] Θορν έκανε ανακαίνιση στο σπίτι του και μας ρώτησε, τους φοιτητές του, αν χρειαζόμασταν κάποιο έπιπλο. Εγώ είχα ελάχιστα έπιπλα τότε και ανάμεσα σε άλλα πήρα και την καρέκλα. Όταν γύρισα στην Ελλάδα την έφερα μαζί μου. Είναι η “ηλεκτρική” μου καρέκλα!».
Ως νεαρός φοιτητής, ο Θεοχάρης Αποστολάτος πήγε στο Caltech για σπουδές θεωρητικής φυσικής. «Αυτό ήξερα. Δεν είχα ιδέα από τη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας και πήρα μαθήματα. Ενα από αυτά τα έκανε ο Θορν και όταν τον είδα λάτρεψα και το αντικείμενο και τον άνθρωπο». Ο δε Αποστολάτος μας περιγράφει έναν αντισυμβατικό καθηγητή, αγαπητό και άνετο με τους γύρω του, να έρχεται στα μαθήματα με σανδάλια και να παραγγέλνει πίτσες με τους φοιτητές του, οι οποίοι τον αποκαλούσαν με τον μικρό του όνομα. Γρήγορα ο δρ Αποστολάτος έγινε μέλος της ομάδας του. «Εβγαλα μια εργασία μαζί του την πρώτη χρονιά και άρχισα να καταλαβαίνω καλύτερα το μέγεθος του ανθρώπου. Και έτσι συνειδητοποιείς το δικό σου μέγεθος» τονίζει.
Στη διάλεξή του στο Ιδρυμα Ευγενίδου επιστράτευσε χιούμορ, βίντεο με μαύρες τρύπες μέχρι και φρουί ζελέ για να μας δείξει με κατανοητό τρόπο τη δημιουργία των βαρυτικών κυμάτων και τις πτυχώσεις που δημιουργούνται στον χωροχρόνο. «Η εκλαΐκευση είναι ένα πολύ λεπτό θέμα, παρεξηγημένο στην Ελλάδα, το οποίο πολλές φορές έχουν αναλάβει λάθος άνθρωποι. Πρέπει να έχεις πολύ βαθιά γνώση του αντικειμένου για να κάνεις τις απαραίτητες αφαιρέσεις» υποστηρίζει και επισημαίνει ότι η επεξήγηση των επιστημονικών ανακαλύψεων δεν απευθύνεται μόνο στο ευρύ κοινό, αλλά αποτελεί πηγή έμπνευσης στους πιο εξειδικευμένους και μπορεί να βοηθήσει τους επιστήμονες να σχηματοποιήσουν και «να βάλουν σε μια σειρά» τις εικόνες που έχουν στο μυαλό τους.
Η ομορφιά των εξισώσεων
Σε αντίθεση με τον Κιπ Θορν που είναι λάτρης του Διαστήματος, ο δρ Αποστολάτος παραδέχεται ότι έχει κοιτάξει ελάχιστες φορές μέσα από ερασιτεχνικό τηλεσκόπιο και ότι ο ουρανός δεν του φαίνεται και τόσο συναρπαστικός. Αντιθέτως, αυτό που τον συναρπάζει είναι η μαθηματική πλευρά της Φυσικής. «Η ομορφιά βρίσκεται στις εξισώσεις» είπε στο κοινό του Ευγενίδειου, διευκρινίζοντας σε εμάς ότι οι μαθηματικές εξισώσεις μοιάζουν με μια νέα διάσταση που υπόλοιποι δεν μπορούν να δουν. «Μέχρι το πανεπιστήμιο μου άρεσε η πολυπλοκότητα στα μαθηματικά, μετά άρχισα να βλέπω την ομορφιά στην απλότητα. Οι θεωρίες δεν μπορούν να αποδειχθούν με λιγότερα μαθηματικά, αλλά οι τελικές απαντήσεις και ο τρόπος με τον οποίο μπορεί κανείς να συλλάβει τη γενικότερη εικόνα είναι αρκετά απλός» σημειώνει.
Στα χρόνια του Caltech ο Θεοχάρης Αποστολάτος συμμετείχε στις ομάδες που έβαλαν τα πρώτα λιθαράκια για τη δημιουργία του πειράματος LIGO, χάρη στο οποίο η επιστημονική κοινότητα συνέλαβε το εξαιρετικά ασθενές σήμα των βαρυτικών κυμάτων που προέκυψε από τη διαδικασία της βίαιης «συγχώνευσης» δύο μαύρων τρυπών εκατομμύρια έτη φωτός μακριά από τον Γαλαξία μας. «Στην ουσία “ακούσαμε” ένα γεγονός το οποίο συντελέστηκε στο παρελθόν του σύμπαντος» επισημαίνει ο καθηγητής. Οσο πιο βίαιο είναι το σύμπαν, μας λέει, τόσο πιο «αισθητό» γίνεται και συμπληρώνει πως για τους επιστήμονες το πιο συναρπαστικό θα είναι να εντοπίσουν νέα άγνωστα πράγματα που μπορεί να οδηγήσουν και σε μια «νέα φυσική».
Με τον Κιπ Θορν επικοινωνούν αραιά, περίπου μια φορά στα τέσσερα χρόνια. Ως φόρο τιμής στον αγαπημένο του καθηγητή ο Θεοχάρης Αποστολάτος έχει μεταφράσει το βιβλίο του «Μαύρες Τρύπες και Στρεβλώσεις του Χρόνου», όπου αναφέρεται και ο «Γαργαντούας», η μαύρη τρύπα της ταινίας «Interstellar», για την οποία μας λέει ότι πρόκειται περί μιας σωστής μαθηματικά περιγραφής των τεκταινόμενων γύρω και εντός της. «Για μένα οι μαύρες τρύπες είναι όμορφες λόγω της απλότητάς τους» αναφέρει. Το ίδιο γοητευτικές είναι και για πολλούς από τους φοιτητές του, για τους οποίους όμως αναγνωρίζει ότι «ο δρόμος είναι στρωμένος με αγκάθια» προκειμένου να πετύχουν εντός και εκτός Ελλάδος και πέρα από γνώσεις χρειάζεται επιμονή και υπομονή και πολλές ώρες δουλειάς. Σε μια καρέκλα που ίσως μοιάζει με του Θορν.
Ένας από τους αναπάντεχους λόγους αναζωπύρωσης της έρευνας σχετικά με την βαρύτητα ήταν ο Αμερικανός χρηματιστής Roger Babson (1875–1967). Ο Babson σπούδασε μηχανικός στο ΜΙΤ, αλλά στράφηκε προς την χρηματαγορά στα χρόνια της δόξας της στην δεκαετία του 1920. Ίδρυσε μια χρηματιστηριακή εταιρεία όπου εφάρμοζε τις γνώσεις του στην στατιστική και ίσως να ήταν ο πρώτος που εισήγαγε την μαθηματική ανάλυση στην μελέτη των μετοχών της Wall Street. Αλλά έκανε και ένα επιπλέον βήμα. Χρησιμοποιούσε και τους νόμους του Νεύτωνα (!) για να κατανοήσει τις χρηματιστηριακές τάσεις. Μεγάλη σημασία έδινε στον τρίτο νόμο του Νεύτωνα, σύμφωνα με τον οποίο σε κάθε δράση αναπτύσσεται μια ίση και αντίθετη αντίδραση.
Ο Babson πίστευε ότι σύμφωνα με τον τρίτο νόμο οι μετοχές που βρίσκονταν στα ύψη εκείνη την εποχή σίγουρα θα κατρακυλούσαν χαμηλά στο μέλλον. Λίγο πριν το κραχ του 1929, ενημέρωσε τους πελάτες του ότι προέβλεπε άμεση κατάρρευση και τοποθέτησε τα χρήματά του σε ασφαλή «λιμάνια», γεγονός που του επέτρεψε να περάσει όλη την Μεγάλη Ύφεση ως ένας από τους πλουσιότερους Αμερικανούς πολίτες.
Ο Babson απέδιδε την σωτηρία του από την οικονομική καταστροφή στον Νεύτωνα και γι αυτό άρχισε να δημιουργεί μια τεράστια συλλογή από τις πρώτες εκδόσεις των έργων του, καθώς και από τα βιβλία που ο Νεύτωνας είχε στη βιβλιοθήκη του. O ενθουσιασμός του για οτιδήποτε σχετιζόταν με τον Νεύτωνα ώθησε τελικά τον Babson να οργανώσει και να χρηματοδοτήσει πλήρως το 1948, το Ίδρυμα Βαρυτικών Ερευνών. Είχε φτάσει να πιστεύει πως η βαρύτητα ήταν μια ειδικότητα που άξιζε να προσέξουν περισσότερο οι φυσικοί, κι έτσι το ίδρυμα ξεκίνησε ένα πρόγραμμα γενναιόδωρης επιχορήγησης συνεδρίων με θέμα τη βαρύτητα και θεσμοθέτησε μεγάλα ετήσια χρηματικά βραβεία για την καλύτερη εργασία πάνω σ’ αυτό το θέμα. Μολονότι η απλοχεριά του αποτέλεσε σημαντικό κίνητρο για τους ερευνητές, ο πραγματικός σκοπός του Babson ήταν να βρει έναν τρόπο για να νικήσει την βαρύτητα. Είχε την ελπίδα ότι αυτά τα χρήματα θα οδηγούσαν στην ανάπτυξη της «αντιβαρύτητας», δηλαδή ενός μέσου που θα αντιστάθμιζε την ελκτική της δύναμη. Αυτή ήταν μια έμμονη ιδέα του από τότε που η μεγαλύτερη αδελφή του είχε πνιγεί όταν ήταν μικρή και ο Babson κατηγορούσε τη βαρύτητα ότι την είχε τραβήξει στο βυθό. Η σκέψη του ήταν ότι, αφού ειδικά μονωτικά και θωρακίσεις μπλοκάρουν την μαγνητική επίδραση, γιατί να μην αναζητήσουμε αντίστοιχα υλικά που θα μπορούσαν να υποτάξουν την βαρύτητα. Όταν το τμήμα φυσικής του Πανεπιστημίου Tufts έλαβε μια τεράστια επιχορήγηση από το ίδρυμα του Babson, το 1961, απέκτησε ταυτόχρονα ένα μεγάλο πέτρινο μνημείο προς τιμήν των στόχων αυτών.
Ο θρύλος του Tufts λέει ότι από καιρό σε καιρό, ομάδες από τις διάφορες αδελφότητες συγκεντρώνονται για να μετακινήσουν στην διάρκεια της νύχτας το μνημείο (ζυγίζει έναν τόνο) σε άλλη τοποθεσία, δουλεύοντας σαν μικρά ξωτικά αντιβαρύτητας. Το βραβείο του ιδρύματος για την καλύτερη εργασία αντιμετωπίστηκε στην αρχή σαν κάτι αστείο, λόγω της αρχικής εστίασής τους στην αντιβαρύτητα, κάνοντας ορισμένους να χαρακτηρίσουν «τρελάρες και τσαρλατάνους» όσους δούλευαν πάνω στη βαρύτητα.
Όμως τα πράγματα άλλαξαν όταν ένας νεαρός σχετικιστής ο Bryce De Witt, o oποίος χρειαζόταν επειγόντως χρήματα για να αγοράσει σπίτι, υπέβαλε μια εργασία όπου υποστήριζε θρασύτατα ότι οι έρευνες για ανακλαστικά κάτοπτρα ή μονωτήρες βαρύτητας ήταν «χάσιμο χρόνου». Ο De Witt κέρδισε το βραβείο και το αποτέλεσμα ήταν ότι στη συνέχεια ο διαγωνισμός άρχισε να προσελκύει συμμετοχές ταλαντούχων φυσικών στην βαρυτική έρευνα και, αναπόφευκτα οι υποβαλλόμενες εργασίες στράφηκαν κυρίως στη θεωρία της σχετικότητας, χωρίς να έχουν πλέον σχέση με την αμφιλεγόμενη «έρευνα αντιβαρύτητας».
Στον διαγωνισμό, ο οποίος συνεχίζεται μέχρι σήμερα, έχουν βραβευθεί εργασίες κορυφαίων φυσικών της εποχής μας όπως του Stephen Hawking και του Roger Penrose ο οποίος βραβεύθηκε και με το Νόμπελ φυσικής 2020 για τις έρευνές του σχετικά με τις μαύρες τρύπες.
Σ’ ένα μοναστήρι, ο ηγούμενος συγκεντρώνει ένα πρωί όλους τους μοναχούς και τους λέει πως κάποιος ή κάποιοι από αυτούς έχουν πάνω τους το σημάδι του σατανά και πως πρέπει να το καταλάβουν μόνοι τους και να φύγουν απ’ το μοναστήρι. Το σημάδι αυτό είναι ένα κόκκινο στίγμα στο μέτωπο.Η μοναδική επαφή που έχουν οι μοναχοί μεταξύ τους είναι οπτική: κάθε πρωί συγκεντρώνονται όλοι, σχηματίζουν έναν μεγάλο κύκλο και προσεύχονται.Έτσι μπορούν να δουν ο ένας τον άλλο, αλλά απαγορεύεται να μιλήσουν ή να κάνουν οποιοδήποτε νόημα. Επίσης σ’ όλο το μοναστήρι δεν υπάρχουν καθρέφτες, οπότε είναι αδύνατο να δει ένας μοναχός εάν έχει το στίγμα. Την πρώτη μέρα δεν φεύγει από το μοναστήρι κανείς. Τη δεύτερη μέρα επίσης δεν φεύγει κανείς. Το ίδιο συνεχίζεται και τις επόμενες ημέρες, ώσπου την έβδομη ημέρα ένας αριθμός μοναχών φεύγει από το μοναστήρι γιατί κατάλαβε πως έχει το στίγμα.
Πόσοι ήταν αυτοί; Και πώς κατάλαβαν ότι είχαν το στίγμα;
Άγνωστο κανάλι| Δ | Τ | Τ | Π | Π | Σ | Κ |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | ||||||
| 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
| 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
| 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 |
| 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 |
| 30 | ||||||