Από το παιχνίδι στο έγκλημα
Κοινωνίες που ευημερούν. Διαφημίσεις στην τηλεόραση, με σχολεία που λάμπουν από οργάνωση, με παιδιά που παίζουν και μελετούν χαρούμενα. Εικόνες τής ευτυχισμένης οικογένειας που φροντίζει για το μέλλον των βλαστών της. Και ξαφνικά ποταμοί αίματος εισβάλλουν. Κραυγές, πυροβολισμοί, κλάματα.
Ρεαλσούλε Αλμπερτβιλ – Γερμανία: 17 νεκροί. Σχολή Φιλοξενίας Κοατζόκι – Φινλανδία: 12 νεκροί. Λύκειο Κολουμπάιν – Κολοράντο, ΗΠΑ: 15 νεκροί. Βιρτζίνια Τεκ – ΗΠΑ: 33 νεκροί.
Τι κάνει ένα παιδί να πάρει ένα όπλο, να το φέρει στο σχολείο, να το οπλίσει και να πάρει τις ζωές συμμαθητών του; Τι έχει προηγηθεί; Τι συμβαίνει στην ψυχή του και τι στο σπίτι του; Τι συμβαίνει στην κοινωνία όπου ζει;
Και στο κάτω κάτω της γραφής, γιατί είναι παράξενο ένα παιδί να σκοτώνει 15 συνομήλικούς του, όταν με μία εντολή πλανητάρχη μπορεί να αφαιρεθούν χιλιάδες ανθρώπινες ζωές;
Τι να κάνεις την πιο έγκαιρη ψυχιατρική αντιμετώπιση ενός προβλήματος, όταν υπάρχει ολόκληρη έκθεση όπλων στο σαλόνι του σπιτιού, αναρωτιέται κανείς με αφορμή το πρόσφατο περιστατικό στη Γερμανία. Ολη η ανθρώπινη ιστορία διατρέχεται από τη βιαιότητα των πολέμων και των συρράξεων, των συγκρούσεων ανάμεσα σε ομάδες, ώστε το ατομικό έγκλημα να μην αποτελεί παρά παρωνυχίδα συγκρινόμενο με εκείνες τις μορφές εκτεταμένης βίας που καθορίζουν έναν πόλεμο. Είναι αξιοσημείωτο το πώς η διεθνής κοινή γνώμη, κυρίως των πολιτισμένων χωρών, συγκλονίζεται όταν τα ΜΜΕ, με την ιδιαίτερη δραματικότητα που τα διακρίνει, περιγράφουν τη δολοφονία 17 νέων ανθρώπων από ένα συνομήλικό τους. Ωστόσο, οι αντιδράσεις για εγκλήματα λόγω εμπόλεμων καταστάσεων φαίνονται μικρότερης εκτάσης.
Επειτα από κάθε ένοπλη επίθεση σε σχολείο από μαθητή, όπως η τελευταία στην πόλη Βίνεντεν, η πολιτική κουβέντα επικεντρώνεται στην αύξηση του αριθμού καμερών στους δρόμους, τον εκψυχιατρισμό της κοινωνίας, τον έλεγχο των όπλων, των βίαιων βιντεοπαιχνιδιών, της σωματικής και ψυχικής βίας που ασκούν μαθητές στα σχολεία (bullying). «Τα πιο φιλελεύθερα-αριστερά κόμματα θα ασχοληθούν με τα όπλα. Οι “φίλοι” των όπλων συνήθως ψηφίζουν συντηρητικά κόμματα. Οι συντηρητικοί πολιτικοί με τη σειρά τους θα αρχίσουν να επικεντρώνονται στα βίαια βιντεοπαιχνίδια. Στο τέλος οι προσπάθειες καταρρέουν», γράφει το τελευταίο «Der Spiegel» και προσθέτει: «Είναι μια κατάσταση παραλογισμού: σε πιο ειρηνικές περιόδους ο μέσος Γερμανός ανησυχεί με την υπερβολική κρατική παρακολούθηση. Αλλά έπειτα από μια ένοπλη επίθεση σε σχολείο, η τάση είναι για περισσότερο κρατικό έλεγχο, όχι λιγότερο».
Και πού βρίσκεται η ατομική ευθύνη, για την οποία σχεδόν ποτέ δεν γίνεται λόγος; Αν δεν ευθύνονται οι γονείς για τις πράξεις των παιδιών τους, τότε ποιος; Ο σημερινός άνθρωπος, μέσω πληροφοριών που τον κατακλύζουν, είναι εθισμένος στις πράξεις βίας ή καλύτερα στις αναπαραστάσεις εγκληματικών πράξεων βίας που οφείλονται σε πολλαπλούς λόγους. Κατ’ επέκταση, εθίζονται και τα παιδιά. Είναι όμως δυνατόν απλώς και μόνο οι γονείς να απαγορεύσουν στο παιδί την ενασχόλησή του με εικόνες βιαιότητας, όταν οι ίδιοι δεν είναι πρόθυμοι να επεξεργαστούν την δική τους κλίση προς ανάλογες απεικονίσεις της εγκληματικής συμπεριφοράς;
Οι ένοπλες επιθέσεις ανηλίκων σε σχολεία δεν είναι ο κανόνας. Είναι όπως οι τρομοκρατικές επιθέσεις: στατιστικά σπάνια γεγονότα, που διαπράττονται από μια μερίδα ανθρώπων και συγκλονίζουν ολόκληρα έθνη.
«Δεν αποτελούν αντιπροσωπευτικές μορφές ούτε της συνολικής εγκληματικότητας ούτε της εγκληματικότητας ανηλίκων», λέει η Βάσω Αρτινοπούλου, αναπλ. καθηγήτρια Εγκληματολογίας στο τμήμα Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου.
Στη χώρα μας δεν έχουμε δει παιδί να εκφράζει εγκληματική συμπεριφορά τέτοιου είδους. Ούτε καν απόπειρα. Εχουμε βία όμως. Υπόθεση Αλεξ και Αμαρύνθου. Και στατιστικές μελέτες που μαρτυρούν ότι αυξάνεται.
Παιδιά ντροπαλά, καλοί μαθητές, δυνατά μυαλά, διαφορετικά από τα άλλα είναι οι συχνότεροι αποδέκτες τής ενδοσχολικής βίας. Δεν έχει σημασία αν το σχολείο είναι δημόσιο ή ιδιωτικό. Σωματικές επιθέσεις (σπρωξίματα, κλοτσιές, μπουνιές, χαστούκια), συναισθηματικές (απομόνωση, εκβιασμός), λεκτικές επιθέσεις (κοροϊδία, βρίσιμο, διάδοση ψευδών ή συκοφαντικών φημών), σεξουαλικός εκφοβισμός (ανεπιθύματα αγγίγματα, λεκτική παρενόχληση), ηλεκτρονικός εκφοβισμός (μηνύματα με απειλητικό περιεχόμενο, μέσω e-mail και sms).
Ας θυμηθούμε τα παιδικά μας χρόνια. Κάπου στο βάθος γνωρίζουμε τι ήταν καλό για το παιδί μέσα μας και τι το οδηγούσε σε απόγνωση; Και πώς θα μπορούσε μια τέτοια απόγνωση να μετατραπεί σε μίσος;
Των ΝΤΑΝΙ ΒΕΡΓΟΥ-ΚΑΤΙΑΣ ΑΝΤΩΝΙΑΔΗ από την ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
