ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΙ

Α 8-53 Η σκηνή με τον Χρύση.

19 Νοεμβρίου 2020 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ

Ο Χρύσης επιχειρεί παρακαλώντας να εξαγοράσει την κόρη του από τον Αγαμέμνονα. Ερυθρόμορφος κρατήρας, περίπου 360 – 350 π.Χ., Μουσείο του Λούβρου.

Η προσευχή του Χρύση.

ΧΩΡΙΣΜΟΣ ΕΝΟΤΗΤΩΝ

στ. 8-11: Ο ρόλος Απόλλωνα (μεταβατικοί στίχοι)

στ. 12-22:Ο ερχομός του Χρύση με λύτρα και η ικεσία για την απελευθέρωση της  κόρης του

στ. 23-33: Αντίδραση Αχαιών και Αγαμέμνονα

στ. 34-43: Αποχώρηση Χρύση και προσευχή του στον Απόλλωνα

στ.  44-53:Η σκληρή τιμωρία των Αχαιών

ΡΟΛΟΣ  ΣΤΙΧΩΝ 8-11

• Μεταβατικοί, γιατί συνδέουν το προοίμιο με την κύρια αφήγηση. Συνδέουν δηλαδή,  την οργή του Αχιλλέα με εκείνον που άναψε αυτήν την οργή,  τον Απόλλωνα εξαιτίας της συμπεριφοράς του Αγαμέμνονα προς τον Χρύση.
• Αν και φαίνεται ότι πίσω από κάθε πράξη των ανθρώπων κρύβεται ένας Θεός, όμως οι θεοί αναμειγνύονται στα ανθρώπινα έπειτα από  τις αποφάσεις ή τις ενέργειες των ανθρώπων. Επομένως η αρχική ευθύνη ανήκει τελικά στους ανθρώπους. Το θανατικό λοιπόν που έστειλε ο θεός Απόλλωνας είναι συνέπεια των πράξεων του ανθρώπου Αγαμέμνονα.

Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΧΡΥΣΗ

• στ. 12: με σκηνικό τη θάλασσα παρουσιάζεται ο Χρύσης με διττή ιδιότητα, ως πατέρας – ικέτης (λύτρα)–  και ως ιερέας (σκήπτρο).

σκήπτρο:κοντάρι ξύλινο, σύμβολο εξουσίας που το κρατούν βασιλιάδες, ιερείς, αρχιστράτηγοι, μάντεις, δικαστές κλπ.

Η ΔΟΜΗ ΤΟΥ  ΙΚΕΤΕΥΤΙΚΟΥ  ΛΟΓΟΥ ΤΟΥ ΧΡΥΣΗ                                                 α)προσφώνηση

β)διττή (=διπλή) ευχή

γ) αίτημα

δ)προσφορά λύτρων

ε) προτροπή

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΛΟΓΟΥ ΧΡΥΣΗ

Ο λόγος είναι μελετημένος έτσι,  ώστε να επηρεάσει ψυχολογικά τους αποδέκτες:

α)Οι  προσφωνήσεις είναι κολακευτικές

β) Αποδέκτες είναι όχι μόνο οι δύο βασιλιάδες αλλά και όλοι οι Αχαιοί (έτσι η ευθύνη μοιράζεται σε όλους).

γ) Η ευχή για εκπόρθηση της Τροίας προβάλλει  την τραγική θέση του πατέρα που εύχεται κάτι αντίθετο προς τα συμφέροντα της πατρίδας του.

δ) Η ευχή για επιστροφή στην πατρίδα είναι εύστοχη ψυχολογικά, επειδή οι Αχαιοί απουσιάζουν 10 χρόνια  και νιώθουν έντονη νοσταλγία.

ε) Κανονικά οι ευχές δίνονται στο τέλος του ικετευτικού λόγου. Όμως στα λόγια του Χρύση αλλάζει η σειρά για να προδιαθέσει θετικά τους Αχαιούς θυμίζοντας τον σκοπό της εκστρατείας και το όραμα της επιστροφής.

στ) Στο τέλος εύστοχα προτρέπονται  οι Αχαιοί να δείξουν ευλάβεια  ( δηλαδή σεβασμό και φόβο) στον Απόλλωνα. Υποκρύπτεται και η απειλή για τις συνέπειες αν δυσαρεστηθεί ο Απόλλωνας.

Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΑΧΑΙΩΝ

Επιδοκιμάζουν είτε από φόβο προς τον Απόλλωνα είτε αυθόρμητα.

Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ  ΑΓΑΜΕΜΝΟΝΑ

Τον αποπέμπει (διώχνει) με απάνθρωπο τρόπο ερχόμενος σε σύγκρουση με τον Χρύση,  τον Απόλλωνα και με τους Αχαιούς (που δεν τολμούν να εναντιωθούν τηρώντας ουδέτερη στάση)

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΛΟΓΩΝ  ΤΟΥ ΑΓΑΜΕΜΝΟΝΑ

Μιλάει στον Χρύση περιφρονητικά, προσβλητικά, χωρίς σεβασμό στις ιδιότητές του ως πατέρα και ιερέα, τον διώχνει με τρόπο σκαιό (τραχύ, προσβλητικό) και απειλές. Πληγώνει τον πατέρα προδιαγράφοντας τη μοίρα της σκλάβας κόρης του ( αλαζονεία, σκληρότητα, απανθρωπιά, απονιά). Σκέπτεται μόνο τον εαυτό του αδιαφορώντας για τους άλλους (εγωκεντρισμός, συμφεροντολογία). Δείχνει αλαζονική και ασεβή συμπεριφορά προς τον Απόλλωνα (ύβρη). Αγνοεί τη γνώμη των Αχαιών (αυταρχικός αρχηγός). Ο Όμηρος προβάλλει αρνητικά τον αρχιστράτηγο γιατί ακολουθεί συγκεκριμένο σχέδιο και με βάση αυτό διαμορφώνει τη συμπεριφορά  των ηρώων του (ποιητική οικονομία).

ΣΥΓΚΡΙΣΗ  ΤΩΝ ΔΥΟ ΛΟΓΩΝ

Βαθιά πληγωμένος ο Χρύσης βρίσκει καταφύγιο στην προστασία του θεού και προσεύχεται σ΄ αυτόν. Η δέησή του είναι κατάρα γι’ αυτούς που τον ταπείνωσαν.

Η ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ ΤΟΥ ΧΡΥΣΗ

(ισχύει για όλες τις αρχαίες ελληνικές προσευχές):

α) Επίκληση θεού.

β) Προσφώνηση θεού με χαρακτηρισμούς συγκεκριμένων ιδιοτήτων του που είναι σχετικές με τις ανάγκες της δέησης (αργυρότοξος ) ή με τη σχέση του θεού με έναν συγκεκριμένο  τόπο (της Χρύσης προστάτη). Με αυτές τιμάται ο θεός και εξασφαλίζεται η ευνοϊκή του διάθεση.

γ)Διακριτική υπενθύμιση  των προσφορών του θνητού στον θεό .Έτσι η βοήθεια του θεού έρχεται ως αντάλλαγμα. (οι σχέσεις θεών ανθρώπων είναι σχέση ανταπόδοσης).

δ) Αίτημα ( που εδώ είναι αίτημα -κατάρα).

Η ΑΜΕΣΗ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ

Α) Η ανταπόκριση του θεού είναι ακαριαία και η συναισθηματική φόρτιση αναμενόμενη. Αυτό δηλώνεται με εικόνες:

• οπτική εικόνα θεού που κατεβαίνει από Όλυμπο (παρομοίωση «όμοιαζε με νύχτα»)
• ακουστική εικόνα όπλων ( εβρόντησαν)
• οπτική εικόνα θεού που παίρνει θέση μάχης
• ακουστική εικόνα όπλων,
• οπτική εικόνα νεκρών και καύσης

Β) Η επιφάνεια του θεού αποτελεί θαυμαστό στοιχείο.

Γ)  Ενισχύεται από το σχήμα κλιμάκωσης  (σκυλιά, ζώα, μουλάρια) και τον  νόμο των τριών. Στην περιγραφή των θυμάτων του λοιμού, δηλαδή  ο ποιητής κλιμακώνει την αφήγηση προχωρώντας από το πρώτο και λιγότερο σημαντικό θέμα (θάνατος σκύλων) στο τρίτο και πιο σπουδαίο (θάνατος ανθρώπων). Η τεχνική αυτή λέγεται «νόμος των τριών». Θυμηθείτε σε ποια άλλα μαθήματα (π.χ. Μαθηματικά, Θρησκευτικά κτλ.) ο αριθμός τρία χρησιμοποιείται ανάλογα (ως νόμος, κανόνας, σύστημα).

Ε) Υπάρχει αναχρονισμός:  η καύση των νεκρών γινόταν την εποχή του ποιητή (8^ος αι.) ενώ στα μυκηναϊκά χρόνια (1200 πΧ ), οι νεκροί θάβονταν.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΧΡΥΣΗ

• Αξιοπρεπής, περήφανος, με ευγενές ήθος, κερδίζει τη συμπάθεια  των Αχαιών στρατιωτών.
• Ως ικέτης, συμπεριφέρεται με  με σοβαρότητα, ευπρέπεια, κοσμιότητα. ο λόγος του προσεγμένος κολακεύει τους Αχαιούς και αναδεικνύει την τραγική του θέση αφού ως πατέρας συγκρούεται με τα συμφέροντα της πατρίδας του. Έχει αυτοκυριαρχία, παρά τις προκλήσεις του Αγαμέμνονα.
• Αρχικά δίνει την εικόνα ενός τρομοκρατημένου και ανυπεράσπιστου ανθρώπου, που υποχωρεί ταπεινωμένος και νικημένος. Όμως δεν είναι μόνος. Στο πλευρό του βρίσκεται ο Απόλλωνας ( σύμβολα το σκήπτρο και το στεφάνι). Έτσι η σύγκρουση Αγαμέμνονα – Χρύση γίνεται σύγκρουση ανθρώπου – θεού, όπου νικητής βγαίνει πάντα ο θεός.

Τις στιγμές της προσευχής δεν είναι πια πράος και αδύναμος πατέρας αλλά ο  δυνατός ιερέας του Απόλλωνα.                                                                                                                                                                                                                                                                                           ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ

• Ρητορική ερώτηση ( στ. 8) που δίνει ζωηρότητα στον λόγο.
• Αντιθέσεις (βουή θάλασσας – βουβός πόνος Χρύση, κλπ)
• Διάλογος (θεατρικότητα αφήγησης)
• Νόμος τριών  σύμφωνα με τον οποίο ο λογοτέχνης  κρατάει για το τέλος το πιο σημαντικό, ακολουθώντας τον αυξητικό νόμο του τρίτου και καλύτερου. Έτσι ο λοιμός έπληξε τα σκυλιά, μετά  τα μουλάρια και τέλος τους ανθρώπους.Συναντάται συχνά στα δημοτικά τραγούδια.
• Προσήμανση (μακροβόλος τοξευτής)
• Τυπικά επίθετα (αργυρότοξος Απόλλων)
• Οικονομία = ο τρόπος με τον οποίο σχεδιάζει και διατάσσει ο αφηγητής τα επιμέρους στοιχεία που συγκροτούν την πλοκή ενός έργου, ώστε αυτά να οδηγούν λογικά και αβίαστα στην τελική έκβασή του, στη λύση. Έτσι η σκληρότητα και η “ύβρις” του Αγαμέμνονα θα οδηγήσει στην τιμωρία του (τίσις).

ΠΗΓΕΣ

Βιβλίο του Εκπαιδευτικού (Ζωή Σπανάκου)

Ψηφιακό βιβλίο Ιλιάδας

ΕΙΚΟΝΕΣ https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CF%81%CF%8D%CF%83%CE%B7%CF%82#/media/File:Chryses_Agamemnon_Louvre_K1.jpg

Δημοσιευμένο στην κατηγορία  ΙΛΙΑΔΑ Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ .