ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΙ

Σ 478-616 Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ ΑΣΠΙΔΑΣ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ

22 Απριλίου 2018 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΑΣΠΙΔΑΣ

Αποτελείται από πέντε στρώματα για να είναι γερή. Στην εξωτερική επιφάνειά της χρησιμοποιήθηκαν ο χρυσός, το ασήμι, ο χαλκός και ο κασσίτερος για τις ανάγλυφες παραστάσεις και είχε σχήμα κυκλικό. Οι εικόνες που αναπαριστούνται διατάσσονται σε πέντε ομόκεντρους κύκλους.

ΔΙΑΤΑΞΗ ΕΙΚΟΝΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

Στον κεντρικό κύκλο: θέματα του σύμπαντος, όπως η γη, ο ουρανός, η θάλασσα, ο ήλιος, το φεγγάρι και τα αστέρια (ο Ωρίωνας, οι Πλειάδες, οι Υάδες και η Μεγάλη Άρκτος).

Στον δεύτερο κύκλο απεικονίζονται δύο πόλεις σε ειρηνικές (γάμος και δημόσια δίκη) και πολεμικές σκηνές (πολιορκία) αντίστοιχα.

Στον τρίτο κύκλο απεικονίζονται τρεις σκηνές από τη γεωργική ζωή, δηλαδή το όργωμα, ο θερισμός και ο τρύγος.

Στον τέταρτο κύκλο απεικονίζονται α)σκηνές από την ποιμενική ζωή, δηλαδή ένα κοπάδι βόδια που δέχεται επίθεση λιονταριών και ένας βοσκότοπος με ένα κοπάδι πρόβατα και β) σκηνές χορού όπου αναγνωρίζουμε τον ίδιο τον ποιητή στην κεντρική μορφή του θείου αοιδού.

Στον πέμπτο κύκλο απεικονίζεται ο Ωκεανός, όπως τον φαντάζονταν οι αρχαίοι Έλληνες, σαν ένα ποτάμι που περιβάλλει την επίπεδη γη και οριοθετεί τον κόσμο.

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΑΣΠΙΔΑΣ

ΜΙΑ ΠΟΛΗ ΣΕ ΚΑΙΡΟ ΕΙΡΗΝΗΣ:

Α)Γαμήλια πομπή: νύφες που φεύγουν από τα σπίτια των γονιών τους με γλέντια και τραγούδια του γάμου, ενώ τα αγόρια χορεύουν με συνοδεία μουσικών οργάνων.

Β) Θεσμός δικαιοσύνης: στην αγορά δυο άνθρωποι μαλώνουν για το πρόστιμο ενός φόνου, ενώ γύρω  τους είναι μαζεμένοι και τους  παρακολουθούν άνδρες που  φωνάζουν και υποστηρίζουν τον έναν ή τον άλλο. Γέροντες δικαστές με τα ραβδιά των κηρύκων δικάζουν ο καθένας με τη σειρά του. Στη μέση τοποθετημένα δυο τάλαντα χρυσάφι, για να δοθούν σε αυτόν που θα έβγαζε την πιο δίκαιη κρίση.

ΜΙΑ ΠΟΛΗ ΣΕ ΚΑΙΡΟ ΠΟΛΕΜΟΥ

Δυο ομάδες πολιορκητών σκέπτονται δύο διαφορετικούς  τρόπους κατάληψης της πολιορκημένης πόλης. Οι μεν ζητούν να την κυριέψουν και να τη λεηλατήσουν , οι δε  ζητούν να πάρουν τα μισά αγαθά της. Οι πολιορκημένοι δεν δέχονται τίποτα και ετοιμάζονται για ενέδρα, ενώ το τείχος της πόλης υπερασπίζονται γυναικόπαιδα και γέροι. Οι ένοπλοι άνδρες της πόλης, ακολουθώντας τον Άρη και την Αθηνά, φτάνουν στο ποτάμι όπου οι πολιορκητές πότιζαν τα ζώα τους. Εκεί κρύβονται με το κατάλληλο καμουφλάζ και, μετά τον ερχομό των βοσκών με τα κοπάδια  τους, σκοτώνουν και σφάζουν τα ζώα. Οι πολιορκητές καταφτάνουν  και γίνεται μεγάλη μάχη , όπου συμμετέχουν η Έριδα (θεά της φιλονικίας), ο Κυδοιμός  (θεός της ταραχής της μάχης) και η Μοίρα,  που πολεμούν σαν άνθρωποι.  Είναι φανερό ότι  η σκηνή αυτή του πολέμου αποτελεί μικρογραφία του Τρωικού πολέμου, όπου πολιορκητές είναι οι Έλληνες και πολιορκημένοι οι Τρώες.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΗ:Ο πόλεμος της ομηρικής εποχής, σύμφωνα με την Ιλιάδα, περιελάμβανε μονομαχίες, αριστείες,  ανάμειξη θεών, απόδοση τιμών σε νεκρούς, διανομή λαφύρων, επιθεωρήσεις στρατευμάτων, ενθαρρυντικοί λόγοι στρατηγών πριν τη μάχη, ταπείνωση νεκρού αντιπάλου, κατασκοπεία κ.ά.

ΣΚΗΝΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΖΩΗ, όπως το όργωμα, ο θερισμός και ο τρύγος. Οι λεπετομέρειες της παραστατικής περιγραφής των τριών σκηνών που μοιάζουν με ζωγραφικούς πίνακες δείχνουν ότι ο ποιητής είχε ακριβείς γνώσεις των γεωργικών εργασιών.

ΣΚΗΝΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΙΜΕΝΙΚΗ ΖΩΗ.

ΣΚΗΝΕΣ ΧΟΡΟΥ με την χαρακτηριστική παρομοίωση της κυκλικής κίνησης το χορού με την κίνηση του τροχού του αγγειοπλάστη. Εδώ διακρίνουμε και την παρουσία του ποιητή. Ως αοιδός, κάνει αισθητή την παρουσία του από τις τρεις χαρούμενες σκηνές της ασπίδας (γάμος, τρύγος, χορός) για να δείξει έμμεσα ότι προτιμάει την χαρούμενη όψη της ζωής.

ΑΠΟ ΠΟΥ ΑΝΤΛΕΙ ΥΛΙΚΟ Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΑΣΠΙΔΑΣ

Από άλλα εικαστικά έργα και από τον πλούτο των παραστάσεων της ζωής του.

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΣΚΗΝΩΝ

Καθώς ο Αχιλλέας βαδίζει προς τον θάνατο, θα κρατάει στα χέρια του την απεικόνιση πολλών σκηνών από τη ζωή και τον κόσμο.Έτσι γίνεται πιο ηρωική η απόφασή του.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ ΑΣΠΙΔΑΣ

Πάνω στην ασπίδα του Αχιλλέα χώρεσε όλος ο κόσμος, το σύμπαν και οι κυριότερες εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής.

Α) Δεν είναι στατική η περιγραφή  των εικόνων. Ο Όμηρος ζωντανεύει την ίδια τη ζωή με εικόνες οπτικές και κινητικές, εμπλουτισμένες με ηχητικά στοιχεία. Κυριαρχούν σκηνές που εξελίσσονται χρονικά και έχουν διάρκεια έτσι ώστε θα μπορούσε να τις ζωντανέψει η τέχνη του κινηματογράφου.Το σύμπαν και η ανθρώπινη δράση απλώνεται παντού (γη, ουρανός, γάμος, δικαιοσύνη, πόλεμος κ.α.).

Β) Ακόμη παρατηρούμε το πλήθος των αντιθέσεων:

 Γ) Από άποψη τεχνικής διαπιστώνουμε ότι  α) η παρουσίαση των εικόνων γίνεται αρχικά στο σύνολό της  και έπειτα με τον   εντοπισμό των χαρακτηριστικών λεπτομερειών, β) συνδυάζουν οπτικά, ακουστικά και κινητικά στοιχεία μερικά από τα οποία είναι ρεαλιστικά, σκληρά και ωμά (για τον σημερινό άνθρωπο) και γ) η περιγραφή εμπλουτίζεται με αφηγηματικά στοιχεία παρασύροντας τον αναγνώστη που δε σκέφτεται πώς τόσες πολλές εικόνες χώρεσαν σε μια ασπίδα.

ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ ΤΗΣ  ΑΣΠΙΔΑΣ ΣΤΟ ΕΠΟΣ

Οι ασπίδες γενικά ήταν διακοσμημένες με τρομακτικές σκηνές και φριχτές μορφές, για να προκαλούν τον φόβο στους εχθρούς. Έτσι υποθέτουμε ότι ο ποιητής δεν περιγράφει μια πραγματική ασπίδα, αλλά παραστάσεις που εξυπηρετούν τον σκοπό του. Συγκεκριμένα:

α) Η περιγραφή λειτουργεί ως χαλαρωτική επιβράδυνση μετά από σκηνές πολύνεκρων μαχών και απίστευτης βίας, από τις οποίες οι ακροατές έχουν κουραστεί και έτσι τους δίνεται χρόνος να χαλαρώσουν, να ξεκουραστούν  και να προετοιμαστούν για όσα θα ακολουθήσουν (σε λίγο ο Αχιλλέας θα μπει στη μάχη γεμάτος εκδικητική μανία).

β) Ο θάνατος του Πατρόκλου και σπαραχτικός θρήνος του Αχιλλέα έχουν κάνει την ατμόσφαιρα πολύ βαριά και ο ποιητής με στιγμιότυπα της απλής, ειρηνικής ζωής απομακρύνει τους ακροατές από την ατμόσφαιρα πένθους.

γ) Ο Αχιλλέας θα κρατάει αυτή την ασπίδα της ζωής ενώ συνειδητά θα βαδίζει προς τον θάνατο και αυτό γεννά μεγαλύτερο πόνο για τον ήρωα.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΟΜΗΡΙΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

• Φαίνεται πολύ ανεπτυγμένη τέχνη μεταλλουργίας. Χρησιμοποιούνταν χαλκός, σίδηρος, κασσίτερος, χρυσός και άργυρος.
• Οι μεταλλουργοί, εκτός από τεχνίτες, ήταν και καλλιτέχνες αφού φιλοτεχνούσαν ανάγλυφες παραστάσεις πάνω στο μέταλλο με διάφορα διακοσμητικά θέματα.
• Διακρίνεται η πλούσια κοινωνική ζωή των ανθρώπων. Υπάρχει το έθιμο του γάμου και άρα ο θεσμός της οικογένειας, ο θεσμός της δικαιοσύνης με δημόσιες δίκες, οι χοροί από νέους και νέες (κυκλικοί ή αντικριστοί) με τη συνοδεία μουσικών οργάνων και  το τραγούδι ( στον γάμο, τον τρύγο κλπ).
• Η πολεμική τέχνη  περιελάμβανε πολιορκίες, πολεμικά συμβούλια, τακτική της ενέδρας και την παραλλαγή (καμουφλάζ, χρήση όπλων και σκύλευση του νεκρού εχθρού.
• Καταγράφεται η αγροτική και η ποιμενική ζωή που δείχνει γνώση καλλιεργητικών μεθόδων και  κατάλληλων εργαλείων. Επίσης αναφέρεται η παρασκευή ψωμιού από αλεύρι, η αμπελουργία, τα κοπάδια από πρόβατα και βοοειδή, οι στάνες και οι βοσκοί.
• Καταγράφεται η οικοτεχνία και η βιοτεχνία, καθώς αναφέρονται λινά ρούχα και χιτώνες, που δείχνουν κατεργασία λιναριού, υφαντική και ραπτική. Επίσης, κατασκευάζονταν μουσικά όργανα (αυλοί, κιθάρες και φλογέρες) και χρησιμοποιείται  ο τροχός στη αγγειοπλαστική.
• Στα θέματα του κόσμου και του σύμπαντος,  φαίνεται ότι υπήρχαν αρκετές γνώσεις  αστρονομίας για τις θέσεις και τα ονόματα των άστρων. Φαντάζονταν τον Ωκεανό σαν ένα μεγάλο ποτάμι που περιβάλλει τη γη και είναι το όριο του κόσμου.

ΕΙΚΟΝΟΠΛΑΣΙΑ

Η ασπίδα του Αχιλλέα δεν παρουσιάζεται στατικά. Συχνά η  ζωηρή και παραστατική περιγραφή δίνει τη θέση της στην αφήγηση με αποτέλεσμα να παρασύρεται ο ακροατής και να του δημιουργείται η εντύπωση ότι ο ποιητής δεν περιγράφει εικόνες αλλά αφηγείται γεγονότα που εξελίσσονται στον χρόνο (παρελθόν και παρόν). Πρόκειται για αναπαράσταση  σκηνών από την ανθρώπινη ζωή. Κάθε σκηνή έχει μια υπόθεση στην οποία οι μορφές, άνθρωποι και ζώα ζωντανεύουν, κινούνται, δρουν, σκέπτονται και αισθάνονται. Προβάλλονται στοιχεία ακουστικά, οπτικά, κινητικά-αφηγηματικά και ψυχικά (συναισθήματα και σκέψεις των εικονιζόμενων προσώπων).

Δημοσιευμένο στην κατηγορία  ΙΛΙΑΔΑ Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ .