IΣΤΟΡΙΑ Α΄ τάξη (ημερησίου και εσπερινού Γενικού Λυκείου)
ΟΛΗ Η ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ:ΕΞ – 148075 – 2016
Η πρόταση εξορθολογισμού και μείωσης της διδακτέας ύλης στο μάθημα της Ιστορίας στη βαθμίδα του Λυκείου διαμορφώθηκε με βάση τους περιορισμούς που επιβάλλει το ισχύον Πρόγραμμα Σπουδών, το σύστημα αξιολόγησης και το σχολικό εγχειρίδιο. Στόχος της είναι να αποφευχθεί ο κατακερματισμός των υπό μελέτη φαινομένων, οι συνεχείς επαναλήψεις και η στεγανοποίηση των γνώσεων, ώστε να αποφευχθεί η στείρα απομνημόνευση, να διατεθεί διδακτικός χρόνος σε ενεργητικούς τρόπους μάθησης (π.χ. διερεύνηση, κριτικός σχολιασμός των πηγών) και να δοθεί η ευκαιρία στους μαθητές να εμβαθύνουν στη μελέτη και κατανόηση των ιστορικών φαινομένων. Με αυτό το σκεπτικό συντάχτηκαν οι παρακάτω οδηγίες και προτάσεις για τη διδασκαλία του μαθήματος. Η ύλη παρουσιάζεται βασικά με δύο τρόπους : αναλυτικά και συνοπτικά (αναλυτική παρουσίαση και συνοπτική παρουσίαση). Τα φαινόμενα που παρουσιάζονται με αναλυτικό τρόπο (αναλυτική παρουσίαση) αποτελούν την εξεταστέα ύλη του μαθήματος, ενώ τα φαινόμενα που παρουσιάζονται με συνοπτικό τρόπο (συνοπτική παρουσίαση) δεν εξετάζονται. Στην περίπτωση της διδασκαλίας της τέχνης, που αποτελεί και μέρος της εξεταστέας ύλης, προτείνεται η διδασκαλία με λέξεις – κλειδιά, ώστε οι μαθητές να μπορούν να αναγνωρίσουν βασικά χαρακτηριστικά της. Συνιστάται επίσης η μελέτη έργων τέχνης και οικοδομημάτων από την περιοχή των μαθητών. ΄Ετσι με αναλυτικό τρόπο παρουσιάζεται η ομηρική, η αρχαϊκή και η κλασική εποχή, ώστε να αναδειχθούν τα γεγονότα εκείνα που σχετίζονται με την εμφάνιση και εξέλιξη της πόλης- κράτους, αλλά και με την εξέλιξη του δημοκρατικού πολιτεύματος στην αρχαία Αθήνα μέχρι και την κρίση του 4ο αι. π.Χ. Παρουσιάζονται ορισμένες πτυχές του έργου του Μ. Αλεξάνδρου και του ελληνιστικού κόσμου, ενώ δίνεται η δυνατότητα στους μαθητές να εμβαθύνουν στον ρωμαϊκό κόσμο μέσα από τη μελέτη της μετατροπής της Res publica σε ηγεμονία, τις ρωμαϊκές κατακτήσεις και τις συνέπειές τους, αλλά και μέσα από την κρίση του 3ου αι. μ.Χ., που οδηγεί τελικά στις αλλαγές του 4ου αι. μ.Χ. Οι τελευταίες μαζί με την αποδοχή του χριστιανισμού δημιουργούν τις προϋποθέσεις για τη μετεξέλιξη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας σε βυζαντινή. Τέλος με αναλυτικό τρόπο παρουσιάζεται και η ελληνοχριστιανική οικουμένη της περιόδου του Ιουστινιανού προκειμένου να γίνει αντιληπτός ο μεταβατικός χαρακτήρας ολόκληρης της περιόδου (4ος -6 ος αι. μ.Χ.). Τόσο στην περίπτωση της αρχαίας ελληνικής ιστορίας όσο και στην περίπτωση της ρωμαϊκής προτείνεται η αναγνώριση βασικών χαρακτηριστικών έργων τέχνης, προκειμένου να καταστεί δυνατή η σύγκριση έργων τέχνης διαφορετικών περιόδων, να αναδειχθεί η στενή σχέση του ελληνικού και ρωμαϊκού πολιτισμού, αλλά και να γίνει κατανοητός ο τρόπος με τον οποίο η τέχνη προβάλλει πολιτικά μηνύματα. Με συνοπτικό τρόπο παρουσιάζονται όσα φαινόμενα κρίνονται απαραίτητα, προκειμένου οι μαθητές να αντιληφθούν το ιστορικό παρελθόν ως ολότητα εντάσσοντας τα προς μελέτη γεγονότα και φαινόμενα στο ιστορικό τους πλαίσιο, αλλά και συνδέοντάς τα με σύγχρονες οπτικές και ερωτήματα. Στην περίπτωση των πρώτων πολιτισμών προτείνεται και ενδεικτικό σχεδιάγραμμα για το πώς μπορεί να οργανωθεί η συνοπτική παρουσίαση μιας ενότητας μέσα από κύρια σημεία που απαντούν σε συγκεκριμένα ερωτήματα. Η πρόταση συνοδεύεται από υποστηρικτικό υλικό και προτεινόμενη/ες δραστηριότητα/ες. Το υλικό του σχολικού εγχειριδίου εμπλουτίστηκε με υλικό διαθέσιμο στο διαδίκτυο, προκειμένου να διευκολυνθεί ο διδάσκων στην εφαρμογή της διερευνητικής μάθησης και επεξεργασίας ιστορικών πηγών, ενώ οι προτεινόμενες δραστηριότητες στην ουσία αποτελούν ερωτήματα προς διερεύνηση. Εκείνο που πρέπει να γίνει κατανοητό είναι ότι το υποστηρικτικό υλικό και οι προτεινόμενες δραστηριότητες στηρίζουν αφενός βασικά σημεία της υπό εξέταση ενότητας και αφετέρου αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο, δηλαδή οι προτεινόμενες δραστηριότητες μπορούν να υλοποιηθούν με βάση το υποστηρικτικό υλικό. ΄Ετσι, υλικό και δραστηριότητες συνθέτουν κάθε φορά ένα μικρό σχέδιο μαθήματος. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι πρέπει να αξιοποιηθεί όλο αυτό το υποστηρικτικό υλικό, ούτε ότι μπορούν να τεθούν μόνο αυτά τα ερωτήματα. Είναι προφανές ότι ο εκπαιδευτικός, αλλά και οι μαθητές, μπορούν να επιλέξουν δικό τους υλικό και να θέσουν δικά τους ερωτήματα προς διερεύνηση σχετικά με τα προς εξέταση ιστορικά φαινόμενα.
| Συνοπτική παρουσίαση : Oι λαοί της Μεσοποταμίας, η Αίγυπτος, σ. 10-30 | 2 ώρες |
| Συνοπτική παρουσίαση: 1.1.Οι Αιγαιακοί πολιτισμοί: ο πολιτισμός του βορειοανατολικού Αιγαίου, ο κυκλαδικός πολιτισμός, ο μινωικός πολιτισμός, σ. 56-64.1.2. Ο μυκηναϊκός πολιτισμός, σ. 65-74. | 2 ώρες |
| ΙΙ.2.1. Ομηρική εποχή (1100-750 π.Χ) Συνοπτική παρουσίαση: H αρχαία Ελλάδα (από το 1100 ως το 323 π.Χ)-εισαγωγικό σημείωμα, σ. 76Αναλυτική παρουσίαση: Ομηρική εποχή (πρώτη παράγραφος της ενότητας), σ. 76Συνοπτική παρουσίαση: Οι μετακινήσεις, σ. 77-78, Ο α΄ ελληνικός αποικισμός, σ.78-80Αναλυτική παρουσίαση: Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση, σ. 80-82.
Συνοπτική παρουσίαση: Ο πολιτισμός, σ. 82-83. |
2 ώρες |
| 2.2 Αρχαϊκή εποχή (750-480 π.Χ.) Αναλυτική παρουσίαση: Αρχαϊκή εποχή (2 εισαγωγικές παράγραφοι), σ. 84,Η γένεση της Πόλης –κράτους, σ. 84-85,Η σημασία του θεσμού της πόλης κράτους, σ. 85-86, Η κρίση του ομηρικού κόσμου, σ. 87-88, Η αντιμετώπιση της κρίσης,σ. 88.Συνοπτική παρουσίαση του β΄αποικισμού (8ος -6ος αι.), σ. 88-89. Αναλυτική παρουσίαση των συνεπειών του β΄αποικισμού, σ.89-92.
Αναλυτική παρουσίαση :Τα Πολιτεύματα, σ. 92 -94. Συνοπτική παρουσίαση:Ο πολιτισμός, σ. 95, Η σημασία των Περσικών πολέμων, σ. 97 |
5 ώρες |
| ΙΙ. 2.3. Αναλυτική παρουσίαση: Κλασική εποχή (480-323 π.Χ.) (εισαγωγικό τμήμα), σ. 98, Η συμμαχία της Δήλου-Αθηναϊκή ηγεμονία, σ. 98- 99Συνοπτική παρουσίαση των γεγονότων μετατροπής της συμμαχίας σε ηγεμονία και της δράσης του Κίμωνα (από: ο Κίμων, σ. 99, έως και τριακοντούτεις σπονδαί, σ. 100).Αναλυτική παρουσίαση: Αθηναϊκή ηγεμονία, σ. 100 (μία παράγραφος) Αναλυτική παρουσίαση: Η εποχή του Περικλή, σ.100-103
Συνοπτική παρουσίαση: Ο Πελοποννησιακός πόλεμος, σ. 103-104 Αναλυτική παρουσίαση: η πρώτη και τελευταία παράγραφος της υποενότητας Η κρίση της πόλης κράτους, συνοπτική παρουσίαση: οι ενδιάμεσοι παράγραφοι σ. 104-105. Αναλυτική παρουσίαση: Η πανελλήνια ιδέα, σ. 105-6 Συνοπτική παρουσίαση: Ο Φίλιππος Β΄, σ. 106-107 Αναλυτική παρουσίαση: Το Συνέδριο Κορίνθου, σ. 107-108 Συνοπτική παρουσίαση:Το οικουμενικό κράτος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, σ. 108-109 Αναλυτική παρουσίαση:Το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, σ. 109-112. |
6 ώρες |
| Συνοπτική παρουσίαση: Ο πολιτισμός, σ. 112-114Με λέξεις- κλειδιά: Αρχιτεκτονική, Πλαστική, ζωγραφική, σ. 114-117. | 2 ώρες |
| ΙΙΙ. Συνοπτική παρουσίαση: Ο ελληνιστικός κόσμος, σ. 124, Η διάσπαση του κράτους του Μ. Αλεξάνδρου, σ.124-127.Αναλυτική παρουσίαση: Τα χαρακτηριστικά του ελληνιστικού κόσμου (μέχρι βασίλεια της Ανατολής), σ.127-129.2.Ο ελληνιστικός πολιτισμός. Αναλυτική παρουσίαση: Η γλώσσα, σ. 142-143, Τα γράμματα (το εισαγωγικό σημείωμα), σ. 144
Συνοπτική παρουσίαση): Οι επιστήμες, σ. 146-148 Με λέξεις-κλειδιά: Οι τέχνες, σ. 148-150 |
4 ώρες |
| Ο Ρωμαϊκός κόσμος | |
| Συνοπτική παρουσίαση: Η χώρα, σ.168-9, Οι Ετρούσκοι, σ.169-170Αναλυτική παρουσίαση: Η ίδρυση της Ρώμης και η οργάνωση της, σ. 170-172, Η συγκρότηση της ρωμαϊκής πολιτείας – Res publica, σ. 172-174. | 3 ώρες |
| Ενιαία συνοπτική παρουσίαση της ρωμαϊκής εξάπλωσης και των κατακτήσεων: Η κατάκτηση της Ιταλίας, σ. 175, οι Καρχηδονιακοί πόλεμοι, σ. 176-178, Η επέκταση στην Ανατολή, σ.184-186, Οι κατακτήσεις στη Δύση, σ.187-188, Η διοίκηση των κατακτημένων περιοχών, σ.188-189Αναλυτική παρουσίαση: η υποενότητα H επικράτηση των Ρωμαίων, σ. 175-6. | 1 ώρα |
| V.2. Oι συνέπειες των κατακτήσεων. Αναλυτική παρουσίαση: Η οικονομία, η κοινωνία, σ. 190-193Συνοπτική παρουσίαση: Η καθημερινή και πνευματική ζωή των Ρωμαίων, σ.193-195, Κάτων ο τιμητής, σ. 195Αναλυτική παρουσίαση της υποενότητας Τιβέριος και Γάιος Γράκχος, σ. 195-197 και συνοπτική παρουσίαση των ενοτήτων Η ενοποίηση της Ιταλίας, σ.197-198 και Οι εμφύλιοι πόλεμοι, σ. 198-204. | 5 ώρες |
| VI. H ρωμαϊκή αυτοκρατορία Αναλυτική παρουσίαση: Η εποχή του Αυγούστου (27 π.Χ.-14 μ.Χ.), σ. 208-211 (μέχρι την επέκταση των συνόρων)Συνοπτική παρουσίαση: Η επέκταση των συνόρων, σ. 211-212Αναλυτική παρουσίαση: Ο πολιτισμός την εποχή του Αυγούστου σ, 212-213 (μέχρι και «χρυσός αιώνας του Αυγούστου»). Συνοπτική παρουσίαση: Οι διάδοχοι του Αυγούστου (14-193 μ.Χ.), σ. 214-219, εκτός από τα ακόλουθα που θα διδαχθούν αναλυτικά: Αναλυτική παρουσίαση, από το διάταγμα Καρακάλλα και τη σημασία του, σ. 215, μέχρι και τους νομοδιδάσκαλους, σ. 216. | 3 ώρες |
| Με λέξεις-κλειδιά: Η ρωμαϊκή τέχνη, σ. 222-226. | 2 ώρες |
| VI. Αναλυτική παρουσίαση: Η κρίση του αυτοκρατορικού θεσμού, σ.228-229, Η οικονομική κρίση, σ. 229-230, Η κοινωνική κρίση, σ. 230-231.Συνοπτική παρουσίαση: Οι βαρβαρικές επιδρομές, σ. 231-2. | 2 ώρες |
| VII. 1. H ύστερη αρχαιότητα (4ος – 6ος αι. μ.Χ.) Συνοπτική παρουσίαση: Ο Διοκλητιανός και η αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας, σ. 236-238 Αναλυτική παρουσίαση: Μ. Κωνσταντίνος: Εκχριστιανισμός και ισχυροποίηση της ρωμαϊκής Ανατολής, σ. 238-241 Συνοπτική παρουσίαση: Οι θρησκευτικές εξελίξεις, σ. 241-247 Αναλυτική παρουσίαση: Ο εξελληνισμός του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους, σ. 247-249
Συνοπτική παρουσίαση: Η μεγάλη μετανάστευση των λαών. Το τέλος του Δυτικού Ρωμαϊκού κράτους, σ. 249-254. (Αναλυτική παρουσίαση μόνο η υποενότητα: Το τέλος του Δυτικού Ρωμαϊκού κράτους, σ. 253-254). |
4 ώρες |
| VII. 2. H ύστερη αρχαιότητα (4ος – 6ος αι. μ.Χ.) Συνοπτική παρουσίαση: Η ανασύσταση της ρωμαϊκής οικουμένης, σ.256-258 Αναλυτική παρουσίαση: Η ελληνοχριστιανική οικουμένη, σ. 258-260. | 2 ώρες |
ΙΣΤΟΡΙΑ Β΄ΛΥΚΕΙΟΥ (ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ & ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ)
Η πρόταση εξορθολογισμού και μείωσης της διδακτέας ύλης στο μάθημα της Ιστορίας στη βαθμίδα του Λυκείου διαμορφώθηκε με βάση τους περιορισμούς που επιβάλλει το ισχύον Πρόγραμμα Σπουδών, το σύστημα αξιολόγησης και το σχολικό εγχειρίδιο. Στόχος της είναι να αποφευχθεί ο κατακερματισμός των υπό μελέτη φαινομένων, οι συνεχείς επαναλήψεις και η στεγανοποίηση των γνώσεων, ώστε να διατεθεί διδακτικός χρόνος σε ενεργητικούς τρόπους μάθησης, π.χ. διερεύνηση, κριτικός σχολιασμός των πηγών, να αποφευχθεί η στείρα απομνημόνευση και να δοθεί η ευκαιρία στους/στις μαθητές/τριες να εμβαθύνουν στη μελέτη και κατανόηση των ιστορικών φαινομένων.
Με αυτό το σκεπτικό συντάχτηκαν οι παρακάτω οδηγίες και προτάσεις για τη διδασκαλία του μαθήματος. Η ύλη παρουσιάζεται με δύο τρόπους: αναλυτικά και συνοπτικά (αναλυτική παρουσίαση και συνοπτική παρουσίαση). Τα φαινόμενα που παρουσιάζονται με αναλυτικό τρόπο (αναλυτική παρουσίαση) αποτελούν την εξεταστέα ύλη του μαθήματος, ενώ τα φαινόμενα που παρουσιάζονται με συνοπτικό τρόπο (συνοπτική παρουσίαση) δεν εξετάζονται, -ωστόσο η παρουσίασή τους κρίνεται απαραίτητη προκειμένου οι μαθητές/τριες να αντιληφθούν το ιστορικό παρελθόν ως ολότητα εντάσσοντας τα προς μελέτη γεγονότα και φαινόμενα στο ιστορικό τους πλαίσιο, αλλά και συνδέοντάς τα με τις οπτικές και τις προκλήσεις του παρόντος. Ιδιαίτερα σε ενότητες που αφορούν το πολιτισμό προτείνεται η προσέγγισή τους με λέξεις – κλειδιά, ώστε οι μαθητές/τριες, αναγνωρίζοντας βασικά χαρακτηριστικά ρευμάτων, έργων και δημιουργών, να μπορούν να τα εντάσσουν στο ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο και να τα συσχετίζουν με τις εξελίξεις της κάθε εποχής.
΄Ετσι, προτείνουμε ορισμένες ενότητες κυρίως της Βυζαντινής ιστορίας να διδαχθούν συνοπτικά, ώστε ζητήματα γνωστά από προηγούμενες βαθμίδες να ενταχθούν σε ένα ευρύτερο πλαίσιο και να αποκτήσουν οι μαθητές αφενός τη μεγάλη εικόνα της εποχής και αφετέρου μια πολυδιάστατη
-πηγή 3, σ. 260 του βιβλίου.
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
1. Περιγραφή του προβλήματος της προστασίας και των δυνατών, σύμφωνα με τις πηγές. Αξιολόγηση της απόφασης του αυτοκράτορα. (Εξέταση του φαινομένου της προστασίας στη διαχρονία του από την εποχή των μέσων του 3ου αι. μ.Χ. ).
2. Η αυτοκρατορική ιδεολογία μέσα από τον «Έφιππο ανδριάντα του Ιουστινιανού» , Φωτόδενδρο:
http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-8590
3.Το αυτοκρατορικό ιδεώδες μέσα από την τέχνη της ύστερης αρχαιότητας /πρωτοβυζαντινής περιόδου: ψηφιδωτό Αγίας Σοφίας με Κωνσταντίνο και Ιουστινιανό (http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9471), ψηφιδωτά Αγίου Βιτάλιου στη Ραβέννα ( βλ. σύντομο βίντεο για τον ΄Αγιο Βιτάλιο της Ραβέννας:https://www.youtube.com/watch?v=ctWlKF-Jrjs ή σχετικές εικόνες από το διαδίκτυο).
4. Αγώνας λόγου: Ανταλλαγή επιχειρημάτων ανάμεσα σε δύο ομάδες μαθητών, με θέμα: « Ιουστινιανός, τελευταίος ρωμαίος αυτοκράτορας ή πρώτος βυζαντινός αυτοκράτορας;».
εικόνα για το Βυζάντιο και για τις εξελίξεις στην περιοχή αυτή, στην οποία θα εγκατασταθούν και άλλοι λαοί, θα δημιουργηθούν νέα κράτη και θα αναδειχθούν νέοι πολιτισμοί. Από την άλλη προτείνεται να εξεταστούν αναλυτικά ενότητες που αφορούν ζητήματα εσωτερικής πολιτικής του Βυζαντίου, όπως ο θεσμός των θεμάτων, ο σταδιακός εξελληνισμός του κράτους, η εικονομαχία, η οικονομία και κοινωνία που, αν και γνωστά, αποτελούν κλειδιά για την κατανόηση του βυζαντινού κόσμου. Αναφορικά με τη μεσαιωνική ιστορία της Δυτικής Ευρώπης προτείνεται να εξεταστούν αναλυτικά ενότητες που αφορούν το Φραγκικό κράτος, καθώς η πορεία του θα έχει αποφασιστικό ρόλο για τον χαρακτήρα της Ευρώπης, της οποίας εξάλλου η ιστορία δεν διδάσκεται σε προηγούμενες εκπαιδευτικές βαθμίδες.
Η παρούσα αναδιάρθρωση της ύλης της μεσαιωνικής ιστορίας στοχεύει στο να αντιληφθούν οι μαθητές/τριες ότι λαοί που σήμερα παίζουν σημαντικό ρόλο στην περιοχή εγκαταστάθηκαν σε αυτήν ειρηνικά ή βίαια την περίοδο του Μεσαίωνα και ότι ο πολιτικός χάρτης της Ευρώπης διαμορφώθηκε μέσα από συνεχείς, άλλοτε ήρεμες και άλλοτε ταραχώδεις, διαδικασίες που έλαβαν χώρα ήδη από το Μεσαίωνα, καθώς και ότι οι οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις κατά το Μεσαίωνα έθεσαν τα θεμέλια του σύγχρονου κόσμου. Έτσι δίνεται η δυνατότητα αντιμετώπισης των προκαταλήψεων που θεωρούν τη μεσαιωνική περίοδο μια εποχή σκοταδισμού.
Δίνεται περισσότερος χρόνος στην ευρωπαϊκή ιστορία των νεότερων χρόνων, γιατί από αυτή την περίοδο και ύστερα ο ιστορικός χρόνος πυκνώνει με εξελίξεις που θα διαμορφώσουν το οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό πλαίσιο της Ευρώπης, αλλά και θα θέσουν τη σφραγίδα τους στον εξευρωπαϊσμό του κόσμου.
Τέλος, δίνεται βαρύτητα στην προσέγγιση των φαινομένων στις παγκόσμιες διαστάσεις τους, ώστε να μυηθούν οι μαθητές/τριες σε μια ευρύτερη οπτική και ως εκ τούτου και στην προσέγγιση του Βυζαντίου ως τμήμα της ευρωπαϊκής ιστορίας.
Επιδιώκεται η αξιοποίηση του εκπαιδευτικού υλικού (εικόνες, χάρτες, διαγράμματα, πίνακες και κειμενικές πηγές) που υπάρχει στο σχολικό εγχειρίδιο, το οποίο εμπλουτίζεται και με άλλο υλικό (ιστοσελίδες, ταινίες κτλ.), ώστε να δοθεί η δυνατότητα στους/στις μαθητές/τριες να προσεγγίσουν κριτικά τη μεσαιωνική και νεότερη ιστορία, να κατανοήσουν ότι η ιστοριογραφία αποτελεί κατασκευή, η οποία οφείλει να υπακούει στους κανόνες της ιστορικής επιστήμης και να αναπτύξουν έτσι κριτική στάση απέναντι στις διαφορετικές ιστοριογραφικές οπτικές, αλλά και την ικανότητα ερμηνείας και αξιολόγησής τους. Η ποικιλία υποστηρικτικού υλικού μέσω του οποίου οι μαθητές/τριες εμπλέκονται σε διάφορες δραστηριότητες συμβάλλει στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και ως εκ τούτου στην αποφυγή της στείρας απομνημόνευσης, αφού οι μαθητές/τριες καλούνται να συνδυάσουν πληροφοριακό υλικό από διάφορες πηγές προκειμένου να απαντήσουν στα ερωτήματα.
Το προτεινόμενο υλικό πολλές φορές είναι περισσότερο από αυτό που χρειάζεται η προσέγγιση των υπό εξέταση ενοτήτων και τούτο για να υπάρχει η ευελιξία της επιλογής, αλλά και για να δίνεται η δυνατότητα σε τμήματα ή μαθητές/τριες να ικανοποιούν το τυχόν αυξημένο ενδιαφέρον τους για διάφορα εξεταζόμενα φαινόμενα. Αναφορικά με τις ενότητες που προσεγγίζονται συνοπτικά και οι οποίες δεν ανήκουν στην εξεταστέα ύλη, ο/η εκπαιδευτικός αποφασίζει ποιο από το προτεινόμενο υλικό θα αξιοποιήσει, ώστε αφενός να δημιουργείται κάθε φορά το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο θα
τοποθετούνται τα φαινόμενα που θα προσεγγίζονται αναλυτικά και αφετέρου οι μαθητές/τριες να αποκτούν μια συνολική εικόνα των ιστορικών περιόδων που το Πρόγραμμα Σπουδών ορίζει.
Είναι προφανές ότι το προτεινόμενο υποστηρικτικό υλικό και οι δραστηριότητες είναι ενδεικτικές. Ο/η εκπαιδευτικός αλλά και οι μαθητές/τριες μπορούν να επιλέξουν οι ίδιοι/ες υλικό και να διατυπώσουν ερωτήματα προς διερεύνηση σχετικά με τις προς εξέταση ιστορικές περιόδους. Τέλος, μπορούν να επιλέξουν θέματα που τους/τις ενδιαφέρουν για περαιτέρω μελέτη.
Η παρούσα πρόταση συνοδεύεται από τα εξής παραρτήματα: 1. Κοινωνία στο Βυζάντιο, 2. Το Σχίσμα, 3α. Οικονομικές μεταβολές στη Δ. Ευρώπη, Παράρτημα 3β. Οικονομικές μεταβολές στη Δ. Ευρώπη, 4. Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης, 5. Απέλαση των εβραίων, 6. Διαφωτισμός, 7α Βιομηχανική Επανάσταση 7β Βιομηχανική Επανάσταση. Στα παραρτήματα δίνονται γραπτές πηγές, πίνακες, εικόνες.
Τα παραρτήματα βρίσκονται στο ίδιο έγγραφο με την πρόταση εκτός από τα παραρτήματα 3β, 7β (powerpoint) που έχουν αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του ΙΕΠ
Αναλυτικά διδάσκονται τα εξής στα Ημερήσια Γενικά Λύκεια
Κεφάλαιο Ι Από το θάνατο του Ιουστινιανού ως την αποκατάσταση των εικόνων και τη συνθήκη του Βερντέν (565-843) Αναλυτική παρουσίαση: σ. 14-16 (Ενότητα 2β. Εσωτερική αναδιοργάνωση, 2γ. εξελληνισμός του κράτους), σ.20 (Ενότητα 4. Οι αραβικές κατακτήσεις και οι συνέπειές τους), σ. 21-23 (Ενότητα 5. Η εικονομαχία), σ. 29-30 (Ενότητα 8β. Οι Καρολίδες και η ακμή της φραγκικής δύναμης, 8γ. Το πρόβλημα των δύο αυτοκρατοριών).
Κεφάλαιο ΙΙ. Η εποχή της ακμής: Από τον τερματισμό της εικονομαχίας ως το σχίσμα των δύο εκκλησιών (843-1054) Αναλυτική παρουσίαση: σ. 38-39 (Ενότητα 3. Κοινωνία), σ. 40 (Ενότητα 4α. Η διοίκηση), 47 (Ενότητα 5στ. Το Σχίσμα μεταξύ των δύο Εκκλησιών), σ. 50-51 (Ενότητα 7 Οικονομία και κοινωνία στη Δυτική Ευρώπη. Το σύστημα της φεουδαρχίας).
Κεφάλαιο ΙΙΙ. Από το σχίσμα των δύο εκκλησιών ως την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους (1054- 1204) Αναλυτική παρουσίαση: σ. 55-56 (Ενότητα 2β. Ο στρατός και ο θεσμός της πρόνοιας), σ. 61-63 (Ενότητα 5. Οικονομικές μεταβολές στη Δυτική Ευρώπη), σ. 67 (Ενότητα 7α. Οι αιτίες), σ. 70-71 (Ενότητα 7ε. Η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους).
Κεφάλαιο IV. Η λατινοκρατία και η παλαιολόγεια εποχή (1204-1453). Ο ύστερος Μεσαίωνας στη Δύση. Αναλυτική παρουσίαση: σ. 85-86 (Ενότητα 6β. Η οργάνωση του κράτους των Οθωμανών), σ. 87-89 (Ενότητα 7. Η άλωση της Κωνσταντινούπολης), σ. 90-92 (Ενότητες 8γ. Η κρίση της φεουδαρχίας και 8δ. Η συγκρότηση κρατών και η αιχμαλωσία της Αβινιόν).
Κεφάλαιο VΙ. Από την άλωση της Κωνσταντινούπολης και τις ανακαλύψεις των νέων χωρών ως τη συνθήκη της Βεστφαλίας (1453-1648) Αναλυτική παρουσίαση: σ. 116 (Ενότητα 1. Από το Μεσαίωνα στους Νέους Χρόνους), σ. 117-121 (Ενότητα 2. Αναγέννηση και ανθρωπισμός), σ. 122-123 (Ενότητες 3α. Προς αναζήτηση νέων δρόμων και 3β. Οι πρόοδοι στη ναυσιπλοΐα), σ. 127-129 (Ενότητα 3ε. Η Ευρώπη μετά τις Ανακαλύψεις), σ. 129-131 (Ενότητες 4α. Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία σε 32 κρίση και 4β. Η Μεταρρύθμιση του Λουθήρου), σ. 133-134 (Ενότητα 4ε. Οι συνέπειες της Μεταρρύθμισης).
Κεφάλαιο VΙΙ. Από τη συνθήκη της Βεστφαλίας (1648) έως το συνέδριο της Βιέννης (1815) Αναλυτική παρουσίαση: σ. 162-168 (Ενότητα 1. Ο Διαφωτισμός),σ. 169-171(Ενότητα 2. Οικονομικές εξελίξεις: Οι απαρχές της βιομηχανικής επανάστασης, οι οικονομικές θεωρίες), σ. 174-175 (Ενότητες 3γ. Η γέννηση ενός νέου κράτους και 3δ. Οι συνέπειες), σ. 176- 184 (Ενότητα 4. Η Γαλλική επανάσταση), σ. 188-189 (Από ενότητα 6α. Η παρακμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μόνο τις υποενότητες: Η επαρχιακή διοίκηση και ο στρατός και Φυγόκεντρες τάσεις)
Αναλυτικά διδάσκοντα τα εξής στα Εσπερινά Γενικά Λύκεια
Κεφάλαιο Ι. Από το θάνατο του Ιουστινιανού ως την αποκατάσταση των εικόνων και τη συνθήκη του Βερντέν (565-843)
Αναλυτική παρουσίαση: σ. 14-16 (Ενότητα 2β. Εσωτερική αναδιοργάνωση, 2γ. εξελληνισμός του κράτους), σ.20 (Ενότητα 4. Οι αραβικές κατακτήσεις και οι συνέπειές τους), σ. 21 (Ενότητα 5α. Οι συνθήκες εκδήλωσης της Εικονομαχίας), σ. 29-30 (Ενότητα 8β. Οι Καρολίδες και η ακμή της φραγκικής δύναμης, 8γ. Το πρόβλημα των δύο αυτοκρατοριών).
Κεφάλαιο ΙΙ. Η εποχή της ακμής: Από τον τερματισμό της εικονομαχίας ως το σχίσμα των δύο εκκλησιών (843-1054)
Αναλυτική παρουσίαση: σ. 38-39 (Ενότητα 3. Κοινωνία), σ. 40 (Ενότητα 4α. Η διοίκηση), 47 (Ενότητα 5στ. Το Σχίσμα μεταξύ των δύο Εκκλησιών), σ. 50-51 (Ενότητα 7 Οικονομία και κοινωνία στη Δυτική Ευρώπη. Το σύστημα της φεουδαρχίας).
Κεφάλαιο ΙΙΙ. Από το σχίσμα των δύο εκκλησιών ως την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους (1054- 1204)
Αναλυτική παρουσίαση: σ. 55-56 (Ενότητα 2β. Ο στρατός και ο θεσμός της πρόνοιας), σ. 61-63 (Ενότητα 5. Οικονομικές μεταβολές στη Δυτική Ευρώπη), σ. 67 (Ενότητα 7α. Οι αιτίες), σ. 70-71 (Ενότητα 7ε. Η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους).
ΚεφάλαιοIV. Η λατινοκρατία και η παλαιολόγεια εποχή (1204-1453). Ο ύστερος Μεσαίωνας στη Δύση.
Αναλυτική παρουσίαση: σ. 85-86 (Ενότητα 6β. Η οργάνωση του κράτους των Οθωμανών), σ. 89 (Ενότητα 7γ. Το Βυζάντιο μετά την Άλωση), σ. 90-92 (Ενότητες 8γ. Η κρίση της φεουδαρχίας και 8δ. Η συγκρότηση κρατών και η αιχμαλωσία της Αβινιόν).
ΚεφάλαιοVΙ. Από την άλωση της Κωνσταντινούπολης και τις ανακαλύψεις των νέων χωρών ως τη συνθήκη της Βεστφαλίας (1453-1648)
Αναλυτική παρουσίαση: σ. 116 (Ενότητα 1. Από το Μεσαίωνα στους Νέους Χρόνους), σ. 117-121 (Ενότητα 2. Αναγέννηση και ανθρωπισμός), σ. 127-129 (Ενότητα 3ε. Η Ευρώπη μετά τις Ανακαλύψεις), σ. 129-130 (Ενότητα 4α. Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία σε κρίση), σ. 133-134 (Ενότητα 4ε. Οι συνέπειες της Μεταρρύθμισης).
ΚεφάλαιοVΙΙ. Από τη συνθήκη της Βεστφαλίας (1648) έως το συνέδριο της Βιέννης (1815)
Αναλυτική παρουσίαση: σ. 162-168 (Ενότητα 1. Ο Διαφωτισμός),σ. 169-171(Ενότητα 2. Οικονομικές εξελίξεις: Οι απαρχές της βιομηχανικής επανάστασης, οι οικονομικές θεωρίες), σ. 174-175 (Ενότητα 3δ. Οι συνέπειες), σ. 176 (Ενότητα 4. 4α. Η Γαλλία σε κρίση) σ. 182-183 (Ενότητα 4ζ. Ο χαρακτήρας και το έργο της επανάστασης), σ. 188-189 (Από ενότητα 6α.Η παρακμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μόνο τις υποενότητες: Η επαρχιακή διοίκηση και ο στρατός και Φυγόκεντρες τάσεις)
