ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ κατοχής εκτελέστηκαν πολλοί Έλληνες που πρόβαλλαν αντίσταση στον κατακτητή, αλλά και αθώοι πολίτες και παιδιά. Τέτοιες ομαδικές εκτελέσεις έγιναν π.χ. στα Καλάβρυτα, στο Δίστομο, στο Χορτιάτη και σε πολλά μέρη. Το διήγημα ανήκει στη συλλογή Για ένα φιλότιμο (1964).

Φτάνω στο σημείο να πω πως ίσως θα ‘ταν καλύτερα να μην είχα πατήσει ποτέ μου σε κείνο τον τόπο της ομαδικής εκτελέσεως. Κι άλλες φορές έτυχε βέβαια να επισκεφθώ τόπους μαρτυρίου ή ομαδικής ταφής η γη της πατρίδας μας είναι παραγεμισμένη με κόκαλα παλικαριών’ μα ποτέ μου δεν ταράχτηκα και δεν έκλαψα τόσο, όσο αυτή τη φορά. Αυτό ασφαλώς έγινε, γιατί την ώρα που βρέθηκα εκεί, μια γυναίκα κι ένας άντρας, αδέλφια, άνοιγαν τον τάφο του μικρότερου αδελφού τους, που είχε εκτελεστεί πριν από είκοσι χρόνια. Πλησίασα, κι όταν κατάλαβα τι συνέβαινε, σιγοκάθισα πάνω στα πόδια μου σε μιαν άκρη. Και τώρα, που η ψυχή μου έχει κολλήσει εκεί, μου φαίνεται πως θα μείνω για πάντα, σαν ένα αγριόχορτο, καθισμένος δίπλα σε κείνο τον τάφο. Και μακάρι να γινόταν έτσι.

Τότε που πρωτοζύγωσα, το σκάψιμο με την αξίνα είχε προχωρήσει. Εξάλλου δεν τον είχαν θαμμένο καθόλου βαθιά. Μάλλον γυναίκες θα είχαν φροντίσει για την ταφή του. Σε λίγο, ένα ένα, άρχισαν να ξεφυτρώνουν τα κόκαλα. Ήταν κατακίτρινα, με λίγο καστανό χώμα κολλημένο πάνω τους. Η γυναίκα, μ’ ένα τσεμπέρι στο κεφάλι, σχεδόν γονατιστή, αφού τα ξέπλενε λίγο με κόκκινο κρασί, τ’ αράδιαζε ευλαβικά μέσα σε μια κάσα χαρτονένια, απ’ αυτές της αμερικάνικης βοήθειας. Σε όλα αυτά δεν υπήρχε τίποτα το αηδιαστικό ή το τρομαχτικό. Άλλωστε το παιδάκι ήταν δεκάξι χρονών όταν μαρτύρησε. Και πιστεύω, χωρίς αμφιβολία, πως θα έχει αγιάσει. Στο χώμα δίπλα ήταν μπηγμένο ένα κερί και στο θυμιατό σιγόκαιγε θυμίαμα. Ευωδίαζε όλος ο τόπος. Λέξη δεν έλεγαν, ούτε ακουγόταν κλάμα. Καταλάβαινα όμως πως τα μάτια τους τρέχαν, γι’ αυτό έσκυψα το κεφάλι μου προς το χορτάρι και δεν προσπαθούσα, ούτε τολμούσα να τους κοιτάξω. Πολύ ήταν και που με άφηναν κοντά τους μια τέτοια ώρα.

Μονάχα όταν βρέθηκε το κρανίο, άκουσα τον αδελφό να λέει βραχνά: η χαριστική βολή. Ήταν μια μικρή τρύπα λίγο πιο πάνω απ’ το μέτωπο. Είχα γίνει πια ένα με το χώμα, έτσι ένιωθα. Τώρα σκέφτομαι πως έπρεπε να προσκυνήσω, αν και είμαι τόσο ανάξιος. Κοίταζα συνεχώς ένα βραχάκι κοντά μου και τις λειχήνες του. Αυτό σίγουρα θα ήταν και τότε εδώ, και το παιδί θα το είδε ίσως και να το ζήλεψε. Μπορεί να ήταν και κείνο το αρκετά μεγάλο δέντρο, αν και δεν αποκλείεται να έχει μεγαλώσει πιο γρήγορα, εφόσον βρήκε άφθονο λίπασμα από τόσο αίμα και τόσες εκατοντάδες κορμιά. Καλά θα ήταν να μπορούσε να μεταμορφώνεται ο άνθρωπος, όταν πέφτει σε μεγάλο κίνδυνο, ή ν’ ανοίγει η γη και να τον κρύβει. Εγώ τουλάχιστο έτσι παρακαλούσα, όταν βρέθηκα σε κάτι τιποτένιους κινδύνους, που είναι ντροπή και να τους σκέφτομαι ακόμα. Πάντως, θυμούμαι πως εκείνες τις στιγμές λάτρευα και πρόσεχα, όσο ποτέ, τα άψυχα, αλλά και τα έντομα και τα φυτά και τα πουλιά. Σ’ αυτό ακριβώς στηρίζομαι και πιστεύω πως έτσι θα ‘νιωσε κι αυτός εκείνη την ώρα. Εξάλλου ήταν της ηλικίας μου. Δεν είναι δυνατό να διαφέρω και τόσο πολύ απ’ τους άλλους. Άνθρωπος είμαι και εγώ. Κι όμως η κάποια διαφορά είναι που με καίει.

Πάνω στην κορφή του λόφου έχουν στήσει ένα τεράστιο κάτασπρο σταυρό και παρακάτω, στην πλαγιά, είναι σχηματισμένη, με άσπρες πάλι πέτρες, η ημερομηνία: 13-12-43. Λογάριαζα, όταν γυρίσω σπίτι, να ψάξω για κείνο το ημερολόγιό μου, που μπόρεσα να κρατήσω, μέρα με τη μέρα, τότε. Τι να ‘γινε άραγε εκεί σε μας αυτή τη μέρα;

Κι έτσι, καθώς είχα απομονωθεί κοιτάζοντας το ρηχό μνήμα του χωριατόπουλου, άρχισα να ψιθυρίζω ανεπαίσθητα το αντρίκιο εκείνο μοιρολόγι, που μόνο τα λόγια του ξέρω και όχι το σκοπό:

Μαστόροι Καλαβρυτινοί και μαρμαροχτιστάδες,

που πελεκάτε μάρμαρα και φτιάχνετε κιβούρια,

φτιάχτε και μένα ‘να καλό, καλύτερο από τ’ άλλα…

Όμως ένα μπουλούκι εντόπιοι τουρίστες φάνηκε να μπαίνει μέσα στον ιερό περίβολο. Στάθηκαν γύρω απ’ το ελεεινό για μια τέτοια θυσία κενοτάφιο. Φαίνονταν απ’ τους μορφωμένους και δεν μπορώ να πω πως η στάση τους δεν ήταν σεμνή. Κατέθεσαν μάλιστα ένα καλοκαμωμένο δάφνινο στεφάνι και κατόπι κράτησαν ένα λεπτό σιγή. Κάποιος τους άρχισε να διαβάζει από ένα χαρτί το ιστορικό της εκτελέσεως των 1200 ανθρώπων. Ήταν τόσο ψυχρή η περιγραφή, ώστε αμέσως υπέθεσα πως σίγουρα θα τα είχε ξεσηκώσει απ’ την τελευταία εγκυκλοπαίδεια. Ύστερα σκόρπισαν μιλώντας δυνατά ή χαχανίζοντας. Πολλοί ήρθαν τριγύρω μας. Και φυσικά αμέσως άρχισαν τις ερωτήσεις, ιδίως οι γυναίκες. Το παλικάρι με την αξίνα απαντούσε, πιέζοντας ολοφάνερα τον εαυτό του. Φαινόταν καθαρά πως θεωρούσαν σχεδόν ευτυχία τους και σπουδαίο συμπλήρωμα στις συγκινήσεις της εκδρομής την ανακομιδή, που πέτυχαν πάνω στην ώρα. Ο αδελφός μάλιστα ζαλίστηκε τόσο για μια στιγμή, ώστε έκανε το λάθος να τους δείξει ακόμα και το κρανίο με τη χαριστική βολή. Αυτό όμως θα ήταν πέρα απ’ τα όρια της αντοχής τους, γιατί αμέσως πρόσεξα μια κίνηση για απομάκρυνση. Κάποιος τους θύμισε πως η ώρα περνάει. Εκείνη τη στιγμή η σκυμμένη γυναίκα τούς γύρεψε, αν έχουν, καμιά εφημερίδα για να σκεπάσει τα κόκαλα. Πολλοί προθυμοποιήθηκαν’ από εφημερίδες άλλο τίποτα, και τι εφημερίδες…

Πήραν να κατηφορίζουν. Μετά από λίγα βήματα άναψε ζωηρή συζήτηση ανάμεσά τους σα να μην ήμασταν κι εμείς λίγο πιο πάνω. Ένας ακούστηκε να φωνάζει με θυμό: Καλά τους έκαναν’ αφού οι άλλοι σκότωσαν στρατιώτες του κατακτητή.

Κανένας δεν αντιμίλησε. Ήταν και κάποιος με στολή μαζί τους.

Μου ‘ρθε να πέσω απάνω σε κείνη την άτιμη φωνή και να τη στραγγαλίσω άγρια, προτού προφτάσει να προχωρήσει. Αλλά την άκουσαν βέβαια συγχρόνως και τα δυο αδέλφια κι έσκυψαν πιο πολύ κατά το χώμα, σα να ‘φαγαν καμτσικιά, αλλά και σα μαθημένοι από κάτι τέτοια.

Κατόπι ο άντρας άφησε την αξίνα δεν υπήρχαν άλλωστε άλλα κόκαλα. Η αδελφή του έσβησε το κερί και πήρε το θυμιατό. Τα κόκαλα έμειναν ασκέπαστα. Η βρωμερή εφημερίδα κυλιόταν πάνω στα χόρτα.

Έμεινα ξοπίσω και με πήρε το παράπονο. Δεν ήμουν γνωστός τους ή συγγενής τους για να με πάρουν μαζί τους, όπως θα ήθελα. Εγώ τα ‘χω καταφέρει να χωρώ και να ταιριάζω μονάχα με κάτι τέτοιους σαν αυτούς του πούλμαν. Γι’ αυτό ξεκίνησα για το πιο λαϊκό καφενείο, και στο δρόμο συνέχεια έλεγα: Θεέ μου, μη μ’ αφήνεις ούτε καλημέρα να ‘χω πια με τέτοια, δήθεν εξευγενισμένα, υποκείμενα.

Κάνετε κλικ στον παρακάτω σύνδεσμο για να παρακολουθήσετε ένα όμορφο αφιέρωμα στο σπουδαίο λογοτέχνη.

Αφιέρωμα στο Γιώργο Ιωάννου

Ο Γιώργος Ιωάννου (20 Νοεμβρίου 1927 – 16 Φεβρουαρίου 1985) ήταν ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες λογοτέχνες της μεταπολεμικής γενιάς.

Κεφάλαιο 2-Ενότητα 3

Πηγές-Μαρτυρίες

Κείμενο 1

Τα βάσανα ενός φτωχού γεωργού, όπως φαίνονται σε βυζαντινό κείμενο του 9ου αιώνα

“Κάποιου φτωχού γεωργού το βόδι έπεσε και ψόφησε ξαφνικά την ώρα που όργωνε το χωράφι του. Ο φτωχός δεν μπορούσε πια να βαστάξει τις συμφορές κι απ’’ τον καϋμό τον πήραν τα κλάματα. Άρχισε να χτυπιέται και να θρηνολογεί λέγοντας τα παράπονά του στον Θεό.

«Κύριε, τίποτ’’ άλλο βιος ποτέ μου δεν είχα παρά αυτό μονάχα το ζευγάρι και μου το στέρησες κι αυτό. Τώρα από πού θα θρέψω τη γυναίκα μου και τα εννιά παιδάκια μου; Πώς θα πληρώσω τους φόρους στο βασιλιά; Τα δάνεια ποιος θα μου τα ξεπληρώσει; Εσύ, Κύριέ μου, το ξέρεις βέβαια, και πολύ καλά μάλιστα, πως και αυτό το βόδι που τώρα ψόφησε τό ‘χα χρεωμένο. Τι να κάνω πια δεν ξέρω. Θα παρατήσω το σπίτι μου και θα το σκάσω σε χώρα μακρινή, πριν το μάθουν οι δανειστές μου και πέσουν σαν τα κοράκια πάνω μου και τ’’ άγρια θεριά».

ελεύθερη απόδοση από τον Βίο Φιλαρέτου

Ι. Καραγιαννόπουλος, Η Βυζαντινή ιστορία από τας πηγάς, Θεσ/νίκη 1974

Κείμενο 2

Το αλληλέγγυον του Βασιλείου Β΄

… έβγαλε διαταγή (ο Βασίλειος Β΄) οι εισφορές των φτωχών που είχαν καταστραφεί να πληρώνονται από τους δυνατούς. Ονομάστηκε δε η τέτοιου είδους είσπραξη «αλληλέγγυον». Όταν δε ο πατριάρχης και πολλοί από τους αρχιερείς και από τους ασκητές όχι λίγοι τον παρακάλεσαν να σταματήσει αυτό το παράλογο βάρος, ο βασιλιάς δεν υπάκουσε…

Ιωάννης Σκυλίτζης, «Σύνοψις Ιστοριών», μετάφραση
Λάμπρος Τσάκτσιρα – Ζαχαρίας Ορφανουδάκη – Μαρία Θεοχάρη,
«Ιστορία Ρωμαϊκή και Βυζαντινή», Β΄ Γυμνασίου, ΟΕΔΒ,
Αθήνα 2002, σελ. 248

ΚΕΦ. 2 – Eνότητα 3 – ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Πόσα παιδιά εργάζονται στον κόσμο σήμερα; Εμπειρογνώμονες από το Διεθνές Γραφείο Εργασίας και της UNICEF  κάνουν λόγο για ένα συνολικό αριθμό των 250 εκατομμυρίων παιδιών που υφίστανται εκμετάλλευση, μια ανησυχητική εικόνα που μαρτυρά μια σοβαρή επιδείνωση κατά τα τελευταία είκοσι χρόνια – και μια αύξηση η οποία δεν μπορεί να εξηγηθεί μόνο από την αύξηση του πληθυσμού. Η έλλειψη κανονισμών και οι ισχυροί μηχανισμοί διάβρωσης των δικαστικών και πολιτισμικών συστημάτων προστασίας των παιδιών βρίσκονται εδώ σε πλήρη δράση και εξηγούν αυτήν την εξέλιξη. Η συντριπτική πλειοψηφία των παιδιών που υφίστανται εκμετάλλευση ζουν σε χώρες του Τρίτου Κόσμου, και τα μισά από αυτά στην Ασία. Μόνο στην Ινδία ο αριθμός τους ανέρχεται σε περισσότερα από 50 εκατομμύρια. Στην Αφρική είναι ακόμη περισσότερα, σε αναλογία, εφόσον το  ένα παιδί στα τρία εργάζεται, ενώ το ποσοστό αυτό για την Ασία είναι ένα στα τέσσερα, και για τη Λατινική Αμερική ένα στα πέντε.

Ωστόσο, αυτό το φαινόμενο έχει μεγάλη ιστορία στις βιομηχανικές χώρες, επανεμφανίζεται και επανέρχεται και σε αυτές, τα τελευταία χρόνια. Συναντάται κατ’ αρχάς, σε όλη την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, όπου οι συνέπειες της αυξανόμενης φτώχειας συνδυάζονται με τις επιπτώσεις της γενικής αποδιοργάνωσης της οικονομίας. Επίσης, σε χώρες που μεριμνούν, θεωρητικά, για την προστασία των ασθενέστερων, όπως η Βρετανία, η Ιταλία και άλλες χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Το Ηνωμένο Βασίλειο, πληρώνει επίσης στο κεφάλαιο αυτό το τίμημα αυτό των χρόνων του ξέφρενου συντηρητισμού, της συστηματικής απορρύθμισης που προκάλεσαν την εξασθένιση της νομικής προστασίας: παιδιά που κατά  κύριο λόγο προέρχονται από κοινότητες μεταναστών απασχολούνται σε κομμωτήρια, εστιατόρια, καθαριστήρια, επιχειρήσεις καθαρισμού κ.λπ. Πόσα είναι αυτά; Είναι μερικές δεκάδες ή εκατοντάδες χιλιάδες; Κάθε προσπάθεια εκτίμησης παραμένει ριψοκίνδυνη, γιατί στη Μεγάλη Βρετανία όπως και σ’ όλη την Ευρώπη, η παιδική εργασία γίνεται λαθραία και συγκαλύπτεται.

Δεν συμβαίνει κάτι λιγότερο στην Πορτογαλία, στην Ιταλία, στην Ελλάδα, στις Ηνωμένες Πολιτείες… Στη Γαλλία, για παράδειγμα, πολλές χιλιάδες παιδιά δεν φοιτούν σε κανένα σχολείο, και ένας μεγάλος αριθμός από αυτά είναι αντικείμενο εκμετάλλευσης, ως εργαζόμενοι. Σε αυτά πρέπει να προσθέσουμε και τα παιδιά που εισάγονται απευθείας στον κόσμο των ενηλίκων της παραγωγής υπό το πρόσχημα της μαθητείας. Η πλήρης αδιαφάνεια όμως κυβερνά αυτήν την πραγματικότητα.

Στις χώρες του Τρίτου Κόσμου, όπου η εκμετάλλευση της παιδικής εργασίας είναι μαζικά διαδεδομένη, τα παιδιά δεν περιορίζονται σε μερικά είδη περιθωριακών δραστηριοτήτων. Αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του συστήματος παραγωγής, είτε πρόκειται για γεωργικές εργασίες, για τη βιομηχανία, τα χίλια κι ένα μικροεπαγγέλματα του δρόμου, τη βιομηχανία ενδύματος, την επιδιόρθωση… Ο κατάλογος είναι ατελείωτος και η φαντασία των ενηλίκων δεν γνωρίζει όρια όταν πρόκειται να υποτάξουν ολόκληρους πληθυσμούς παιδιών σε συνθήκες ημι-δουλείας.

Παιδιά αναβάτες σε καμήλες στα κράτη του Κόλπου, σκλάβοι σε ετήσια σύμβαση σε εργοστάσια χαλιών, κροτίδων, πυροτεχνημάτων, σπίρτων τσιγάρων (Ινδία) παιδιά ανθρακωρύχοι (Κολομβία, Βολιβία, Περού), λειαντές πολύτιμων λίθων (και πάλι στην Ινδία), αδαμαντωρύχοι (πρώην Ζαΐρ), παιδιά που καθαρίζουν τις δεξαμενές των πετρελαιοφόρων στο Πακιστάν, δουλεύουν στην υφαντουργία (Ινδία, Πακιστάν Μπαγκλαντές), συλλέγουν το γιασεμί το βράδυ στην Αίγυπτο, κατασκευάζουν τούβλα από την ηλικία των πέντε ετών (Ινδία και Πακιστάν), ράβουν μπάλες ποδοσφαίρου (Πακιστάν), κάνουν ελεύθερη κατάδυση για να βρουν μαργαριτοφόρα στρείδια (Μαλαισία, Βιρμανία), βάζουν σε κουτιά κατεψυγμένα ψάρια και γαρίδες (Μαρόκο, Φιλιππίνες). Με λίγα λόγια, τα παιδιά τα κάνουν όλα, συμπεριλαμβανομένου ενός τομέα σε πλήρη άνθηση, δηλαδή τις αναγκαστικές σεξουαλικές δραστηριότητες που συχνά συνοδεύονται από ανείπωτες βιαιότητες, καψίματα από τσιγάρο, χτυπήματα κι ακόμη μετάδοση μολυσματικών ασθενειών, συχνά θανατηφόρων.

Claire Brisset-Le Monde Diplomatique

Δικαιώματα του Παιδιού

Καλωσήρθατε στο Blogs.sch.gr. Αυτό είναι το πρώτο σας άρθρο. Αλλάξτε το ή διαγράψτε το και αρχίστε το “Ιστολογείν”!