ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΓΕΦΥΡΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

      Η επίσκεψη του σχολείου μας στο Μουσείο βασιλικών τάφων των Αιγών στη Βεργίνα στις 22  Μαΐου, είναι μια ευκαιρία για να μάθουμε την ιστορία της πρώτης πρωτεύουσας της αρχαίας Μακεδονίας, των Αιγών. 

      Η Βεργίνα, ένα χωριό του Νομού Ημαθίας 8 χμ. ΝΑ της Βέροιας, δημιουργήθηκε μετά το 1922 από πρόσφυγες και ντόπιους κατοίκους. Εκεί ο αρχαιολόγος Μανόλης Ανδρόνικος και η ομάδα του εντόπισαν το 1977 τον τάφο του Φιλίππου Β΄, πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, και τις αρχαίες Αιγές, τη χαμένη ως τότε πόλη-μύθο των αρχαίων Μακεδόνων. 

 Δείτε το χάρτη της αρχαίας Μακεδονίας (7ος και 6ος αιώνας π. Χ.) κάνοντας κλικ πάνω στο εικονίδιο

Οι Αιγές 

            Στη Μακεδονία υπήρχαν κατά την αρχαιότητα πολλές σημαντικές και ισχυρές πόλεις: Η Πέλλα, οι Αιγές, το Δίον, η Αιανή, η Αμφίπολη, η Θέρμη κ.ά. είναι μερικές απ’ αυτές. Οι πιο σπουδαίες ήταν οι Αιγές και η Πέλλα, οι δύο πόλεις όπου είχαν την έδρα τους οι Μακεδόνες βασιλείς.

            Οι Αιγές ήταν η πρώτη πόλη που ίδρυσαν οι Μακεδόνες με το βασιλιά Περδίκκα τον Α΄, στα μέσα του 7^ου αιώνα π.Χ. Ο μύθος λέει, ότι σύμφωνα με το χρησμό του Μαντείου των Δελφών, η νέα πόλη θα έπρεπε να χτιστεί σ’ εκείνο το μέρος όπου θα υπήρχαν κοπάδια με ζώα. Η λέξη Αιγές ίσως βγαίνει από την αίγα (η αιξ, της αιγός), που σημαίνει γίδα. Η πόλη χτίστηκε στους πρόποδες των Πιερίων ορέων, στα νότια  του ποταμού Αλιάκμονα και του πλούσιου κάμπου της Μακεδονίας. Σε αυτό το χώρο από τον 11^ο αι. π.Χ. είχε ήδη αναπτυχθεί ένα σημαντικό, πλούσιο και πολυάνθρωπο κέντρο.

            Οι Αιγές έγιναν η πρωτεύουσα ενός από τα πιο ισχυρά κράτη της περιοχής. Τον 6^ο και 5^ο αι. π.Χ. γνωρίζουν μεγάλη περίοδο ακμής και πλούτου. Στα χρόνια του βασιλιά Αρχέλαου (413-399 π.Χ.), η αυλή των Αιγών θα γίνει κέντρο παραγωγής πολιτισμού και σημαντικοί φιλόσοφοι και καλλιτέχνες θα την λαμπρύνουν με την παρουσία τους. Ανάμεσά τους ο Ζεύξις, ο μέγιστος των ζωγράφων, οι ποιητές Χοιρίλος, Τιμόθεος και Αγάθων και ο Ευριπίδης που θα γράψει και θα παρουσιάσει εδώ τις τελευταίες τραγωδίες του.

            Την ίδια περίοδο η πρωτεύουσα μεταφέρεται στην Πέλλα, που τότε ήταν ένας ασήμαντος παραθαλάσσιος οικισμός. Με τη μεταφορά της πρωτεύουσας στην Πέλλα, από τον Αρχέλαο στα τέλη του 5^ου αιώνα π.Χ., η πόλη των Αιγών δεν έχασε τη σημασία της. Παρέμεινε η ιερή πόλη των Μακεδόνων, η πόλη όπου γίνονταν οι βασιλικές γιορτές και τελετές και ο τόπος όπου έθαβαν τους βασιλείς.

            Στο θέατρο των Αιγών, δολοφονήθηκε ο βασιλιάς Φίλιππος ο Β΄ το 336 π.Χ. κατά τη διάρκεια της τελετής του γάμου της κόρης του Κλεοπάτρας. Μάρτυρας στη σκηνή και τιμωρός του δολοφόνου και των συνεργατών του, ήταν ο γιος του και διάδοχος του μακεδονικού θρόνου, ο νεαρός Αλέξανδρος. Από την επόμενη κιόλας στιγμή ο εικοσάχρονος Αλέξανδρος ανακηρύχτηκε από το στρατό βασιλιάς της Μακεδονίας. Από τις Αιγές ξεκίνησε την πορεία του που άλλαξε την ιστορία και έγινε θρύλος.

            Μετά το θάνατο του Μεγάλου  Αλεξάνδρου το 323 π.Χ. οι Αιγές σιγά σιγά παρακμάζουν. Το 168 π.Χ. οι Ρωμαίοι κατακτούν τη Μακεδονία. Η παλιά βασιλική πόλη καταστρέφεται. Τα τείχη, τα λαμπρά ανάκτορα που είχε χτίσει ο Φίλιππος ο Β΄, το θέατρο, τα δημόσια και ιδιωτικά κτίρια καίγονται και γκρεμίζονται. Οι κάτοικοι προσπαθούν να επισκευάσουν τα ιερά και τα σπίτια. Όμως το παλάτι, σύμβολο κάποτε της εξουσίας των Μακεδόνων βασιλέων, θα μείνει ερείπια για πάντα. Τον 1^ο αι. μ.Χ. ύστερα από μια ξαφνική καταστροφή οι κάτοικοι μετακινούνται σε άλλο οικισμό.

            Η πόλη και το όνομα των Αιγών έπαψε πλέον να υπάρχει. Για πολλούς αιώνες, μέχρι το 1977, κανείς δεν γνώριζε το πού βρισκόταν η πρώτη πόλη των Μακεδόνων, οι αρχαίες Αιγές.

Οι σύγχρονες ανασκαφές

            Ο πρώτος ανασκαφέας  του μεγάλου αρχαιολογικού χώρου της περιοχής ήταν ο Γάλλος αρχαιολόγος Léon Heuzey, ο οποίος εντόπισε για πρώτη φορά, το 1856, τον αρχαιολογικό χώρο, χωρίς όμως να τον συσχετίσει με τις αρχαίες Αιγές.

            Πολύ αργότερα, το 1937, οι ανασκαφές συνεχίστηκαν από τον καθηγητή της Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνο Ρωμαίο και στη συνέχεια από τους βοηθούς του, Φ. Πέτσα και Μανόλη Ανδρόνικο. Οι ανασκαφές κορυφώθηκαν με την έρευνα της Μεγάλης Τούμπας και την ανακάλυψη των βασιλικών τάφων (1976-1980). Οι ανασκαφές συνεχίζονται ως τις μέρες μας, ιδιαίτερα στην περιοχή όπου βρίσκεται το ανάκτορο και στα υψώματα γύρω απ’ αυτό.

Η Μεγάλη Τούμπα

            Η τεχνητός λόφος που σκέπαζε μερικούς από τους βασιλικούς τάφους των Αιγών είναι γνωστός ως η Μεγάλη Τούμπα. Είχε ύψος 13 μ. και διάμετρο 100 μ. Η μεγάλη αυτή τούμπα είχε δημιουργηθεί στην αρχαιότητα για να προστατεύσει τα ταφικά μνημεία, ύστερα από τις λεηλασίες που είχαν υποστεί από τις επιδρομές του βασιλιά της Ηπείρου Πύρρου το 274/273 π.Χ. Ο μεγάλος τεχνητός λόφος σκέπασε τους τάφους και τις μικρές τούμπες εξήντα χρόνια μετά τη δημιουργία τους.

            Το 1976 ο Μανόλης Ανδρόνικος καθηγητής της Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ξεκινά τις ιστορικές ανασκαφές του στη Μεγάλη Τούμπα που βρίσκεται στην τεράστια σε έκταση νεκρόπολη των αρχαίων Αιγών, δίπλα στο χωριό Βεργίνα. Η ανακάλυψη των βασιλικών τάφων στη Μεγάλη Τούμπα, προσέφερε μερικά από τα σπουδαιότερα αρχαιολογικά ευρήματα για τη μελέτη της ιστορίας της Μακεδονίας.

Η πρόσοψη του Τάφου του Φίλιππου Β΄. Στο πάνω μέρος βρίσκεται η ζωφόρος με την τοιχογραφία με το κυνήγι. Οι μακεδονικοί τάφοι είναι κτίσματα μεγάλα σαν δωμάτια. Έχουν θάλαμο (όπου είναι τα οστά του νεκρού) και προθάλαμο. Ένας δρόμος οδηγεί στην είσοδο του τάφου. Η πρόσοψη της εισόδου έχει κίονες, διάζωμα, ζωφόρο, γείσο κτλ. Το χαρακτηριστικό γνώρισμα των μακεδονικών τάφων είναι η καμαρωτή πετρόχτιστη σκεπή. Ήταν σκεπασμένοι με χώμα και μόνο η πρόσοψη ήταν ανοιχτή.

Ο Τάφος του Φιλίππου Β΄ στη Μεγάλη Τούμπα

            Η αποκάλυψη το 1977 ενός μεγάλου ασύλητου (που δεν είχε λεηλατηθεί) μακεδονικού τάφου αποτέλεσε πολύ σημαντικό γεγονός, αφού ο νεκρός του τάφου δεν ήταν παρά ο βασιλιάς Φίλιππος Β’, ο οποίος είχε δολοφονηθεί στις Αιγές. Ο νεκρός τάφηκε βιαστικά στο μεγάλο τάφο μαζί με τα πλούσια δώρα του. Πολύτιμα όπλα και ασημένια και χάλκινα σκεύη συνόδευαν το σπουδαίο νεκρό. Από τα ευρήματα στον Τάφο του Φιλίππου ξεχωρίζουν η τοιχογραφία με τη σκηνή κυνηγιού, το χρυσό στεφάνι του νεκρού, η χρυσελεφάντινη κλίνη και η χρυσή λάρνακα όπου βρίσκονταν τα οστά του βασιλιά.

Η μεγάλη χρυσή λάρνακα  που βρέθηκε μέσα στη μαρμάρινη σαρκοφάγο του θαλάμου του τάφου του Φιλίππου Β΄. Τα οστά του νεκρού βασιλιά μετά την καύση συγκεντρώθηκαν στο πολύτιμο κιβώτιο. Το κάλυμμα διακοσμείται με το μεγάλο δεκαεξάκτινο αστέρι, ενώ στις πλευρές διάφορα άνθη σχηματίζουν διακοσμητικές ταινίες.  

Η ταύτιση του αρχαιολογικού χώρου της Βεργίνας με τις αρχαίες Αιγές

            Πρώτος ο Άγγλος ιστορικός Νίκολας Χάμοντ, το 1968, διατύπωσε τη θεωρία ότι οι αρχαίες Αιγές βρίσκονται στον αρχαιολογικό χώρο κοντά  στη Βεργίνα.

            Ο Μανόλης Ανδρόνικος με την ανακάλυψη του τάφου του Φιλίππου  το 1977 απέδειξε ότι αυτή η άποψη ήταν σωστή. Τα πολύτιμα ευρήματα που βρέθηκαν στον τάφο του Φιλίππου Β΄, η ζωγραφική του διακόσμηση με θέματα όπως το κυνήγι του λιονταριού, που σχετίζονται με τη βασιλική οικογένεια, αλλά και η ανακάλυψη του θεάτρου των Αιγών, όπου δολοφονήθηκε ο Φίλιππος, ήταν στοιχεία που έδειχναν ότι ο νεκρός ήταν ο Φίλιππος Β΄ και ότι εδώ βρισκόταν η ιερή πόλη των Μακεδόνων, οι Αιγές.

Η είσοδος του Μουσείου βασιλικών τάφων Αιγών στη Βεργίνα

Το Μουσείο βασιλικών τάφων Αιγών

        Για την προστασία των βασιλικών τάφων στη Μεγάλη Τούμπα, κατασκευάστηκε το 1993 υπόγειο κτίριο που προστατεύει τα μνημεία. Το κτίριο αυτό σκεπάστηκε με χώμα έτσι ώστε να έχει τη μορφή που είχε η Μεγάλη Τούμπα πριν από τις ανασκαφές του Μανόλη Ανδρόνικου και της ομάδας του. Από το Νοέμβριο του 1997 στο εσωτερικό του  εκτίθενται οι θησαυροί που βρέθηκαν μέσα στους βασιλικούς τάφους και φυσικά οι ίδιοι οι βασιλικοί τάφοι στις θέσεις όπου ήταν εξαρχής.

            Εκτός από τον τάφο του Φιλίππου Β΄, στον προθάλαμο του οποίου βρίσκεται και η λάρνακα με τα οστά της τελευταίας συζύγου του, υπάρχουν και άλλοι 3 τάφοι:

            Ο Τάφος της Περσεφόνης, που ανήκε σε άγνωστη γυναίκα και βρέθηκε συλημένος (λεηλατημένος, τα πολύτιμα αντικείμενα είχαν κλαπεί). Στους τοίχους βρίσκεται μεγάλη τοιχογραφία με θέμα την αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα. Αυτή η τοιχογραφία, όπως και η άλλη που βρέθηκε στο τάφο του Φιλίππου, είναι τα μοναδικά  έργα μεγάλων ζωγράφων που έχουν διασωθεί από την αρχαία ελληνική ζωγραφική.

            Επίσης βρέθηκε ασύλητος ο ονομαζόμενος Τάφος του Αλεξάνδρου Δ΄, ενός νεαρού πρίγκιπα  13-15 ετών που ίσως είναι ο γιος του Αλέξανδρου και της Ρωξάνης και τέλος στον ίδιο χώρο βρίσκεται ο λεγόμενος Τάφος με τους ελεύθερους κίονες (συλημένος).

Μέρος από την τοιχογραφία της αρπαγής της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα. Διακρίνεται το άρμα με τον Πλούτωνα – το θεό του Κάτω Κόσμου – και την Περσεφόνη που αντιστέκεται. Δεξιά διακρίνεται μια φίλη της που είναι τρομαγμένη. Η τοιχογραφία βρίσκεται στον Τάφο της Περσεφόνης που ανήκει στο είδος των κιβωτιόσχημων τάφων. Αυτοί δεν έχουν πρόσοψη και από παντού είναι χτισμένοι με μεγάλους πωρόλιθους. Η ταφή γινόταν από πάνω.  

ΠΗΓΕΣ – ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΒΕΡΓΙΝΑ Περιδιαβάζοντας τον αρχαιολογικό χώρο                                       εκδόσεις ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ-ΤΑΠ 

 Στέλλα Δρούγου, Χρυσούλα Σαατσόγλου- Παλιαδέλη 

Ιστοσελίδα “ΟΔΥΣΣΕΑΣ” του Υπουργείου Πολιτισμού   συντάκτης Αγγελική Κοτταρίδη