Η θεατρική παράσταση «Το Σπίτι» στο Ίδρυμα Μιχάλη Κακογιάννη

Η θεατρική παράσταση «Το Σπίτι» του Μιχάλη Πιερή

σε σκηνοθεσία Γιώργου Μιχαηλίδη στο Ίδρυμα Μιχάλη Κακογιάννη

άρθρο της εκπαιδευτικού και δημοσιογράφου Μαίρης Γ. Μαρκετάκη

«Υπάρχει πίσω μου», ομολογεί ο συγγραφέας του έργου Μ. Πιερής σε παλαιότερη συνέντευξή του, «ένα πολύ δυνατό βίωμα, που είναι το γεγονός ότι έχω γεννηθεί και έχω περάσει τα χρόνια της παιδικής και εφηβικής μου ηλικίας σ’ ένα σπίτι περίπου σαν αυτό που ο ήρωας του έργου φαντάζεται ότι είναι το ιδανικό σπίτι […] Έμεινε, στη σκέψη μου, η εικόνα εκείνου του σπιτιού ως μία μεταφορά πλέον για ορισμένες επιλογές μέσα στη ζωή. Το σπίτι είναι για μένα ένα δοκίμιο ποιητικής επάνω στα κεντρικά θέματα του βίου και της τέχνης

Ο σκηνοθέτης Γιώργος Μιχαηλίδης σε πρόσφατη συνέντευξη που μας παραχώρησε σχολίασε:«Το σπίτι του έργου για τον Μ. Πιερή είναι η ίδια η Κύπρος. Αξίζει να την υπερασπιστείς, να παλέψεις για’ κείνη με οποιοδήποτε τίμημα. Κατ’ επέκταση το έργο αναφέρεται στις αξίες μας και σ’ αυτούς  που τις προασπίζονται χωρίς να υπολογίζουν το κόστος. Τα παιδιά μας πρέπει να μάθουν να υπερασπίζονται τις αξίες τους να τις θεωρούν πολύτιμες. Οι αξίες μας είναι η κιβωτός της ψυχής μας.»

Το Σπίτι ως «Κιβωτός της μνήμης» αποτελεί τον κεντρικό  πυρήνα της θεατρικής παράστασης και γύρω από αυτόν αναπτύσσονται όλες οι θεματικές ενότητες. Είναι το σημείο αναφοράς της δράσης, oρίζει το χώρο, το χρόνο αλλά και τις συγκρούσεις των ηρώων, μεταμορφώνεται συνεχώς κι αλλάζει με το τρόπο αυτό τις συνθήκες εντός των οποίων διενεργούνται τα γεγονότα.«Τα σπίτια ζαρώνουν ή χαμογελούν ή ακόμα πεισματώνουν …» λέει ο Σεφέρης, «αισθηματοποιούνται» συμπληρώνει ο Καβάφης κι ο Μ. Πιερής δίνει ψυχή στο χώρο, τον ζωντανεύει, τον αισθηματοποιεί και μαζί μ’ αυτόν αισθηματοποιεί το χρόνο. «Γιατί προσπαθείτε να πείσετε μόνο εμένα;» λέει ο κεντρικός ήρωας της παράστασης στον εκπρόσωπο της εταιρείας που θέλει να τον εξαγοράσει και να αγοράσει το σπίτι.  «Εγώ μπορεί να πειστώ» συμπληρώνει «αλλά σκεφτήκατε ότι το σπίτι μπορεί να μη θέλει να γίνουν οι μετατροπές που λογαριάζετε να κάνετε;»

Έτσι το σπίτι ανάγεται σε συμβολικό πλαίσιο στο οποίο ο ήρωας που ελέγχεται από ισχυρές κεντρομόλες δυνάμεις, επιστρέφει πάντα από επιλογή ή από ανάγκη.Οι συγκρούσεις που αποτελούν τα κεντρικά σημεία πάνω στα οποία δομείται η σεναριακή πλοκή  τις θεατρικής παράστασης αφορούν τόσο τις έμφυλες σχέσεις όσο και την ίδια την εποχή, το παλιό δηλαδή και το νέο, το χθες και το σήμερα. Ο πρωταγωνιστής δέχεται πιέσεις, συναισθηματικές και λογικές, ασκούνται πάνω του όλες οι εξουσίες, προσπαθούν να τον απομακρύνουν από το σπίτι(σημείο αναφοράς του) όμως εκείνος κατ’ επιλογήν, παραμένει επίμονα σ’ αυτό. Δειλία, φόβος για την πρόοδο, εμμονή με τη μνήμη, αδυναμία αντιμετώπισης του καινούργιου ή προάσπιση προσωπικών αξιών; Ο ήρωας τελικά εγκαταλείπεται από όλους και μένει επί σκηνής, παρέα με τα μοναδικά αντικείμενα που δεν τον έχουν προδώσει, τη γραφομηχανή και τα γραπτά του. Σκηνοθετικά ,τρία ευρηματικά τετράγωνα επίπεδα ελέγχουν το χώρο, ένα πρώτο εκείνο του σπιτιού,  ένα δεύτερο το οποίο αποτελείται από νερό, κι ένα τρίτο στο οποίο όμως για να μεταβεί ο ήρωας πρέπει να υπερβεί το υδάτινο  διάκενο, που περιτριγυρίζει το σπίτι σα νοητός φράκτης ,και θέτει τα σύνορα  μεταξύ παλιού και καινούργιου.

Στο πρώτο μέρος του έργου του Μ. Πιερή, ο ήρωας (Θόδωρος Κατσαφάδος), τοποθετείται με τρόπο απόλυτο απέναντι στο σπίτι, την περιφρούρηση δηλαδή του ιδιωτικού του χώρου και δημιουργεί  τα πεδία σύγκρουσης μέσα στα οποία θα δοθούν οι μεγαλύτερες ιδεολογικές και συναισθηματικές μάχες κατά την έκβαση του έργου. Στο δεύτερο μέρος της παράστασης πραγματοποιείται μία ευρηματική ανατροπή. Οι θεατές καλούνται να πάρουν μέρος σ’ αυτή, ν’ αποφασίσουν για την έκβαση της παράστασης. Ηθοποιοί, οι οποίοι βρίσκονται ανάμεσα στους ανυποψίαστους θεατές, ανοίγουν διάλογο με την κεντρική σκηνή καλούνται να αναλάβουν ευθύνες και με τον τρόπο αυτό αποκαλύπτουν τα συναισθήματα του κοινού και καταργούν τα σύνορα μεταξύ σκηνής και κερκίδας. Στο τρίτο μέρος ο κεντρικός ήρωας πρέπει να πάρει τις αποφάσεις του, να διαλέξει τη γυναίκα, το αγέννητο παιδί και τον εκσυγχρονισμό ή την κιβωτό – φυλακή του, δηλαδή το σπίτι.

Μετατρέπεται έτσι σε τραγικό ήρωα που παρότι λυγίζει μέσα στον ωκεανό της οδύνης δεν τολμά ή δε θέλει να κάμει το βήμα και να περάσει το ποτάμι. Ο ανθρώπινος πόνος γίνεται λόγος, μελάνι πάνω στο λευκό χαρτί, ο συγγραφέας,  οραματίζεται , όμως το παράθυρο  του προς τον κόσμο δείχνει να είναι τελικά ένα ζωγραφισμένο  εικονικό παράθυρο πάνω στο λευκό πέτρινο τοίχο, όπως ακριβώς. κι εκείνο του εκπροσώπου της εταιρείας.

Η Παιδαγωγική αξιοποίηση της θεατρικής παράστασης : Η εξαιρετική αυτή θεατρική παράσταση του Μ. Πιερή και του Γ. Μιχαηλίδη, αν και δείχνει δυσανάγνωστη σε πρώτο επίπεδο, αποτελεί μία καλή αφορμή για συζήτηση με τους μαθητές μας πάνω στο θέμα της μετάβασης από το παλιό στο νέο, της προόδου δηλαδή του εκσυγχρονισμού, και τη σχέση του με τη μνήμη.. Η κοινωνικοποίηση και οι συμβιβασμοί που αυτή απαιτεί, οι ανθρώπινες σχέσεις και τα όρια τους, η επικοινωνία και ο απεγκλωβισμός μας από το υπερφίαλο ναρκισσιστικό εγώ μας αποτελούν σημαντικές θεματικές ενότητες και ενδιαφέρουσες αφορμές για παιδαγωγική συζήτηση. Οι αξίες μας ως φύλακες της ίδιας της ύπαρξης μας είναι ακόμα ένα σημαντικό σημείο που πρέπει να θίξουμε με τους μαθητές μας .

Εν κατακλείδι: Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι αναγνωρίσιμα τα κεντρικά σημεία του έργου, τα οποία ευαισθητοποιούν και  προβληματίζουν τους μαθητές αν βέβαια αξιοποιηθούν διδακτικά με τον κατάλληλο τρόπο, για να τους βοηθήσουν να μυηθούν στο θεατρικό λόγο, να χειριστούν το συναίσθημα, να υποτάξουν τις έννοιες και τις ιδέες,  ώστε τελικά να δημιουργήσουν συνειδητά το δικό τους σύστημα αξιών, τη δική τους δηλαδή συγκροτημένη προσωπικότητα.