Τι είναι γήρανση;

Aging

 

Τι είναι γήρανση – Σχέση της γήρανσης με το θάνατο

Η γήρανση είναι ένας συνοπτικός όρος του συνόλου των διαδικασιών που οδηγούν στην επιδείνωση της υγείας και τελικά με το πέρασμα του χρόνου στο θάνατο.  Μπορεί να αναφερθεί στην προοδευτική επιδείνωση της κατάστασης των κυττάρων, των ιστών, των οργάνων κ.λπ. που συνδέονται με την αυξανόμενη ηλικία. Ένας άλλος ορισμός που μπορεί να δοθεί για τη  γήρανση αναφέρεται στη σταδιακή φθίνουσα πορεία των ικανοτήτων ενός ατόμου με την αύξηση της ηλικίας εξ αιτίας της εσωτερικής επιδείνωσης.

Μπορούν να δοθούν πολλοί ορισμοί για τη γήρανση. Η έννοια αυτή είναι ευκολότερο να περιγραφεί παρά να καθοριστεί με καθαρά επιστημονικά κριτήρια. Όλοι εξάλλου ξέρουμε και διαισθανόμαστε τι σημαίνει γήρανση. Γενικά κατά τη γήρανση υπάρχει μια φθίνουσα πορεία όλων των φυσιολογικών λειτουργιών. Δεδομένου ότι αυτές οι λειτουργίες μειώνονται, μειώνεται και η ικανότητά μας να αντισταθούμε στις επιθέσεις από τις ασθένειες ή από το περιβάλλον.

Είναι δύσκολο να ορίσουμε το πότε ακριβώς αρχίζει η γήρανση του ανθρώπου. Πολλοί θεωρούν ότι αρχίζει αμέσως μετά τη γέννηση.  Η αγγλική γλώσσα χρησιμοποιεί π.χ. για κάποιο άτομο που είναι μόλις δύο χρόνων την έκφραση  «two years old».  Ο αριθμός των νευρώνων του ανθρώπου μειώνεται συνεχώς από τη γένεση.  Κάποιες λειτουργίες αρχίζουν να φθίνουν πολύ νωρίς, αμέσως μετά την εφηβεία. Η ικανότητά μας να θυμόμαστε νέες λέξεις για παράδειγμα αρχίζει να μειώνεται από τα μέσα της δεύτερης δεκαετίας της ζωής μας.  Ίσως η γήρανση αρχίζει από την ηλικία των 10-11 χρόνων. Κι αυτό αιτιολογείται ως εξής: εξετάζονται σε έναν πληθυσμό οι πιθανότητες θανάτου. Αμέσως μετά τη γέννηση η πιθανότητα θανάτου είναι υψηλή, μειώνεται βαθμιαία σε ένα ελάχιστο (γύρω στα 10-11 έτη) ενώ στη συνέχεια αρχίζει να αυξάνεται με επιτάχυνση για το υπόλοιπο της ζωής μας.  Ο ρυθμός αύξησης της πιθανότητας θανάτου είναι ένα πολύ καλό μέτρο για το πόσο γρήγορα γερνάμε.

πιθανότητα θανάτου

Ένας ενδιαφέρον ορισμός που δόθηκε από τον G. Wiilliams, τον γνωστό βιολόγο που διατύπωσε μια εξελικτική θεωρία της γήρανσης όπως αναφέρεται στο επόμενο κεφάλαιο είναι ο εξής: «Γήρανση είναι η συνεχής μείωση της ακρίβειας ελέγχου πάνω στη ροή των υλικών από τα οποία εξαρτόμαστε».  Ο ορισμός αυτός έχει ενδιαφέρον γιατί σχετίζεται με την εξελικτική θεωρία της γήρανσης και γιατί με τα παρακάτω παραδείγματα αποδεικνύεται ότι η γήρανση δεν συνιστά αιτία θανάτου από μόνη της.  Η γήρανση παίζει ρόλο στο ότι καθιστά πιθανότερο το θάνατο, αλλά δεν υπάρχει κάποια αναγνωρισμένη διαδικασία θανάτου. Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος στην ηλικία των ογδόντα πέντε μπορεί να πεθάνει επειδή η καρδιά του αδυνατεί να αποστείλει την κατάλληλη ποσότητα οξυγόνου που απαιτεί ο εγκέφαλός του, ενώ στην ηλικία των εβδομήντα η εκτέλεση αυτής της καρδιακής λειτουργίας ήταν εύκολη.  Μια γυναίκα σαράντα πέντε χρόνων μπορεί να πεθάνει εξαιτίας προβλημάτων στην εγκυμοσύνη της, τα οποία θα είχε αποφύγει στην ηλικία των τριάντα πέντε. Ένας άνδρας ή μια γυναίκα στη λίθινη εποχή, όταν η επιβίωσή τους εξαρτιόνταν κυρίως από τις φυσικές τους δυνάμεις, μπορούσε να είχε σκοτωθεί από ένα λιοντάρι επειδή θα είχε αργήσει μισό δευτερόλεπτο να σκαρφαλώσει σε ένα δένδρο, κάτι που θα το είχε ίσως καταφέρει αν ήταν δέκα χρόνια νεότερος/η.  Αυτός είναι ο τρόπος μέσω του οποίου η γήρανση συνδέεται με το θάνατο.  Απλά από διάφορες αιτίες γίνεται πιθανότερος ο θάνατος καθώς γερνάμε. Δεν υπάρχει μηχανισμός θανάτου.  Ζούμε μέχρι να μας σκοτώσει κάτι.

Στις βιομηχανικές χώρες η πιθανότητα θανάτου διπλασιάζεται κάθε οκτώ χρόνια.   Για παράδειγμα  ένας 43χρονος έχει διπλάσια πιθανότητα να πεθάνει από έναν 35χρονο. Ένας 51χρονος έχει τετραπλάσια πιθανότητα να πεθάνει από έναν 35χρονο, κλπ.   Αυτή η παρατήρηση δεν έχει ξεφύγει από την προσοχή των ασφαλιστικών εταιριών. Υπάρχουν στοιχεία ότι τα οκτώ χρόνια, δηλαδή το χρονικό διάστημα διπλασιασμού της πιθανότητας θανάτου ισχύει για όλες τις εποχές, από την Λίθινη εποχή μέχρι σήμερα, είναι δηλαδή σαν μια σταθερά.

Για κάθε οργανισμό έχουμε διαφορετικό χρονικό διάστημα κατά το οποίο διπλασιάζεται η πιθανότητα θανάτου. Για ένα ποντίκι είναι περίπου τρεις μήνες ενώ για τη μύγα των φρούτων 10 μέρες. Με το μέτρο αυτό μπορούμε να συγκρίνουμε και το ρυθμό γήρανσης των διαφόρων οργανισμών μεταξύ τους.