Οι ήρωες των παραμυθιών και η ερμηνεία τους στην παιδοψυχολογία

15 May 2017

 

Κάποιοι πιστεύουν πως τα παραμύθια, είναι δημιουργήματα σοφών που έχουν φτιαχτεί για να μας μεγαλώσουν. Κάθε παραμύθι περιέχει μια αλήθεια κι ένα κρυμμένο μήνυμα, το οποίο αντέχει στο ταξίδι του χρόνου και μεταφέρεται από στόμα σε στόμα με βάση τις εμπειρίες και τις ερμηνείες του καθενός.

Το παραμύθι είναι το μέσο, μέσα απ᾽ το οποίο το παιδί ταξιδεύει, βρίσκει εμπόδια, παλεύει με δράκους και σώζει πριγκίπισσες. Δουλεύει κομμάτια του χαρακτήρα του, που ούτε το ίδιο γνωρίζει.

Του δίνεται η δυνατότητα να γίνει κάτι που δεν είναι, μπορεί να αποκτήσει μια δύναμη που δεν έχει, κι ικανότητες που έχουν οι σούπερ ήρωες που θαυμάζει και που πάντα νικούν.

Ένα παιδί μπορεί να γίνει ο Κοντορεβυθούλης που, παρόλο που φοβήθηκε πολύ κι ένιωσε αβοήθητο, κατάφερε να σκοτώσει τον δράκο και να βρει τον δρόμο, ώστε να επιστρέψει σπίτι του, όπως ακριβώς και την πρώτη μέρα που πήγε σχολείο.

Τότε που φοβήθηκε τόσο, ένιωσε αβοήθητο, ένιωσε πως δε θα αντέξει, όμως στο τέλος τα κατάφερε, γυρνώντας σπίτι, γεμάτος εφόδια. Γεμάτος ανεξαρτησία, δύναμη και γνώση.

Στην ουσία, τα παραμύθια αφηγούνται την παιδική ηλικία ενός παιδιού μέχρι και την ενηλικίωσή του και μαζί αφηγούνται, επίσης, όλες τις περιπέτειες που περιλαμβάνει αυτή η ηλικία.

Ο ήρωας προχωρεί μόνος του για κάποιο χρονικό διάστημα, όπως μόνο νιώθει και το παιδί, πολλές φορές και σε διάφορες φάσεις της ζωής του.

Όμως, μια ιδιαίτερη δύναμη, μια νεράιδα, ένα ξωτικό, ένα μικρό ζωάκι, θα το βοηθήσουν στο τέλος να τα καταφέρει να βρει τον δρόμο του, πιο δυνατός και πιο ικανός πλέον.

Στην ουσία, του επιβεβαιώνουν την άποψη πως, πολλές φορές, μπορεί να νιώσει ανήμπορο, κυνηγημένο, ή απροστάτευτο, μπορεί να φοβάται πολύ, όμως όπως οι ήρωες των παραμυθιών, έτσι κι εκείνο θα καταφέρει να βρει τον δρόμο του και να φτάσει εκεί που επιθυμεί.

Είναι άπειρες οι πληροφορίες που μπορούμε να πάρουμε για τον ψυχισμό ενός παιδιού αν και μόνο του ζητήσουμε να σχολιάσει ένα παραμύθι π.χ. τα τρία γουρουνάκια.

Ένα παιδί, μπορεί να σχολιάσει ότι λυπάται που κινδυνεύουν συνεχώς απ᾽ τον κακό λύκο, ή πως αγωνιά αν την επόμενη φορά θα καταφέρουν να προστατευθούν από εκείνον. Μπορεί να αναφέρει πως μαλώνουν συχνά μεταξύ τους, ή να εκφράσει το παράπονο του πως δεν έχουν κάποιον μεγάλο να τα βοηθήσει.

Επίσης η ταύτιση που κάνει κάθε παιδί είναι διαφορετική κι έχει να κάνει με τα προσωπικά του βιώματα.

Η κακιά μάγισσα μπορεί να συνδέεται με την απειλητική μητέρα ή με μία αυστηρή δασκάλα. Ο δράκος ή το τέρας μ᾽ έναν ευνουχιστικό πατέρα, ένα μεγάλο κακό παιδί στο σχολείο που το εκφοβίζει, ένα μεγάλο αδερφό που το ταλαιπωρεί και το κάνει να νιώθει θυμό.

Τότε το παιδί έχει την επιλογή μέσα απ᾽ το παραμύθι, είτε να ταυτιστεί για να εκτονώσει το θυμό του, είτε να παλέψει με το τέρας και να το νικήσει. Κάτι που στην πραγματικότητα, δε θα μπορούσε να κάνει.

Ο γερο-σοφός, μπορεί να είναι το πρότυπο ενός καλού παππού ή καλός θείος ή νονός που πάντα το παρηγορεί και το προστατεύει.

Η Κοκκινοσκουφίτσα, επίσης, μπορεί να του δείχνει πως είναι επικίνδυνο για κάποιον να παραμένει αφελής σ᾽ όλη του τη ζωή και πως με το να εμπιστευόμαστε χωρίς σκέψη, είναι σαν να παρακαλάμε να γίνουμε θύματα.

Ο βάτραχος-πρίγκιπας, πως όταν καταφέρει να ξεφύγει απ᾽ το «εγώ» του και κοιτάξει έξω απ᾽ το ίδιο, τότε πολλά όμορφα πράγματα μπορούν να συμβούν.

Η σχέση της Χιονάτης με τη βασίλισσα-μητριά συμβολίζει τις δυσκολίες που μπορεί να υπάρχουν ανάμεσα σε μητέρα και κόρη. Οι περιπέτειες κι ο παρ᾽ ολίγον χαμός της Χιονάτης, φορώντας τη ζώνη και το κτενάκι, μας δείχνει μια ναρκισσιστική τάση, απ᾽ την οποία συνήθως κινδυνεύουμε αν δε μετριάσουμε.

Η Σταχτοπούτα, ίσως έχει να κάνει με τα άγχη που βιώνει το μικρό παιδί όταν βρίσκεται σε αδελφική αντιζηλία ή όταν νιώθει πως υστερεί με βάση τα υπόλοιπα αδέλφια.

Ένα όμορφο τέλος δίνει το μήνυμα πως ο καθένας με τη δική του αξία και μ᾽ αυτό που είναι κι έχει, μπορεί να καταφέρει να υπερβεί τα όποια εμπόδια και να βγει νικητής.

Το παραμύθι, λοιπόν, πέρα απ᾽ τον ψυχαγωγικό και τον παιδαγωγικό ρόλο που έχει για το παιδί, μιλάει μ᾽ έναν ξεχωριστό τρόπο στην ψυχή και στο μυαλό του.

Του δίνει την ευκαιρία να παλέψει τους όποιους φόβους του, συνειδητούς ή ασυνείδητους, και τις όποιες βαθύτερες επιθυμίες του, μέσα από ένα ασφαλές πάντα περιβάλλον που ξεκινάει μ᾽ ένα «Ήταν μια φορά και έναν καιρό».

Δεν του το στερούμε, λοιπόν. Αντιθέτως διαβάζουμε παραμύθια μαζί του από πολύ νωρίς, βοηθώντας το να συνεχίσει μόνο του σε μεγαλύτερη ηλικία κι αργότερα σε βιβλία της επιλογής του.

Βιβλία μέσα απ᾽ τα οποία θα οξύνει τη σκέψη του, θα πλουτίσει το λεξιλόγιό του και θα βελτιώσει την εκφραστική του ικανότητα.

Θα ικανοποιήσει τη δίψα του για μάθηση, θα μάθει για τον κόσμο μας, αλλά και για άλλους κόσμους, με άλλες θρησκείες, ιδανικά, πολιτισμούς και παραδόσεις.

Θα γνωρίσει κανόνες, ήθη κι αξίες της κοινωνίας, όπως η αλήθεια, η αγάπη, η ζωή, η εργατικότητα και η ηθική.

Συνέχεια

Κατηγορίες: Χωρίς κατηγορία | Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Οι ήρωες των παραμυθιών και η ερμηνεία τους στην παιδοψυχολογία

Πως φτιάχνουμε παραμύθια

Φτιάχνουμε μια ιστορία… ξεφυλλίζοντας περιοδικά
Κόβουμε 7-8 εικόνες (πρόσωπα, ζώα, αντικείμενα, τοπία) από περιοδικά. Στη συνέχεια σ’ ένα μεγάλο χαρτόνι απλώνουμε τις εικόνες μας και αρχίζουμε παραδοσιακά το παραμύθι μας…
Μια φορά κι έναν καιρό ήταν….
Τι ήταν; (ρωτάμε το παιδί και διαλέγει τον ήρωα από τις εικόνες που κόψαμε).
Μια, μια εικόνα που βάζει σε σειρά την ιστορία, της δίνει νόημα και βοηθάει στην εξέλιξή της (την κολλάμε και συνεχίζουμε). Είναι καλό να βοηθάμε ένα παιδί με ερωτήσεις : π.χ. τι κάνει ο ήρωας; Πώς αισθάνεται; Τι του συμβαίνει; Τι έγινε πριν; Συναντά κάποιο εμπόδιο και ποιο είναι αυτό; Τι σχέση έχει με τα άλλα πρόσωπα ή πράγματα; Τι σκοπό έχει;

Παράδειγμα
Μια φορά κι έναν καιρό ήταν μια τσάντα που χάθηκε στο δάσος.
Η κοπέλα που την έχασε σκαρφάλωσε σ’ ένα δένδρο κι έψαξε να τη βρει.
Φύσηξε όμως δυνατός αέρας και πήρε μαζί του την τσάντα.
Η κοπέλα κουράστηκε να ψάχνει και μπήκε στο αυτοκίνητό της για να πάει σπίτι της.
Στο δρόμο περνάει από μια λίμνη και βλέπει μερικές πάπιες. Μετά συναντάει έναν άνθρωπο που έκανε ποδήλατο και τον ρώτησε «Μήπως είδες την τσάντα μου;»
«Όχι δεν την είδα, αλλά δώσε μου το τηλέφωνό σου κι αν τη βρω στο δάσος τώρα που θα περάσω, να σε πάρω να σ’ το πω.»
Η κοπέλα είπε εντάξει κι έφυγε. Όταν έφτασε σπίτι της, στα σκαλάκια είδε ένα κοριτσάκι που διάβαζε και το ρώτησε «μήπως είδες την τσάντα μου;» «Όχι διάβαζα, αλλά μπορεί να μπήκε από την καμινάδα σπίτι σου». Τότε η κοπέλα πάει να φύγει και, μπαμ!, κάτι τη χτυπάει στο κεφάλι. Ήταν η τσάντα της που την έριξε ο αέρας στο κεφάλι της και της είπε: «Καλά, πού άφησες την τσάντα σου; Δεν τη λυπάσαι; Να την προσέχεις».
«Ευχαριστώ, καλέ μου αέρα, θα την προσέχω».

Κατηγορίες: Χωρίς κατηγορία | Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Πως φτιάχνουμε παραμύθια

Η αξία του παραμυθιού

Παραμύθι και παιδί: Γιατί είναι πολύτιμο για την ανάπτυξη του.

Τα παραμύθια είναι φαντασιακές αφηγήσεις που έχουν ως σκοπό να ψυχαγωγήσουν και να διασκεδάσουν τα παιδιά και παράλληλα βοηθούν στην ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους με ποικίλους τρόπους. Όταν λοιπόν διαβάζετε στο παιδί σας ένα παραμύθι όχι μόνο το βοηθάτε να περάσει όμορφα ή να πέσει για ύπνο πιο ήρεμο αλλά βοηθάτε στην ανάπτυξή του, με πολλούς τρόπους.

Ενισχύει την δημιουργική ικανότητα των παιδιών.

Τα παραμύθια συμβάλλουν στην ανάπτυξη της δημιουργικότητας των παιδιών, γεγονός που συνεπάγεται πολλαπλά οφέλη για το παιδί. Η δημιουργική σκέψη, ενισχύει την αντιληπτικότητα του παιδιού, το ωθεί να σκέφτεται με διαφορετικό τρόπο, να προσπαθεί να βρει εναλλακτικές λύσεις σε προβλήματα και να αντιμετωπίζει τον κόσμο με μια άλλη ματιά. Τα παιδιά που διαθέτουν αυξημένη δημιουργική ικανότητα σύμφωνα με τους μελετητές, τείνουν να έχουν υψηλότερη αυτοπεποίθηση, αυξημένες δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων και καλύτερες διαπροσωπικές σχέσεις.

Λειτουργεί ως μέσο κοινωνικοποίησης των παιδιών.

Όπως υπογραμμίζει και ο λέκτορας του πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Δημήτρης Ράπτης, «Όσον αφορά τα παιδιά, τα παραμύθια αποτελούν από τα πιο σημαντικά πολιτισμικά και κοινωνικά γεγονότα της ζωής τους, λειτουργώντας ως μέσα κοινωνικοποίησης και εκπολιτισμού». Πράγματι, η διήγηση ενός παραμυθιού εισάγει το παιδί σε έναν καινούργιο κόσμο και πολιτισμό, το εμπλουτίζει με γνώσεις για την ζωή, τους ανθρώπους και την συμπεριφορά και τον μυεί στον πολιτισμό κάθε τόπου. Καθώς τα παραμύθια πραγματεύονται θέματα όπως η ειρήνη, η αγάπη, η φιλία, η αδικία ή η δικαιοσύνη το παιδί έρχεται από μικρό σε επαφή με παναθρώπινα θέματα, ανθρώπινα χαρακτηριστικά και προβλήματα, παρέχοντάς του σημαντικές γνώσεις για την ζωή και τροφή για σκέψη.

Εντείνει την φαντασία του παιδιού.

Το υπερφυσικό ή μαγικό στοιχείο που κυριαρχεί στα παραμύθια, ενεργοποιεί και ενισχύει την φαντασία των παιδιών, την επινοητικότητα και την εφευρετικότητά τους. Όλες αυτές οι μαγικές ιστορίες διεγείρουν την φαντασία τους η οποία με την σειρά της βοηθά τα παιδιά να δώσουν νόημα στον κόσμο. Διαβάστε του λοιπόν όσα πιο πολλά παραμύθια μπορείτε!

Πηγή: Ράπτης, Δ. Ελ. (2008). «Η παιδαγωγική και διδακτική σημασία των λαϊκών αφηγήσεων στη σύγχρονη μαθησιακή διαδικασία». Παιδαγωγική – Θεωρία και Πράξη.

Κατηγορίες: Χωρίς κατηγορία | Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Η αξία του παραμυθιού