Το κείμενο που ακολουθεί είναι ο προσωπικός απολογισμός του εκπαιδευτικού προγράμματος “Εκπαίδευση για την Ένταξη” που υλοποιήθηκε κατά το διάστημα Ιανουαρίου-Αυγούστου 2022. Πρόκειται για μια συνεργασία του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και του Πανεπιστημίου Κρήτης με το Γραφείο της UNICEF στην Ελλάδα, με την υποστήριξη του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων και υπό την εποπτεία του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής. Το πρόγραμμα έχει ως βασικό στόχο τη βελτίωση των δεξιοτήτων και ικανοτήτων των εκπαιδευτικών σε πεδία όπως η διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας, η ψυχοκοινωνική υποστήριξη και ένταξη των μαθητών προσφύγων, η διαφοροποιημένη διδασκαλία, η διδασκαλία στα μη γλωσσικά μαθήματα, η χρήση εργαλείων εντατικής εκμάθησης, η ανάπτυξη συμμετοχικών-βιωματικών δραστηριοτήτων μάθησης, η διαχείριση της τάξης και η δυναμική της ομάδας, η ηλεκτρονική και εξ αποστάσεως εκπαίδευση, ώστε να ανταποκρίνονται με μεγαλύτερη επάρκεια στις προκλήσεις που αναδύονται στο πεδίο και να εφαρμόζουν αποτελεσματικά εκπαιδευτικές πρακτικές που προωθούν την ένταξη, ενδυναμώνουν τους μαθητές και οδηγούν στη σχολική επιτυχία.
Ο προσωπικός απολογισμός ενός προγράμματος – γενικά σχόλια για την επιμόρφωση
Σεπτέμβριος 2004…
Αθήνα, Ζωγράφου, Φιλοσοφική Σχολή, κάπου στον 5ο όροφο, στην αίθουσα συνεδριάσεων του Τομέα Παιδαγωγικής. Δέκα φοιτητές της κατεύθυνσης Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης του μεταπτυχιακού του ΘΕΠΑΕ και δυο καθηγητές στην εναρκτήρια συνάντησή τους συζητούν για τους λόγους που έφεραν τον καθένα από εμάς να φοιτήσει στο συγκεκριμένο μεταπτυχιακό πρόγραμμα. Αφού αφήσουμε κατά μέρος την αλτρουιστική/πατερναλιστική θέση πολλών εξ ημών να «βοηθήσουν τους καημένους τους μετανάστες» (βλέπετε τότε δεν μιλούσαμε ακόμη για πρόσφυγες), μια επανεπιβεβαίωση της δικής μας (κοινωνικής και πολιτισμικής) «ανωτερότητας» να φανούμε υποστηρικτικοί προς τους αναξιοπαθούντες μετανάστες μαθητές μας, μια προσέγγιση αρκούντως «ιεραποστολική», αυτό στο οποίο συνέτειναν οι περισσότεροι ήταν να «μάθουν πώς θα διδάξουν ελληνικά στους μετανάστες μαθητές τους». Θυμάμαι πως μου έκανε εντύπωση πως λέξεις όπως «ένταξη/ενσωμάτωση/αφομοίωση» δεν αναφέρθηκαν καθόλου. Τότε εγώ είχα μια πιο κοινωνιολογική προσέγγιση, αλλά… πρώτη φορά συναντιόμαστε, φρόντισα να την καμουφλάρω, να ανιχνεύσω διαθέσεις και θα τοποθετηθώ στη συνέχεια…
Στον χρόνο που πέρασε στη συνέχεια της φοίτησής μας μιλήσαμε για διγλωσσία, για ένταξη, για δικαιώματα, για θέματα πολιτειότητας, για πολιτικές εκπαιδευτικής και κοινωνικής ένταξης, για την ψυχολογική διαδικασία του επιπολιτισμού, για την Κοινωνία των Πολιτών, για πρωτοβουλίες σχολείων, για προσαρμοσμένο διδακτικό υλικό και τον ρόλο των εκπαιδευτικών…
Μα σαν κάπου να τα συνάντησα ξανά αυτά…
Ιανουάριος 2022…
Το e-mail επιβεβαίωσης της συμμετοχής στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα UNICEF και ΕΚΠΑ είναι ένα ξάφνιασμα στο τελείωμα των διακοπών Χριστουγέννων. Γρήγορο scroll στην οθόνη του υπολογιστή, βλέπω το χρονοδιάγραμμα των συναντήσεων, «πυκνό πρόγραμμα» σκέφτομαι, αλλά σίγουρα «φαίνεται σοβαρή δουλειά» με σαφή οριοθέτηση. Επιβεβαιώνω τη συμμετοχή και περιμένω την έναρξη των συναντήσεων. Όταν έρχεται το αναλυτικό πρόγραμμα, με τα περιεχόμενα και τους εισηγητές, «στα αλήθεια, κάτι καλό γίνεται εδώ!»
Και κάπως έτσι άρχισαν όλα…
Ιούλιος – Αύγουστος 2022…
Σπίτι, μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή, με την απορία τι ακόμη καλύτερο θα γινόταν αν μέρος των συναντήσεων αυτών μπορούσαν να υλοποιηθούν δια ζώσης (σε έναν κόσμο χωρίς Covid-19 και με τη βενζίνη κάτω από τα 2,00€…). Στους 7 μήνες της επιμόρφωσης μιλήσαμε για διγλωσσία, για ένταξη, για δικαιώματα, για θέματα πολιτειότητας, για πολιτικές εκπαιδευτικής και κοινωνικής ένταξης…
Μα σαν κάπου να τα συνάντησα ξανά αυτά…. το απόλυτο déjà vu.
Στις συναντήσεις μας «γεμίσαμε» την ύλη ενός μεταπτυχιακού προγράμματος, μα επιπλέον αποτυπώθηκε με τον καλύτερο τρόπο η ζεύξη θεωρίας και πράξης. Πατήσαμε στη θεωρία και τα βιβλία για να δούμε πίσω από τον τοίχο την πραγματικότητα της εκπαιδευτικής ένταξης μεταναστών και προσφύγων. Τα πόδια μας να βαστούν γερά, τα μάτια μας να κοιτούν τον ορίζοντα, η σκέψη μας να ξανοίγεται και πάλι… Εξαιρετικοί εισηγητές, πρόγραμμα σφιχτά δομημένο, συνέπεια και σωστός προγραμματισμός, υλικό εξαιρετικό… Να συνεχίσω;;;
Λοιπόν, αγαπητοί συνάδελφοι, πλησιάζοντας στην ολοκλήρωση της 3ης δεκαετίας εργασίας στην εκπαίδευση, με έναν κύκλο ακαδημαϊκών σπουδών που ακόμη συνεχίζεται και με αρκετές ώρες σεμιναριακής επιμόρφωσης σε λογής-λογής προγράμματα, μπορώ πια με βεβαιότητα να πω πως αυτό το πρόγραμμα ήταν το καλύτερο από όσα έχω συμμετάσχει.
Και κάπου εδώ έρχεται στον νου ο στίχος του Ρίτσου:
«Ξέρεις, καμιά φορά, θαυμάζοντας, ξεχνάς, ό,τι θαυμάζεις, σου φτάνει ο θαυμασμός σου»…
