Θεματικός άξονας: Δάσος
Θέμα Προγράμματος: Το δάσος
Σκοπός: Η γνωριμία με το δάσος και μέρος της βιοποικιλότητάς του, η κατανόηση της σχέσης ζωής δάσους – κοινωνίας, η ευαισθητοποίηση στις συνέπειες των καταστροφών, η κατανόηση της αναγκαιότητας για αειφορική διαχείριση του δάσους.
Κριτήρια επιλογής του θέματος:
Η σημασία και η αξία του δάσους για τη ζωή στον πλανήτη.
Οι πρόσφατες καταστροφές απέραντων δασικών εκτάσεων ανά την Ελλάδα.
Η δυνατότητα βιωματικής προσέγγισης του θέματος από όλους, γιατί υπάρχει εύκολη πρόσβαση στους χώρους και στις πηγές πληροφόρησης.
Η ευκαιρία μέσω της υλοποίησης του προγράμματος, της σύνδεσης του σχολείου με την τοπική κοινωνία, φορείς, ειδικούς, υπηρεσίες.
Η δυνατότητα εύκολης σύνδεσης με πολλά γνωστικά αντικείμενα.
Επί μέρους θέματα (Υποθέματα):
Εθνικοί Δρυμοί (Πότε, Πώς, Γιατί) – Είδη δασών – Σημαντικά είδη χλωρίδας με έμφαση στα ενδημικά (δέντρα – θάμνοι) – Ζώνες βλάστησης.
Σημαντικά είδη πανίδας με έμφαση στα ενδημικά.
Ο Οικονομικός ρόλος του δάσους άλλοτε και τώρα (Ασχολίες, νέες ασχολίες, επαγγέλματα, μεταποιητικά επαγγέλματα, δάσος και ανακύκλωση).
Το δάσος ως Οικοσύστημα και προστάτης της σταθερότητας του μικροκλίματος, προστάτης από ατμοσφαιρική ρύπανση, ηχοενόχληση, πλημμύρες, διάβρωση εδάφους, …
Απειλές – Πιέσεις «ποιοτικής» και «ποσοτικής» υποβάθμισης του δάσους (πυρκαγιές, ανορθόδοξη υλοτόμηση, μη ορθολογική τουριστική ανάπτυξη, όξινη βροχή).
Προτάσεις για ορθολογική/αειφορική διαχείριση. Η πυροπροστασία (Έμφαση στην Πρόληψη για αποφυγή της αντιμετώπισης πυρκαγιών)
Στόχοι /επιδιωκόμενα αποτελέσματα (γνωστικοί, συναισθηματικοί, δεξιοτήτων)
Μετά την υλοποίηση του προγράμματος, οι μαθητές/τριες θα είναι σε θέση:
Να περιγράφουν ορισμένα βασικά είδη από την χλωρίδα και την πανίδα του γειτονικού δάσους, διακρίνοντας τα κυριότερα ενδημικά.
Να ορίζουν τις έννοιες «οικοσύστημα», «τροφική αλυσίδα», «Τροφικό δίκτυο», «τροφική πυραμίδα», «Εθνικός Δρυμός», «Όξινη βροχή», «ρύπανση», «υποβάθμιση», «αειφορία – αειφορική διαχείριση», «αείφυλλα», «φυλλοβόλα».
Να απαριθμούν τα κυριότερα σχετικά με το δάσος επαγγέλματα και ασχολίες του παρελθόντος και να τα συγκρίνουν με τα σημερινά.
Να γνωρίσουν τρόπους «ανακύκλωσης», που σχετίζονται με λειτουργίες και υλικά του δάσους.
Να εκτιμήσουν τη σημασία των δασικών οικοσυστημάτων για τη ζωή στον πλανήτη και την οικονομική διάσταση του δάσους στο παρελθόν, στο σήμερα και στο μέλλον.
Να ενστερνιστούν την αναγκαιότητα της αειφορικής ανάπτυξης των ανθρώπινων δραστηριοτήτων που σχετίζονται με το δάσος.
Να αναφέρουν τους κινδύνους που απειλούν το δάσος.
Να περιγράφουν τρόπους, μέτρα πυροπροστασίας, με έμφαση στην πρόληψη αλλά και στην αντιμετώπιση επικίνδυνων σχετικών καταστάσεων.
Να επικοινωνούν με διάφορους τρόπους (επιστολή, συνέντευξη, συζήτηση, …).
Να χρησιμοποιούν τεχνολογικά μέσα (φωτογραφική μηχανή, κάμερα, CD, Η/Υ).
Πεδία σύνδεσης με τα αναλυτικά προγράμματα:
Αναφέρονται τα γνωστικά αντικείμενα με τα οποία θα συνδεθεί ενδεχομένως το συγκεκριμένο θέμα, π.χ. με Γλώσσα: διαδικασία σύνταξης επιστολής και δημιουργίας αφίσας, με Γεωγραφία: τα δάση στην Θράκη, στην Ελλάδα, στις Μεσογειακές χώρες, με Φυσική ή Μελέτη Περιβάλλοντος, με Εικαστικά, με Μαθηματικά …
Επισκέψεις/μετακινήσεις στο πλαίσιο του προγράμματος, π.χ.
- Γειτονικό Δάσος (Περιβαλλοντικό μονοπάτι κατά το οποίο π.χ. ανακαλύπτουν βιοδηλωτικά ίχνη διαφόρων οργανισμών, επισημαίνουν ανθρώπινες παρεμβάσεις προβληματικές για το δάσος, αναγνωρίζουν κάποια είδη φυτών, αναγνωρίζουν ήχους, …)
- ΚΠΕ Μαρώνειας (Συμμετοχή στο σχετικό πρόγραμμα του ΚΠΕ)
Συνοπτική περιγραφή μεθοδολογίας / δραστηριοτήτων
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ: Ερέθισμα (με προβολή και σχολιασμό σχετικών εικόνων και δημοσιευμάτων), αρχική αξιολόγηση (ανίχνευση του γνωστικού υποβάθρου των παιδιών με συζήτηση ή ερωτηματολόγιο), επιλογή του θέματος, επί μέρους θέματα, χωρισμός σε ομάδες σε σχέση με τα επί μέρους θέματα.
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ: Συγκέντρωση αποκομμάτων και στοιχείων από τον τύπο, τα ΜΜΕ και τα περιοδικά τα οποία να έχουν σχέση με το δάσος: η ζωή στο δάσος, οι κίνδυνοι που το απειλούν, οι πυρκαγιές των δασών, τα δασικά επαγγέλματα, κτλ.
Άντληση πληροφοριών/στοιχείων από άλλες πηγές πληροφόρησης (βιβλιοθήκη, διαδίκτυο, συνεντεύξεις με ειδικούς, εργαζόμενους, κατοίκους της περιοχής).
Αξιοποίηση φύλλων εργασίας από σχετικό εκπαιδευτικό υλικό.
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ: Εντοπισμός στο Χάρτη της Θράκης των δασικών εκτάσεων, εντοπισμός στο Χάρτη της Ελλάδας των Εθνικών Δρυμών.
Συζήτηση/αξιοποίηση των πληροφοριών που αφορούν στις αιτίες και επιπτώσεις της καταστροφής των δασών.
Κατασκευή εννοιολογικού χάρτη / χάρτη ιδεών/εννοιών.
Διαμορφωτική αξιολόγηση.
ΜΑΡΤΙΟΣ: Οργάνωση πρώτης επίσκεψης στο κοντινό δάσος και πιθανόν σε ένα άλλο κομμάτι δάσους που πρόσφατα κάηκε.
Εξερεύνηση και αποτίμηση των διαφορών που θα παρατηρηθούν από τις επισκέψεις.
Καταγραφή του πάχους των κορμών των δένδρων, του ύψους τους κατ’ εκτίμηση, των ειδών τους και ιδιαίτερα της ηλικίας τους.
Καταγραφή των τυχόν ανθρώπινων παρεμβάσεων στο δάσος: υποδομή δασοπροστασίας, αποψίλωση, κάδοι απορριμμάτων, ανεξέλεγκτη ρήψη απορριμμάτων, …
Διαμορφωτική αξιολόγηση.
ΑΠΡΙΛΙΟΣ: Οργάνωση δεύτερης επίσκεψης στο δάσος. Ανίχνευση βιοδηλωτικών ιχνών. Αναγνώριση ήχων του δάσους, τοποθέτηση πινακίδων για την προστασία του.
Συλλογή νεκρής ύλης (ξυλάκια, ξερά φύλλα, κλπ.) για αξιοποίησή της στα εικαστικά.
Σύνθεση της όλης εργασίας. Εξαγωγή συμπερασμάτων και προτάσεων.
Διαμορφωτική αξιολόγηση.
ΜΑΙΟΣ: Οργάνωση συνάντησης με τους υπεύθυνους προστασίας του δάσους: δασαρχείο, πυροσβεστική υπηρεσία, …
Επιστολές σε κυβερνητικές υπηρεσίες, οργανώσεις για τη διαχείριση και προστασία του δάσους.
Ενημερωτικές συναντήσεις στο σχολείο με ειδικούς για το θέμα.
ΙΟΥΝΙΟΣ: Προετοιμασία παρουσίασης, δημιουργία σχετικής αφίσας, παρουσίαση των προϊόντων του προγράμματος σε γονείς και φορείς. Τελική αξιολόγηση.
Μετά την υλοποίηση του προγράμματος: (Ίσως και στην αρχή της επόμενης σχολικής χρονιάς) Διαπίστωση της ανταπόκρισης η μη ανταπόκρισης των αρμόδιων φορέων στις προτάσεις των μαθητικών ομάδων. Πιθανή νέα υπενθύμιση προς τους συγκεκριμένους φορείς.
Διαθεματικές έννοιες: Χώρος, χρόνος, αλληλεπίδραση, συνεργασία, προστασία, ισορροπία, αλληλεγγύη, ομάδα, αειφορία.
Σχετικό Εκπαιδευτικό Υλικό:
- Οδηγός Ανάπτυξης Διαθεματικών Δραστηριοτήτων, ΥΠ.Ε.Π.Θ., Π.Ι., Θεματική Ενότητα “Δάση”, σελ.44-49 & 108-116
- Φλογαΐτη, Ευγ., (επιστ. επιμ., 1995), Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στο δημοτικό σχολείο, ΥΠ.Ε.Π.Θ., WWF. Θεματική Ενότητα “δάσος”, στον ιστότοπο της WWF – Ελλάς (Αρχεία PDF) Εισαγωγή, Δραστηριότητες. Και στην Πύλη Παιδαγωγικού υλικού Θεματική Ενότητα “δάσος” (HTTP) και Θεματική Ενότητα “Απειλούμενα είδη” (HTTP).
- Τα δάση γύρω απ’ τη Μεσόγειο της WWF – Ελλάς (Εισαγωγή, Δραστηριότητες, Τετράδιο δραστηριοτήτων)
- Το Μέλλον των Δασών της WWF – Ελλάς
- Το δάσος, ο Άγνωστος Ευεργέτης, (ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ & ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ). Διαθέσιμο στην Πύλη Παιδαγωγικού Υλικού για την Π.Ε.
- Εξερευνώντας το Περιβάλλον της Ευρώπης, ΥΠΕΠΘ – WWF, Θεματ. Ενότητα “Δάση”, στην Πύλη Παιδαγ. Υλικού
- Παρατήρηση Δασών (Forestwatch), της WWF Ελλάς, Εγχειρίδιο Εκπαιδευτικού & Ερωτηματολόγιο διαθέσιμο στην Πύλη Παιδαγωγικού Υλικού.
- Γνωρίζω, Συμμετέχω, Προστατεύω (Οι Προστατευόμενες Περιοχές της Ελλάδας και το Παράδειγμα του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας), της WWF Ελλάς, στον ιστότοπο της WWF – Ελλάς (9 Αρχεία PDF).
- “Ο Κόσυνθος και το παραποτάμιο Δάσος του”, Τετράδιο μαθητή, του ΚΠΕ Βιστωνίδας Ν. Ξάνθης.
- Η αξία του δάσους. Ανασύρθηκε από greek.akrotirienvironment.com (20-03-2013).Ευαγγέλου, Χ., Κρομυάδου, Χ., Λάμπου, Ελ., (2009), Δάσος: Πηγή Νερού και Ζωής (CD). ΑΡΚΤΟΥΡΟΣΣκούλλος Μ. (επιμ.), (2008), Αλάμπεη Α., Κουρούτος Β., Μαλωτίδη Β., Μαντζάρα Μ., Ψαλλιδάς Β. (συγγραφή),
- Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη σε Προστατευόμενες Περιοχές: Επιμορφωτικό υλικό, Αθήνα, Έκδοση MIO-ECSDE. Διαθέσιμο στο http://www.mio-ecsde.org/epeaek09/index.html
- Παρασκευόπουλος, Σ., (Επιστημονική επιμέλεια) & Μπάρμπας, Τ., (Σχεδιασμός – Ανάπτυξη), (1999), Πρόγραμμα Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών και Στελεχών της Εκπαίδευσης στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Περιλαμβάνει τα Κεφάλαια: α. Γενικό Μέρος Β. Το δάσος γ. Υγροβιότοποι. Θεσσαλονίκη, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης/ΑΠΘ.
- Δάσος… ο μεγάλος μυσταγωγός. ΚΠΕ Σικυωνίων Κορινθίας. Διαθέσιμο στον ιστότοπο του ΚΠΕ.
- Επιδαπέδιο παιχνίδι για το δάσος, στον ιστότοπο της WWF Ελλάς (Αρχείο PDF).
- .Τα μυστικά του δάσους, Εκπ/κό υλικό για παιδιά Προσχολικής & Πρώτης σχολικής Ηλικίας, ΚΠΕ Καστοριάς. Διαθέσιμο στον ιστότοπο του ΚΠΕ. (Προσπελάστηκε 08-07-2012).