εκπαίδευση ενηλίκων

Στο άρθρο του ‘Transformative Learning as Discourse’* ο Mezirow ορίζει τη μετασχηματίζουσα μάθηση (ΜΜ) ως τη διαδικασία κατά την οποία προβληματικές υποθέσεις και προσδοκίες (‘συνήθειες του μυαλού’ τις ονομάζει, εννοώντας παγιωμένες ιδέες και απόψεις) μετασχηματίζονται για να γίνουν πιο ‘ευέλικτες’, πιο ανοικτές και πρόσφορες στην αλλαγή όταν υπάρξουν νέα δεδομένα. Ακολουθώντας τη διάκριση του Habermas, ο Mezirow υποστηρίζει ότι προϋπόθεση για τη ΜΜ είναι η πολύ καλή γνώση και ο χειρισμός του περιβάλλοντος (instrumental learning) και η αποτελεσματική επικοινωνία (communicative learning) με τους άλλους. Στο χώρο της εκπαίδευσης και ειδικότερα της αγωγής των μέσων (media education) η πρώτη προϋπόθεση αφορά όχι μόνο την γνώση των ψηφιακών μέσων αλλά και του γνωστικού αντικειμένου που, επιπλέον, σήμερα ανανεώνεται διαρκώς – και πολύ συχνά ραγδαία. Η δεύτερη αφορά τη γενικότερη ικανότητα να κατανοούμε το περιεχόμενο της επικοινωνίας μας με τα άλλα άτομα αξιολογώντας τις αξίες, τις ιδέες και τις γνώσεις τους για να οδηγηθούμε σε μια έγκυρη και ασφαλή εκτίμηση της επικοινωνιακής περίστασης ώστε να την τερματίσουμε ή να την εμπλουτίσουμε με συζήτηση, ανάλυση, επιχειρηματολογία κλπ. Επίσης τη μεταφορά των δεξιοτήτων αυτών σε ψηφιακά περιβάλλοντα ασύγχρονης και σύγχρονης επικοινωνίας.

Πιστεύω πως η θεωρία της ΜΜ θα πρέπει να είναι δομικό στοιχείο κάθε παιδαγωγικού σχεδιασμού σε μακρο- (π.χ. αναλυτικών προγραμμάτων) ή μικρο-επίπεδο (π.χ. ενός σχεδίου μαθήματος) σε κάθε μια βαθμίδα της θεσμοθετημένης εκπαίδευσης. Αν ωστόσο υποθέσουμε ότι έχουμε ένα εκπαιδευτικό κλιμακούμενο συνεχές, τότε θα έλεγα ότι στο χώρο της εκπαίδευσης ενηλίκων η ΜΜ βρίσκεται στο απόγειό της μιας και οι ενήλικες έχουν αναπτύξει τέτοιες ψυχο-διανοητικές, συναισθηματικές και σωματικές δεξιότητες που τους επιτρέπουν να επιτελούν σύνθετες γνωστικές λειτουργίες. Αυτές οι λειτουργίες είναι που κάνουν το ενήλικο άτομο πιο έτοιμο, πιο ‘ώριμο’ για κριτικό αναστοχασμό, υψηλή αυτο-επίγνωση και κριτική σκέψη και στάση, στοιχεία που διασφαλίζουν την ισότιμη συμμετοχή του σε κριτικές-διαλεκτικές επικοινωνιακές περιστάσεις και σε συνθήκες διαλογικής συν-εργασίας.

ναι, μπαίνουμε πάλι στα χωράφια της συνεργατικής μάθησης (ΣΜ), όμως είναι αλήθεια ότι δεν μαθαίνουμε σε κενό αέρος. ούτε αποκλειστικά επικοινωνώντας με ένα κείμενο ή προσπαθώντας να λύσουμε ένα πρόβλημα μόνοι μας. η προσωπική μου εμπειρία διαλογικής συνεργασίας με τα άλλα μέλη της dream@team είναι το δικό μου εμπειρικό κίνητρο πέρα από το ερευνητικό ενδιαφέρον για τη ΣΜ. ωστόσο, παρά το γεγονός ότι ο Mezirow κατηγορήθηκε για ατομικό μετασχηματισμό, δεν μπορώ να μην ομολογήσω ότι, διαβάζοντάς τον, όλο και πιο συχνά σκέφτομαι τη συγγένεια της συν-λογικότητας και της ατομικότητας και την αλληλεπιδραστική σχέση που έχουν.

*Mezirow, J. (2003). Transformative Learning as Discourse. Journal of Transformative Education Vol. 1 No 1, January 2003, pp. 58-63.

(σχεδιάστηκε από τον Ηλία Οικονομάκο)