Η αύ­ξη­ση

Στους ι­στο­ρι­κούς χρό­νους (πα­ρα­τα­τι­κό, α­ό­ρι­στο, υ­περ­συν­τέ­λι­κο) και στην ο­ρι­στι­κή έγ­κλι­ση, τα ρή­μα­τα παίρ­νουν στην αρ­χή του θέ­μα­τος αύ­ξη­ση.

Υ­πάρ­χουν δύ­ο εί­δη αύ­ξη­σης: Η συλ­λα­βι­κή και η χρο­νι­κή.

Συλ­λα­βι­κή αύ­ξη­ση παίρ­νουν τα ρή­μα­τα που αρ­χί­ζουν α­πό σύμ­φω­νο, και εί­ναι έ­να «ε» με ψι­λή, δη­λα­δή «ἐ» π.χ. λύ­ω -> ἔ­λυ­ον, γρά­φω -> ἔ­γρα­φον.

Χρο­νι­κή αύ­ξη­ση παίρ­νουν τα ρή­μα­τα που αρ­χί­ζουν α­πό φω­νή­εν ή δί­φθογ­γο και εί­ναι η έ­κτα­ση του αρ­χι­κού βρα­χύ­χρο­νου φω­νή­εν­τος(γί­νε­ται δη­λα­δή μα­κρό­χρο­νο):

α,ε->η π.χ. ἄρ­χω-> ἦρ­χον, ἐλ­πί­ζω ->ἤλ­πι­ζον.

αι,ει->ῃ π.χ. αἰ­σχύ­νω-> ᾔ­σχυ­νον, εἰ­κά­ζω ->ᾔ­κα­ζον

ο ->ω π.χ. ὀ­νο­μά­ζω ->ὠ­νό­μα­ζον

οι ->ῳ π.χ. οἰ­κί­ζω ->ᾤ­κι­ζον

αυ,ευ->ηυ π.χ. αὐ­το­σχε­διά­ζω-> ηὐ­το­σχε­δί­α­ζον, εὐ­φραί­νω-> ηὔ­φραι­ον

Το ι και το υ γί­νον­ται μα­κρό­χρο­να αλ­λά δεν αλ­λά­ζει κά­τι στη μορ­φή τους π.χ. ἱ­δρύ­ω->ἵ­δρυ­ον, ὑ­βρί­ζω->ὕ­βρι­ζον

Προ­σο­χή: 1. Τα ρή­μα­τα που αρ­χί­ζουν α­πό «ρ» ό­ταν παίρ­νουν αύ­ξη­ση δι­πλα­σιά­ζουν το «ρ», π.χ. ῥί­πτω ->ἔρ­ρι­πτον.

2. Στα σύν­θε­τα ρή­μα­τα με πρώ­το συν­θε­τι­κό πρό­θε­ση, η αύ­ξη­ση μπαί­νει με­τά την πρό­θε­ση!!! π.χ. ἀ­πά­γω->ἀ­πῆ­γον, ἐκ­φέ­ρω->ἐ­ξέ­φε­ρον, ἐγ­κω­μιά­ζω->ἐ­νε­κω­μί­α­ζον, προ­σφέ­ρω-> προ­σέ­φε­ρον, συλ­λέ­γω-> συ­νέ­λε­γον, δι­α­φέ­ρω ->δι­έ­φε­ρον.

Ε­νερ­γη­τι­κή φω­νή

Ρή­μα­τα

Εἰ­μὶ                                Λύ­ω

Πα­ρα­τή­ρη­ση: Τα ρή­μα­τα με χει­λι­κό χα­ρα­κτή­ρα π,β,φ ή –πτω κα­τά­λη­ξη σχη­μα­τί­ζουν τον α­ό­ρι­στο σε –ψα. Π.χ. γρά­φω, ἔ­γρα­ψα, ρί­πτω, ἔρ­ρι­ψα.

Τα ρή­μα­τα με ου­ρα­νι­κό χα­ρα­κτή­ρα κ,γ,χ ή κα­τά­λη­ξη –ττω ή –σσω, σχη­μα­τί­ζουν τον α­ό­ρι­στο σε–ξα. Π.χ πλέ­κω, ἔ­πλε­ξα, φυ­λάτ­τω, ἐ­φύ­λα­ξα.

Τα ρή­μα­τα με ο­δον­τι­κό χα­ρα­κτή­ρα δ,θ ή κα­τά­λη­ξη–ττω ή –σσω (συ­νή­θως τα ρή­μα­τα με αυ­τή την κα­τά­λη­ξη εί­ναι ου­ρα­νι­κά. Υ­πάρ­χουν ό­μως με­ρι­κές ε­ξαι­ρέ­σεις), ή ζ, σχη­μα­τί­ζουν τον α­ό­ρι­στο σε –σα. Π.χ. πλάτ­τω (πλάθ+j+ω), ἔ­πλα­σα, φρά­ζω (φράδ+ j+ω), ἔ­φρα­σα.

Ο Α­να­δι­πλα­σια­σμός

Οι συν­τε­λι­κοί χρό­νοι, δη­λα­δή ο Πα­ρα­κεί­με­νος, ο Υ­περ­συν­τέ­λι­κος (και ο Συν­τε­λε­σμέ­νος μέλ­λον­τας) έ­χουν στην αρ­χή του θέ­μα­τος α­να­δι­πλα­σια­σμό, σε ό­λες τις εγ­κλί­σεις, ε­πι­πλέ­ον και στο α­πα­ρέμ­φα­το και στη με­το­χή.

Εί­δη του α­να­δι­πλα­σια­σμού:

1.Κα­νο­νι­κός α­να­δι­πλα­σια­σμός, δη­λα­δή ε­πα­νά­λη­ψη του αρ­χι­κού συμ­φώ­νου με έ­να «ε».

Τέ­τοι­ο α­να­δι­πλα­σια­σμό παίρ­νουν ό­σα ρή­μα­τα αρ­χί­ζουν α) α­πό έ­να σύμ­φω­νο π.χ. λύ­ω

->λέ­λυ­κα, κιν­δυ­νεύ­ω->κε­κιν­δύ­νευ­κα, βου­λεύ­ω->βε­βού­λευ­κα β) α­πό δύ­ο σύμ­φω­να α­πό τα ο­ποί­α ό­μως το πρώ­το εί­ναι ά­φω­νο (ου­ρα­νι­κό:κ,γ,χ,  χει­λι­κό:π,β,φ, ο­δον­τι­κό: τ,δ,θ) και το δεύ­τε­ρο έν­ρι­νο ή υ­γρό (έν­ρι­νο:μ,ν, υ­γρό:λ,ρ) π.χ. γρά­φω->γέ­γρα­φα, πράτ­τω->πέ­πρα­χα, κρού­ω->κέ­κρου­κα.

2. Συλ­λα­βι­κή αύ­ξη­ση, δη­λα­δή παίρ­νουν στην αρ­χή του θέ­μα­τος έ­να «ε» με ψι­λή «ἐ». Τέ­τοι­ο α­να­δι­πλα­σια­σμό παίρ­νουν ό­σα ρή­μα­τα αρ­χί­ζουν α) α­πό έ­να δι­πλό σύμ­φω­νο (ξ,ψ,ζ) π.χ. ψεύ­δω->ἔ­ψευ­κα, ψύ­χω->ἔ­ψυ­χα. β) α­πό «ῥ» π.χ. ῥά­πτω-> ἔρ­ρα­φα, ῥί­πτω-> ἔρ­ρι­φα (το «ρ» δι­πλα­σι­ά­ζε­ται ό­πως και στην αύ­ξη­ση). γ) α­πό δύ­ο σύμ­φω­να, αλ­λά χω­ρίς το συν­δυα­σμό ά­φω­νο , έν­ρι­νο ή υ­γρό π.χ. πταί­ω->ἔ­πται­κα, σπεύ­δω-> ἔ­σπευ­κα. δ) α­πό τρί­α σύμ­φω­να π.χ. στρα­τεύ­ω->ἐ­στρά­τευ­κα, στρα­το­πε­δεύ­ω->ἐ­στρα­το­πέ­δευ­κα.

3. Χρο­νι­κή αύ­ξη­ση, δη­λα­δή έ­κτα­ση του αρ­χι­κού βρα­χύ­χρο­νου φω­νή­εν­τος σε μα­κρό­χρο­νο. Τέ­τοι­ο α­να­δι­πλα­σια­σμό παίρ­νουν ό­σα ρή­μα­τα αρ­χί­ζουν α­πό φω­νή­εν ή δί­φθογ­γο. Π.χ. ἐλ­πί­ζω-> ἤλ­πι­κα, ἀ­θροί­ζω-> ἤ­θροι­κα, ὁ­πλί­ζω-> ὥ­πλι­κα.

Πα­ρα­τη­ρή­σεις: 1. Ο α­να­δι­πλα­σια­σμός, ό­πως και η αύ­ξη­ση μπαί­νει με­τά την πρό­θε­ση. Π.χ. ἀ­πο­γρά­φω->ἀ­πο­γέ­γρα­φα, δι­α­λύ­ω->δι­α­λέ­λυ­κα.

2. Ό­σα ρή­μα­τα αρ­χί­ζουν α­πό δα­σύ σύμ­φω­νο (χ,φ,θ) τρέ­πουν στον α­να­δι­πλα­σια­σμό το σύμ­φω­νο αυ­τό στο αν­τί­στοι­χο ψι­λό (κ,π,τ). Π.χ. χο­ρεύ­ω->κε­χό­ρευ­κα, φυ­λάτ­τω->πε­φύ­λα­χα, θύ­ω->τέ­θυ­κα. Το φαι­νό­με­νο αυ­τό ο­νο­μά­ζε­ται α­νο­μοί­ω­ση.

3. Τα φωνηεντόληκτα και τα οδοντικόληκτα ρήματα έχουν στον Παρακείμενο και στον Υπερσυντέλικο χαρακτήρα «κ». Π.χ. λύω->λέλυκα, ἐ­λε­λύ­κειν, χορεύω->κεχόρευκα, ἐ­κε­χο­ρεύ­κειν, πείθω->πέπεικα, ἐ­πε­πεί­κειν, κομίζω->κεκόμικα, ἐ­κε­κο­μί­κειν.

Τα χειλικόληκτα ρήματα στον Παρακείμενο και στον Υπερσυντέλικο έχουν χαρακτήρα «φ». Π.χ. τρίβω-> τέτριφα, ἐ­τε­τρί­φειν, γράφω-> γέγραφα, ἐ­γε­γρά­φειν, ῥίπτω ->ἔρ­ρι­φα, ἐρ­ρί­φειν.

Τα ουρανικόληκτα ρήματα έχουν στον Παρακείμενο και στον Υπερσυντέλικο χαρακτήρα «χ». Π.χ. κηρύττω-> κεκήρυχα, ἐ­κε­κη­ρύ­χειν, τάττω->τέταχα, ἐ­τε­τά­χειν.

4. Ο Υπερσυντέλικος ως ιστορικός χρόνος παίρνει αύξηση, στα ρήματα ειδικά που έχουν κανονικό αναδιπλασιασμό. Από τα άλλα ρήματα παίρνουν αύξηση μόνο ορισμένα κατ’ εξαίρεση.

Λύω

Ενεργητική φωνή

Γράφω

Πράττω

Πείθω

Το απαρέμφατο

Το απαρέμφατο λέγεται έτσι, γιατί η κατάληξή του δε δηλώνει για ποιο πρόσωπο γίνεται λόγος. Είναι άκλιτος ρηματικός τύπος που, όταν έχει άρθρο, ισοδυναμεί με αφηρημένο ουσιαστικό.

Η μετοχή

Η μετοχή είναι ρηματικό επίθετο που παρουσιάζει τρία γένη και αντίστοιχα τρεις καταλήξεις(τριγενές  και τρικατάληκτο).

Καταλήξεις μετοχών βαρύτονων ρημάτων στην ενεργητική φωνή.(Βαρύτονα είναι αυτά που δεν τονίζονται στην λήγουσα).

Παραδείγματα

Μέση φωνή

Σημείωση: Οι χρόνοι στη μέση φωνή σχηματίζονται όπως ακριβώς στην ενεργητική. Αλλάζουν μόνο οι καταλήξεις.

Κλίση ρημάτων:

Παρατηρήσεις: Στον Πα­ρα­κεί­με­νο και στον Υ­περ­συν­τέ­λι­κο της μέ­σης φω­νής τα συμ­φω­νό­λη­κτα σχη­μα­τί­ζο%