«[…] Ο κ. Χατζηκυριάκος, σαν να ‘χε συλλάβει αμέσως το τι επιθυμούσα να μάθω από αυτόν, άρχισε να μου λέει με τη σοφή οξύνοια που τον διακρίνει:
“Όπως σε κάθε εποχή υπήρχε μία χώρα όπου συγκεντρώνονταν τα εκλεκτά πνεύματα κάθε λαού, ώστε να δημιουργηθεί με τη μυστική τους συνεργασία μια ανώτερη προοδευτική ατμόσφαιρa, λ.χ. όπως υπήρχε η Αίγυπτος, η Ελλάδα, η Ρώμη, το Βυζάντιο, κ.ά., το ίδιο μπορούμε να πούμε ότι το προοδευτικό αυτό κέντρο είναι σήμερα το Παρίσι, και επομένως η κατανόησή του δεν μπορεί παρά να ευεργετεί όλους τους καλλιτέχνες που θέλουν να σκεφθούν σοβαρά απάνω στα προβλήματα της τέχνης τους, είτε Γάλλοι είναι είτε Έλληνες” […]
“Μέσα σε μια πρωτόγονη ψυχή η αμοιβαία έκφραση, δηλαδή η μετεμψύχωση και η μεταμόρφωση της λογικής και πλαστικής έκφρασης υπάρχει ακόμα ζωντανή. Για τούτο βλέπουμε ότι αυτό που λέμε πλαστική διαίσθηση είναι μαζί και λογική συναίσθηση και τανάπαλιν και όχι μόνον στην πλευρά της τεχνικής, γιατί βλέπουμε ότι κάθε τι που διαισθανόμαστε η πειραματική μάς το αναλύει. Συμβαίνει επομένως, στην κατάσταση της δημιουργίας του ατόμου, να ενεργούν όλες μαζί αυτές οι αντίθετες περιπτώσεις του πνεύματος, και να συγκεντρώνονται είτε στην εντύπωσή μας, είτε στον πόθο μας, είτε στην έκτασή μας στη δυναμική μας ώθηση κ.τ.λ. Πιστεύω σε μια μεταφυσική γεωμετρία που ενεργεί μυστικά μέσα στο πνεύμα μας, η οποία χρησιμεύει στο να εξηγεί τη φύση και να την αναδημιουργήσει τεχνικά με λογική συνάρτηση.
Εκτός από τη λογική γεωμετρία υπάρχει και η εσωτερική αστάθμητη, έμφυτη γεωμετρία, η οποία τροποποιεί τα δεδομένα της πρώτης, σύμφωνα με τη δική της αιτιολογία, και της δίνει ορισμένες τάσεις που ανταποκρίνονται στην ύπαρξη του αισθήματος, του πόθου και της διαισθήσεως μιας ανώτερης πραγματικότητας, της κινήσεως, του ρυθμού της ζωής. Το ότι η γεωμετρία αυτή δεν μετριέται κατά τις τρεις διαστάσεις, εξηγεί γιατί ένα έργο τέχνης δεν μπορεί παρ’ όλες τις προσπάθειες των μαθηματικών να μετατραπεί σε αλγεβρική παράσταση.
Η συνάντηση αυτή της εξωτερικής με την ενδόμυχον γεωμετρία πραγματοποιείται μόνον με την τέχνη”[…]»
ΤΖΟΥΛΙΟ ΚΑΪΜΗ, Συναντήσεις με τους Φώτη Κόντογλου, Γιαννούλη Χαλεπά και Ν. Χατζηκυριάκο – Γκίκα, εκδ. Γαβριηλίδης, Αθήνα 1992, 51-52, 57-58.
