ailiadi's blog

"Ποίηση, ζωγραφική, ιστορία, πολιτισμός ως έννοιες αδιαπραγμάτευτες"

«Η Ελληνική Παιδεία του Ισοκράτη, η Πράξη του Μεγάλου Αλεξάνδρου και η Ποίηση του Κ.Π.Καβάφη» Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός, (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Βυζαντινής Ιστορίας απ΄ το Α.Π.Θ.), Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων

«Η Ελληνική Παιδεία του Ισοκράτη, η Πράξη του Μεγάλου Αλεξάνδρου και η Ποίηση του Κ.Π.Καβάφη»

Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός, (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Βυζαντινής Ιστορίας απ΄ το Α.Π.Θ.), Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων

Μέσα από την Ελληνική παιδεία η Ελλάδα προσδιορίσθηκε σε σχέση με την εσωτερική οδό που οδηγεί στο “Αγαθό” άρα μπορεί ως «ένα», ως μια πνευματική ολότητα σε εσωτερική ενότητα να οραματισθεί και να πράξει το “Πανελλήνιο αγαθό”. Το “Πανελλήνιο αγαθό” που εξάγεται από την μυητική αυτή φράση και από τον μυητικό αυτό λόγο του Ισοκράτους είναι ότι οι Έλληνες πλέον “Είναι”. Αν θυμηθούμε τον Παρμενίδη θα ορίσουμε αυτό το“Είναι” ως ταύτιση της Ελληνικής σκέψης και πράξης. Πλέον, σύμφωνα με τον Ισοκράτη, όλοι οι Έλληνες μπορούν από κοινού να μετουσιώσουν σε πράξη όσα ιδανικά διά της παιδείας αιώνες κατασκεύαζαν και μετέφεραν από τους πατέρες προς τα τέκνα.

Το βάθος της Ισοκρατικής αυτής «Ειρήνης» είναι απύθμενο, έχει σχέση με την ησυχία του “Είναι”, και σίγουρα τονίζει το γεγονός ότι αναφέρεται σε Έλληνες. Τους  καλεί σε μία κοινή ανάμνηση ενός Ελληνικού παρελθόντος, η οποία είναι επίτευγμα των «ευ φρονούντων». Ως γνωστόν η φρόνηση από το “φρήν” είναι καθαρά Ελληνική λέξη και έχει σχέση με τη λογική διαμόρφωση και ελεγξιμότητα της ανθρώπινης προσωπικότητας κατά τρόπο που μόνο οι Έλληνες οραματίσθηκαν. Παράλληλα ο Ισοκράτης υπεραμύνεται της δημοκρατίας, την οποία θεωρούσε ως το ιδανικό πολίτευμα, θλιβόμενος για τη μεταμόρφωσή της σε οχλοκρατία. Ο δε Μέγας Αλέξανδρος, όπως απεδείχθη, διατήρησε μια πορεία πολύ κοντινή στις θέσεις του Ισοκράτη παρά οποιουδήποτε άλλου. Οι σκέψεις του Ισοκράτη θα συνοδεύσουν το Αλέξανδρο μέχρι την Ινδία: “μέλλω γάρ σοι συμβουλεύειν προστναι τς τε τν λλήνων μονοίας κα τς π τος βαρβάρους στρατείας: στι δ τ μν πείθειν πρς τοςλληνας συμφέρον, τ δ βιάζεσθαι πρς τος βαρβάρους χρήσιμον.”Φίλιππος εδάφιο 16 , …ταύτης γεμονίαν πιδείξειεν  πατριωτέραν, τς πρότερον γενομένης πρν τς πλείστας οκισθναι τν λληνίδων πόλεων, μλλον συμφέρουσαν, τς τος μν βαρβάρους ναστάτους ποιησάσης, τος δ’ λληνας ες τοσαύτην επορίαν προαγαγούσης.Πανηγυρικός εδάφιο 36-37.

Το σίγουρο είναι πως υπήρχε έντονη η τάση για ανάδειξη ενός ηγέτη που στη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή θα πραγμάτωνε την ένωση των Ελλήνων αφού κάτι παρόμοιο αναζητούσε και η Ακαδημία. Άρα η «ένωση» αυτή που  -δικαιολογημένα- σήμανε το τέλος της ελευθερίας των ελληνικών πόλεων-κρατών δεν ήταν αποκλειστικά έργο του Αλεξάνδρου αλλά προέκυψε από ιστορική αναγκαιότητα και σαφή επιταγή των καιρών.

Οι ανθρώπινες πράξεις όμως κρίνονται εκ του αποτελέσματος. Από το γεγονός της εκστρατείας του Μ . Αλεξάνδρου, προέκυψε ένας εντελώς καινούριος κόσμος που ανέτρεψε παραδοσιακές πολιτειακές φόρμες, διεύρυνε την έννοια του ελληνισμού και γενικά άλλαξε το ρου της ιστορίας. Όσοι στάθηκαν στο πλευρό του μεγάλου Μακεδόνα στρατηλάτη έλαβαν μέρος στη νομή της εξουσίας του κόσμου και μπορούσαν στο εξής να καθορίζουν και την τύχη του. Αποδείχτηκε πολύ διορατικό και φρόνιμο εκ μέρους τους να μην απουσιάζουν από μια προσπάθεια που θα ανύψωνε την έννοια του ελληνισμού στη σφαίρα του οικουμενικού και τους ίδιους από «πολυτίμους υπηρέτας» των Μακεδόνων σε ρυθμιστές της μοίρας του νέου κόσμου. Επιβεβαιώθηκε περίτρανα η ρήση που θέλει την τύχη να ευνοεί τους τολμηρούς.

Κι απ’ την θαυμάσια πανελλήνιαν εκστρατεία, 
την νικηφόρα, την περίλαμπρη, 
την περιλάλητη, την δοξασμένη 
ως άλλη δεν δοξάσθηκε καμιά, 
την απαράμιλλη: βγήκαμ’ εμείς· 
ελληνικός καινούριος κόσμος, μέγας.

Εμείς· οι Αλεξανδρείς, οι Αντιοχείς, 
οι Σελευκείς, κ’ οι πολυάριθμοι 
επίλοιποι Έλληνες Αιγύπτου και Συρίας, 
κ’ οι εν Μηδία, κ’ οι εν Περσίδι, κι όσοι άλλοι. 
Με τες εκτεταμένες επικράτειες, 
με την ποικίλη δράσι των στοχαστικών προσαρμογών. 
Και την Κοινήν Ελληνική Λαλιά 
ως μέσα στην Βακτριανή την πήγαμεν, ως τους Ινδούς.

«…Ο μεγάλος ποιητής γίνεται μάντης…».

Κι ο Καβάφης είναι μεγάλος ποιητής.

Τι μαντεύει όμως για εμάς, ο Καβάφης; Ας οδηγηθεί η σκέψη μας στα αποτελέσματα και στους απογόνους της θαυμάσιας, νικηφόρας, περίλαμπρης, περιλάλητης, δοξασμένης, απαράμιλλης τεχνολογικής εξέλιξης που συντελείται μπροστά στα μάτια μας.  Τη μετατροπή των απογόνων μας σε εξελιγμένα, ταχύτατα, βιολογικά συστήματα μικροηλεκτρονικής. Σε εξαρτημένα όντα, ενός πολύπλοκου τεχνολογικού ελεγκτή; Και φέρετε στο μυαλό σας, τη στιγμή που θα γραφεί το ποίημα με τίτλο «Στα 2200 μ.Χ.» το Σολωμικό “Πάντ’ ανοιχτά, πάντ’ άγρυπνα, τα μάτια της ψυχής μου.” Τον αγήρατο αρχαίο ελληνικό κόσμο, που γοητεύει διαχρονικά,  τον  κόσμο  που αναδύεται απ’ την αρχαία ελληνική γραμματεία και τέχνη. Σ΄αυτό τον κόσμο οι «τροπές» και οι ετερότητες υπάρχουν αλλά στο πλαίσιο της ενότητας  που συνέχει όλες τις εκφάνσεις του. Αυτά ας αναλογιστούμε κι ας  αναπλάθουμε,  ποιητικά και δημιουργικά, το δικό μας, σημερινό κόσμο:

«Κι ακούστε πρέπει κι ο άνθρωπος κάθε φορά
που θέλει να ξαναβρεί τα νιάτα του 
να ’ρχεται στο ποτάμι της ομορφιάς να λούζεται».

Στο ποτάμι της πληρότητας της χαρισμένης ομορφιάς, της βεβαιότητας πέραν του φυσικού μας θανάτου.

Ενδεικτική βιβλιογραφία: 

Botsford & Robinson. Αρχαία Ελληνική Ιστορία, ΜΙΕΤ, (Αθήνα 1996).

Ηροδότου Ιστορία, 8ο βιβλίο, «Ουρανία», κεφάλαιο 144 (ΑΥΤΙΣ ΔΕ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ, ΕΟΝ ΟΜΑΙΜΟΝ ΤΕ ΚΑΙ ΟΜΟΓΛΩΣΣΟΝ, ΚΑΙ ΘΕΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΑ ΤΕ ΚΟΙΝΑ ΚΑΙ ΘΥΣΙΑΙ ΗΘΕΑ ΤΕ ΟΜΟΤΡΟΠΑ, ΤΩΝ ΠΡΟΔΟΤΑΣ ΓΕΝΕΣΘΑΙ ΑΘΗΝΑΙΟΥΣ ΟΥΚ ΑΝ ΕΥ ΕΧΟΙ).

Ιφιγένεια η εν Αυλίδι του Ευριπίδη, στίχοι 1.400-1.401. Πανηγυρικός Ισοκράτους Ισοκράτης – Δεύτερη επιστολή προς Φίλιππο(338, εδάφιο 5) Ισοκράτης, Άπαντα, Τόμος 4: Περί της ειρήνης, Αρεοπαγιτικός, Φίλιππος, (μτφρ. Σ. Παπαϊωάννου), Κάκτος, (Αθήνα, 1992). Ισοκράτης, Περί ειρήνης, Κατά των Σοφιστών, Επιστολαί προς Φίλιππον και Αλέξανδρον, (μτφρ. Μ. Ξάνθου) Ζήτρος, (Αθήνα, 2001).

Kennedy G., Ιστορία της Κλασικής Ρητορικής, (μτφρ. Ν. Νικολούδης), Παπαδήμας, (Αθήνα, 42003).

Mathieu G., Οι πολιτικές ιδέες του Ισοκράτη, (μτφρ.: Κ. Διαμαντάκου), Καρδαμίτσας, (Αθήνα, 1995)

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CF%83%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%AC%CF%84%CE%B7%CF%82(Άρθρο για Ισοκράτη). http://www.wfu.edu/~zulick/300/bibisocrates.html (Επιλεγμένες πηγές για τον Ισοκράτη στο Wake Forest University).

 

ailiadi@sch.gr
http://users.sch.gr/ailiadi, http://blogs.sch.gr/ailiadihttp://www.matia.gr



Δεν υπάρχουν σχόλια »

Χωρίς σχόλια ακόμα.

RSS κανάλι για τα σχόλια του άρθρου.

Αφήστε μια απάντηση