ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ: τι είναι και πώς καλλιεργείται.

Κριτική σκέψη είναι η νοητική και συναισθηματική λειτουργία κατά την οποία το άτομο αξιολογεί την αξιοπιστία των πληροφοριών και αποφασίζει τι να σκεφτεί ή τι να κάνει μέσω συλλογισμών που γίνονται με βάση όλα τα δυνατά στοιχεία που μπορεί να έχει στη διάθεσή του.

Αρχικά το άτομο μαθαίνει να στέκεται κριτικά όταν γνωρίζει τι να ρωτά πώς και πότε και στη συνέχεια πώς να σκέφτεται λογικά πότε και ποιες μεθόδους και στρατηγικές να χρησιμοποιεί για να αντιμετωπίσει μια κατάσταση.

Οι δεξιότητες κριτικής σκέψης είναι σημαντικές για τη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών. Η εισαγωγή αυτών των δεξιοτήτων μπορεί να αρχίσει ήδη από την προσχολική ηλικία. Είναι σημαντικό ότι οι δεξιότητες ανάλυσης, σύγκρισης και σύνθεσης πρέπει αναπτυχθούν σε μικρή ηλικία, ώστε οι μαθητές να μπορούν να τις εφαρμόσουν σε κατάλληλες καταστάσεις, είτε στην ακαδημαϊκή ή την προσωπική τους ζωή.

Η κριτική σκέψη περιλαμβάνει ένα πολύπλοκο συνδυασμό δεξιοτήτων. Ανάμεσα στα κύρια χαρακτηριστικά είναι τα εξής:

Λογική: Η Λογική ασχολείται με τους κανόνες που χρησιμοποιούμε για να βγάζουμε σωστά συμπεράσματα, συνεπώς μας ενδιαφέρουν τα επιχειρήματα και οι συλλογισμοί. Σκεφτόμαστε κριτικά όταν:
Βασιζόμαστε στη λογική και όχι στο συναίσθημα.
Απαιτούμε αποδεικτικά στοιχεία.
Βρίσκουμε τις καλύτερες δυνατές εξηγήσεις.

Αυτογνωσία: Σταθμίζουμε τις επιδράσεις των κινήτρων και των προκαταλήψεων μας
 αναγνωρίζουμε τις δικές μας υποθέσεις ή προκαταλήψεις,

Τιμιότητα: Αναγνωρίζουμε τις συναισθηματικές παρορμήσεις, εγωιστικά κίνητρα, ή άλλες πλάνες.

Ευρύτητα πνεύματος:

Αξιολογούμε όλα τα εύλογα συμπεράσματα.
Μελετούμε την ποικιλία των πιθανών απόψεων ή οπτικών γωνιών.
Παραμένουμε ανοικτοί σε εναλλακτικές ερμηνείες.
Δεχόμαστε νέες εξηγήσεις και μοντέλα, διότι για παράδειγμα είναι καλύτερα τα στοιχεία, ή είναι πιο απλά, ή έχουν λιγότερες ασυνέπειες ή καλύπτουν περισσότερα δεδομένα.
Αποδεχόμαστε νέες προτεραιότητες, προχωρώντας σε επαναξιολόγηση των αποδεικτικών στοιχείων ή επανεκτίμηση των πραγματικών συμφερόντων μας.
Πειθαρχία:

Είμαστε ακριβείς, λεπτομερείς, πλήρεις και εξαντλητικοί.
Αντιστεκόμαστε στην χειραγώγηση και σε παράλογες προσφυγές.
Αποφεύγουμε γρήγορες αποφάσεις.
Αποφασιστικότητα:

αναγνωρίζουμε τη σημασία και αξία των εναλλακτικών υποθέσεων και προοπτικών.
αναγνωρίζουμε την έκταση και το βάρος της απόδειξης.
Εν ολίγοις, οι άνθρωποι που έχουν αναπτύξει την κριτική τους σκέψη, είναι από τη φύση τους σκεπτικιστές, είναι ενεργοί, όχι παθητικοί.

Δεν έχουν εγωιστική άποψη για τον κόσμο. Είναι ανοιχτοί σε νέες ιδέες και προοπτικές. Είναι πρόθυμοι να αμφισβητήσουν τις πεποιθήσεις τους και να διερευνήσουν ανταγωνιστικά στοιχεία. Η κριτική σκέψη μας δίνει τη δυνατότητα να αναγνωρίσουμε ένα ευρύ φάσμα υποκειμενικών αναλύσεων αλλά με αντικειμενικά κριτήρια, και να αξιολογήσουμε πόσο καλά κάθε ανάλυση θα μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες μας. Τα πραγματικά γεγονότα μπορεί να είναι δεδομένα, αλλά το πώς θα τα ερμηνεύσουμε, αυτό μπορεί να διαφέρει.

Αντίθετα, τα παθητικά, μη κριτικά σκεπτόμενα άτομα λαμβάνουν μια απλουστευτική άποψη για τον κόσμο.
 Αντιλαμβάνονται τα πράγματα ως μαύρο και άσπρο.
 Αντιλαμβάνονται ερωτήματα του τύπου «ναι ή όχι» χωρίς λεπτές αποχρώσεις.
 Αδυνατούν να δουν τις συνδέσεις και την περιπλοκότητα των πραγμάτων.
 Αποτυγχάνουν να αναγνωρίσουν συναφή στοιχεία.

Συμβουλές για την διδασκαλία της κριτικής σκέψης

Ενθαρρύνετε τα παιδιά να κάνουν ερωτήσεις. Οι γονείς και οι δάσκαλοι θα πρέπει να ενθαρρύνουν την περιέργεια των παιδιών. Εάν μια λογική δεν έχει νόημα σε ένα παιδί, θα πρέπει να το ενθαρρύνετε να εκφράσει τις αντιρρήσεις ή την δυσκολία του.
Ζητήστε από τα παιδιά να εξετάσουν εναλλακτικές επεξηγήσεις και λύσεις. Είναι ωραίο να παίρνετε μια σωστή απάντηση. Όμως, πολλά προβλήματα έχουν περισσότερες από μία λύσεις. Όταν τα παιδιά εξετάζουν πολλαπλές λύσεις, μπορούν να γίνουν πιο ευέλικτοι στοχαστές.
Δώστε στα παιδιά διευκρινισμένες έννοιες. Τα παιδιά θα πρέπει πρακτικά να θέτουν τα πράγματα με τα δικά τους λόγια, διατηρώντας παράλληλα την έννοια ανέπαφη.
Συζήτηση για τις προκαταλήψεις. Οι μαθητές όλων των τάξεων μπορούν να καταλάβουν πως τα συναισθήματα, τα κίνητρα ακόμα και οι πόθοι μας μπορούν να επηρεάσουν τις αποφάσεις μας.
Μην περιορίσετε την κριτική σκέψη σε αμιγώς πραγματικά ή ακαδημαϊκά θέματα. Ενθαρρύνετε τα παιδιά να συζητήσουν και να αιτιολογήσουν ηθικά, δημόσια ή πολιτικά θέματα.
Προωθήστε τη γραφή. Όπως γνωρίζουν πολλοί εκπαιδευτικοί, η διαδικασία της γραφής βοηθά τους μαθητές να αποσαφηνίσουν τις εξηγήσεις τους και να οξύνουν τα επιχειρήματά τους.
Διαβάζοντας τα παραπάνω πολλοί θα αναρωτηθήκατε: «Μήπως όμως μια τέτοια εκπαίδευση κατέπνιγε τη δημιουργικότητα»;

Η απάντηση είναι: καθόλου. Η πραγματική δημιουργική σκέψη απαιτεί απαραίτητα τη χρήση της κριτικής σκέψης, η οποία αναπτύσσει την περιέργεια, την ευελιξία, και κρατάει το μυαλό μας ανοιχτό. Στην πραγματικότητα, η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης μπορεί να κάνει τα παιδιά πιο έξυπνα, πιο ανεξάρτητα, και πιο δημιουργικά.

Πηγές: 
Caren Hollowell
Dan Curland
Gwen Dewar, Ph.D
American Philosophical Association – http://www.ikidcenters.com
economu.wordpress.com
Αντλήθηκε από tvxs στις 13/6/2015.

Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΛΥΨΩ

ΜΙΑ ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ ΕΚΠΟΜΠΗ

Η εργασία της ομάδας του ραδιοφώνου. Στο ΡΡ τα παιδιά παρουσιάζουν με τον τρόπο του ραδιοφώνου την είδηση και την πλαισιώνουν με τραγούδια και σχόλια, όπως ταιριάζει και συνήθως γίνεται, σύμφωνα με τη γνώμη και τις εμπειρίες τους, στο ραδιόφωνο.

Η ΕΡΕΥΝΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ ΚΑΙ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της διδακτικής προσέγγισης της 6ης ενότητας του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β Γυμνασίου, “ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΩ, ΕΝΗΜΕΡΩΝΟΜΑΙ ΚΑΙ ΨΥΧΑΓΩΓΟΥΜΑΙ ΑΠΟ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΠΗΓΕΣ”, με τη μέθοδο project. Το δείγμα της έρευνας είναι σίγουρα αρκετά περιορισμένο, ωστόσο καταγράφει την κυρίαρχη τάση ανάμεσα στους δεκαπεντάχρονους εφήβους σχετικά με τον τρόπο που αυτοί αντιλαμβάνονται τις λειτουργίες των ΜΜΕ και τον τρόπο που τα χρησιμοποιούν.

Ερωτηματολόγιο

Μια παρουσίαση του αγγείου που καθιερώθηκε ως “κούπα του Νέστορα”

Στο αγγείο χαράχτηκε μια από τις αρχαιότερες επιγραφές στην ελληνική γλώσσα. Με εύγλωττο τρόπο καταδεικνύει και τη μεγάλη διάδοση των ομηρικών επών σε όλο τον αρχαίο ελληνικό κόσμο, κυρίως μέσω του Β Αποικισμού, καθώς και τη δημιουργική προβολή των επών και της επικής παράδοσης στην καθημερινότητα των ανθρώπων.

Τις πληροφορίες και τις εικόνες της παρουσίασης επεξεργάστηκε ο μαθητής του Α1, Αραμπατζής Βαγγέλης.

Έφυγε σε ηλικία 108 χρονών ο Εμμανουήλ Κριαράς. Εξέχων επιστήμονας, γλωσσολόγος, διανοούμενος, Δάσκαλος, εργάτης στην υπόθεση της γλώσσας μας από πολλά μετερίζια. Σταχυολογούμε από την αρθρογραφία των ημερών, μετά την είδηση του θανάτου του.

Παρά το πολυσχιδές επιστημονικό του έργο ο Κριαράς δεν υπήρξε «επιστήμονας του εργαστηρίου». Όπως έλεγε, ο επιστήμονας «δεν πρέπει να μένει μόνο στο εργαστήριο. Βέβαια το εργαστήριο χρειάζεται, διότι αλλιώς εργασία δε θα υπάρξει. Αλλά δε φτάνει αυτό. Εκείνος που έχει συνείδηση των καθηκόντων του των πνευματικών, πρέπει όσο γίνεται να εκλαϊκεύει την επιστήμη του. Αυτό επιδίωξα γενικότερα στη ζωή μου, αλλά κυρίως μετά το ’74, όταν αποκαταστάθηκε η Δημοκρατία στον τόπο μας. Ο επιστήμονας πρέπει να είναι και ερευνητής και δάσκαλος, εκλαϊκευτής».

Όταν η κυβέρνηση Κων/νου Καραμανλή (με υπουργό Παιδείας τον Γ. Ράλλη) αποφάσισε την καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας στο χώρο της παιδείας και της δημόσιας διοίκησης, ο Κριαράς μετείχε στην επιτροπή που ανέλαβε να προσαρμόσει στη σύγχρονη πραγματικότητα και να παραδώσει για σχολική χρήση, τη Νεοελληνική Γραμματική του Μανόλη Τριανταφυλλίδη (που είχε πρωτοτυπωθεί το 1941).

Το 1981-1982, η κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου αποφάσισε την καθιέρωση του μονοτονικού, καθώς και τη σύνταξη των νόμων, αλλά και τη μεταγραφή των σημαντικότερων δικαστικών κωδίκων, στη δημοτική. Ο Εμμανουήλ Κριαράς ήταν ο πρόεδρος της 20μελούς επιτροπής που ανέλαβε και έφερε εις πέρας το δύσκολο έργο της μεταγραφής των δικαστικών κωδίκων και επίσης, πρόεδρος της επιτροπής που εισηγήθηκε το είδος του μονοτονικού που επρόκειτο να εφαρμοστεί. Για δύο χρόνια (1985 – 1987) προσπάθησε να διαφωτίσει και το πλατύ κοινό για επιμέρους γλωσσικά ζητήματα μέσα από την τηλεοπτική εκπομπή της ΕΡΤ «Τα πεντάλεπτα».                      (Αυγή,25.08.2014)

Πώς είναι να κινηματογραφείς έναν άνθρωπο που είναι σχεδόν 100 ετών, θυμάται τη δολοφονία του Γεωργίου του Α΄ και «έχει μια αμυδρή εικόνα της ανησυχίας του κόσμου όταν επρόκειτο να εμφανιστεί ο κομήτης του Χάλεϊ στα 1910»; Που ξεφυλλίζει την αλληλογραφία του με τον Κακριδή, τον Δημαρά, τον Σεφέρη, τον Καζαντζάκη, τον Παπανούτσο, τον Πλασκοβίτη, τον Βενέζη, τον Τριανταφυλλίδη; Που μιλάει για τη γλωσσική μεταρρύθμιση του 1917 σαν να συνέβη χθες; Που κλείνει μέσα του, εν ολίγοις, έναν αιώνα ζωής, σχέσεων, αφηγήσεων, αναμνήσεων, σκέψεων, συναισθημάτων;

Η διακεκριμένη και έμπειρη σκηνοθέτις -και ανιψιά του- Στέλλα Θεοδωράκη κινηματογράφησε με αμεσότητα, αγάπη, οικειότητα και σπάνια πυκνότητα αποχρώσεων, εκατό χρόνια σε 64 λεπτά. Η ταινία με τίτλο «Σαν όνειρο πρωινό, Eμμανουήλ Kριαράς: Μνήμες ενός αιώνα», προβλήθηκε στο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, παρουσία του πρωταγωνιστή της. Το κοινό στην αίθουσα τον χειροκρότησε όρθιο, με συγκίνηση και απεριόριστο σεβασμό.
(Καθημερινή, 26.08.2014)