Α΄, Β΄ και Γ΄ Γυμνασίου

1. Εισαγωγή

Σύμφωνα με το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών Πληροφορικής (ΔΕΠΠΣ, 2003), σκοπός της διδασκαλίας της Πληροφορικής στο Γυμνάσιο είναι να αποκτήσουν οι μαθητές μια αρχική αλλά συγκροτημένη και σφαιρική αντίληψη των βασικών λειτουργιών του υπολογιστή, μέσα σε μια προοπτική τεχνολογικού αλφαβητισμού και αναγνώρισης των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών (ΤΠΕ), αναπτύσσοντας παράλληλα ευρύτερες δεξιότητες κριτικής σκέψης, δεοντολογίας, κοινωνικής συμπεριφοράς αλλά και διάθεσης για ενεργοποίηση και δημιουργία, τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και σε συνεργασία µε άλλα άτομα ή ως µέλη μιας ομάδας. Επίσης, να έλθουν σε επαφή µε τις διάφορες χρήσεις του υπολογιστή ως εποπτικού μέσου διδασκαλίας, ως γνωστικού – διερευνητικού εργαλείου και ως εργαλείου επικοινωνίας και αναζήτησης πληροφοριών στο πλαίσιο των καθημερινών σχολικών δραστηριοτήτων.

Οι γενικοί στόχοι ομαδοποιούνται µε βάση τρεις άξονες (Πίνακας 1):

(α) Γνώση και μεθοδολογία

(β) Συνεργασία και επικοινωνία

(γ) Επιστήμη και Τεχνολογία στην καθημερινή ζωή.

Οι ειδικοί σκοποί του μαθήματος της Πληροφορικής στο Γυμνάσιο είναι να δώσει στους μαθητές όλα τα απαιτούμενα εφόδια ώστε

• Να εντρυφήσουν στις βασικές έννοιες και όρους των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών (ΤΠΕ), δηλαδή των μέσων και των τεχνικών που χρησιμοποιούνται για την επεξεργασία, τη μετάδοση και λήψη κάθε πληροφορίας που μπορεί να παρουσιαστεί σε ψηφιακή μορφή.
• Να προσεγγίσουν το σύνολο των βασικών απλών εννοιών που αφορούν τη γενική δομή των υπολογιστικών συστημάτων και τις διαχρονικές αρχές που τα διέπουν (αρχιτεκτονική υπολογιστών, διαφορετικότητα υπολογιστικών συστημάτων, πρόγραμμα, οργάνωση και διαχείριση αρχείων κλπ.).
• Να αποκτήσουν τις απαραίτητες δεξιότητες χειρισμού και κριτικής επεξεργασίας, καθώς και δεξιότητες μεθοδολογικού χαρακτήρα, ασκούμενοι σε ένα σύστημα υπολογιστών και στα βασικά εργαλεία που το συνοδεύουν.
• Να αποκτήσουν γνώσεις σχετικά µε τη διαδικασία επίλυσης απλών προβλημάτων µε τη χρήση του υπολογιστή και να διαπιστώσουν και να αντιληφθούν ότι μια απλή μηχανή ελέγχεται και προγραμματίζεται από τον άνθρωπο.
• Να χρησιμοποιήσουν εφαρμογές πολυμέσων, να κατακτήσουν τις έννοιες της πλοήγησης και της αλληλεπίδρασης, να περιηγηθούν στο Διαδίκτυο, να εκπαιδευτούν στη χρήση κατάλληλου λογισμικού ώστε να αξιοποιήσουν τον υπολογιστή, αρχικά, στο πλαίσιο διαφόρων μαθημάτων τους αλλά και στις μετέπειτα δραστηριότητές τους.
• Να ανακαλύψουν, να επιλέξουν, να αναλύσουν και να αξιολογήσουν πληροφορίες για να τις αξιοποιήσουν στις εκπαιδευτικές τους δραστηριότητες αλλά και στην καθημερινή τους ζωή γενικότερα.
• Να αναπτύξουν κώδικες δεοντολογίας στο πλαίσιο της συνεργασίας µε άλλους, του σεβασμού της εργασίας τους και της διαφορετικότητάς τους.
• Να γνωρίσουν και να κρίνουν τις τρέχουσες και τις μελλοντικές επιπτώσεις των ΤΠΕ σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο αλλά και στους διάφορους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας.

2. Προτεινόμενες παρεμβάσεις

Η Ομάδα Εργασίας θεωρεί ότι το σχολικό εγχειρίδιο Πληροφορικής του Γυμνασίου, το οποίο έχει γραφεί πριν δύο χρόνια, καλύπτει σε ικανοποιητικό βαθμό τους γενικούς και τους ειδικούς σκοπούς του ΔΕΠΠΣ για την Πληροφορική. Για το λόγο αυτό δεν προτείνει παρεμβάσεις στη διδακτέα ύλη. Οι προτάσεις αφορούν στις ακολουθούμενες διδακτικές προσεγγίσεις στη σχολική πρακτική και δίνουν έμφαση στην εμπλοκή των μαθητών σε μαθησιακές δραστηριότητες και συνθετικές εργασίες που υλοποιούνται στο εργαστήριο Πληροφορικής.

3. Διδακτικές προσεγγίσεις

Σύμφωνα με το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών Πληροφορικής, το μάθημα της Πληροφορικής στο Γυμνάσιο έχει σαφή εργαστηριακό προσανατολισμό. Στο σχολικό εργαστήριο, και στο πλαίσιο ποικίλων δραστηριοτήτων, δίνεται η ευκαιρία στους μαθητές, χρησιμοποιώντας υπολογιστικά εργαλεία και τεχνικές, να δραστηριοποιούνται, να πειραματίζονται, να δημιουργούν και να ανακαλύπτουν τη γνώση.

Η διδασκαλία της Πληροφορικής δεν πρέπει να έχει γνωσιοκεντρικό ή βιβλιοκεντρικό χαρακτήρα. Σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει να ζητείται από τους μαθητές να αποστηθίσουν τεχνικές λεπτομέρειες, καθώς και ιστορικές ή άλλου τύπου πληροφορίες που παρουσιάζονται στο σχολικό εγχειρίδιο. Όλα τα κεφάλαια και οι ενότητες του βιβλίου προσφέρονται για την υλοποίηση συνθετικών και ομαδοσυνεργατικών εργασιών, μέσα από τις οποίες μπορούν να επιτευχθούν οι στόχοι του μαθήματος, ώστε οι μαθητές να οικοδομήσουν νέες γνώσεις και να αναπτύξουν δεξιότητες στην Πληροφορική.

Η διδακτική πορεία θα πρέπει να αξιοποιεί την έμφυτη περιέργεια και την αυτενέργεια των μαθητών. Να συνδυάζει τη θεωρία µε την πράξη μέσα από μια ενιαία και συνεχή δημιουργική διαδικασία, η οποία θα ενθαρρύνει και θα βοηθά τους μαθητές να συμμετέχουν ενεργά, να αναπτύσσουν πρωτοβουλίες, να ανακαλύπτουν τη γνώση, να εκφράζονται και να δημιουργούν.

Οι άξονες-ενότητες του Π.Σ. δεν είναι απαραίτητο να διδαχθούν σειριακά. Η προτεινόμενη κατανομή του διδακτικού χρόνου είναι ενδεικτική. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να κάνει τον χρονοπρογραμματισμό και το σχεδιασμό της διάρθρωσης της ύλης με βάση τα μαθησιακά χαρακτηριστικά, τα ενδιαφέροντα και το υπόβαθρο των μαθητών της τάξης του.

Η χρήση των ΤΠΕ σε όλους σχεδόν τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας προσδίδει μια ιδιαιτερότητα στα μάθημα της Πληροφορικής και παρέχει τη δυνατότητα σύνδεσής του µε όλα σχεδόν τα γνωστικά αντικείμενα του γυμνασίου. Προσφέρεται συνεπώς για την υποστήριξη διαθεματικών και διεπιστημονικών δραστηριοτήτων, μέσα από τις οποίες επιτυγχάνεται η ολιστική προσέγγιση της γνώσης και η ένταξη των ΤΠΕ στη σχολική ζωή (π.χ. δημιουργία σχολικής εφημερίδας ή περιοδικού, δημιουργία αφίσας, καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, ανάπτυξη ιστοσελίδας της τάξης κλπ.).

Για την υλοποίηση των εργαστηριακών ασκήσεων και των συνθετικών εργασιών μπορούν να χρησιμοποιηθούν διάφορα εργαλεία, όπως

• λογισμικά γενικής χρήσης
• ελεύθερα λογισμικά (open office, gimp για την επεξεργασία εικόνας, audacity για την επεξεργασία ήχου κ.α.)
• προγραμματιστικά περιβάλλοντα Logo-like, Scratch κ.α.
• εκπαιδευτικά λογισμικά για το μάθημα της Πληροφορικής, τα οποία έχουν αποσταλεί στα σχολεία από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο
• λογισμικά που έχουν παραχθεί στο πλαίσιο των έργων Πλειάδες και Νηρηίδες του ΥΠΔΒΜΘ (π.χ. «Ταξίδι σε ένα Δίκτυο») και εξυπηρετούν τους στόχους του ΔΕΠΠΣ και των ΠΣ.

Πίνακας 1. Ενότητες του Π.Σ. των μαθημάτων Πληροφορικής Α’, Β’, Γ’ Γυμνασίου