Με αφορμή την έναρξη της Μεγάλης Σαρακοστής και στα πλαίσια των μαθημάτων της Μελέτης Περιβάλλοντος και των Θρησκευτικών, οι μαθητές του Δ΄1 γνώρισαν δύο έθιμα λίγο πολύ ξεχασμένα.
Την κυρά-Σαρακοστή και τον κουκαρά.
Το έθιμο της κυρά-Σαρακοστής είναι από τα παλιότερα έθιμα που σχετίζονται με τη γιορτή του Πάσχα. Πρόκειται για ένα έθιμο που τείνει στις ημέρες μας να εκλείψει, ενώ παλαιότερα το συναντούσαμε σε όλο τον ελλαδικό χώρο με διάφορες παραλλαγές και χρησιμοποιούνταν ως ημερολόγιο που μετρούσε τις εβδομάδες της Μεγάλης Σαρακοστής.Έτσι, επειδή παλιά δεν είχαν τα σημερινά ημερολόγια για να μετρούν το πέρασμα της νηστείας, έφτιαχναν ένα μετρητάρι. Έπαιρναν δηλαδή ένα χαρτί και ζωγράφιζαν τη Σαρακοστή.
Η Κυρά Σαρακοστή έχει σταυρωμένα τα χέρια της, επειδή προσεύχεται, δεν έχει στόμα γιατί δεν μιλάει και γιατί νηστεύει, δεν έχει αυτιά για να μην ακούει. Όλα αυτά γιατί η περίοδος μέχρι το Πάσχα στην ουσία σημαίνει στροφή στον εσωτερικό μας κόσμο με σκοπό την κάθαρση μέσω της νηστείας, όχι μόνο των τροφών αλλά και των κακών μας συνηθειών: δεν βλέπουμε δηλαδή, δεν ακούμε και δεν σχολιάζουμε τι κάνουν οι άλλοι, αλλά στρέφουμε την προσοχή μας στην δική μας βελτίωση.
Στο τέλος κάθε εβδομάδας, αρχής γενομένης από το Σάββατο μετά την Καθαρά Δευτέρα, της έκοβαν ένα πόδι. Το τελευταίο το έκοβαν το Μεγάλο Σάββατο. Αυτό το κομμάτι χαρτί το δίπλωναν καλά και το έκρυβαν σε ένα ξερό σύκο ή καρύδι (περιοχή της Χίου), το οποίο τοποθετούσαν μαζί με άλλα. Όποιος το έβρισκε θεωρούνταν τυχερός και γουρλής. Σε κάποιες περιοχές, το έβδομο πόδι το τοποθετούσαν μες στο ψωμί της Ανάστασης και όποιος το έβρισκε του έφερνε γούρι. Σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, η κυρά-Σαρακοστή φτιάχνεται από ζυμάρι με απλά υλικά και, κυρίως, πολύ αλάτι για να μη χαλάσει. Εξάλλου, δεν τρωγόταν, αφού χρησιμοποιούνταν ως ημερολόγιο. Αλλού πάλι, την έφτιαχναν από πανί και τη γέμιζαν με πούπουλα.
Ένα παρόμοιο έθιμο υπάρχει και στην Καταλονία της Ισπανίας, η Vella Quaresma.(παλιά μέρα ή Σαρακοστή).
Πρόκειται για ένα παλιό καταλανικό έθιμο που η κυρά Σαρακοστή κρατάει τα τρόφιμα που πρέπει να τρώγονται τις 7 εβδομάδες νηστείας μέχρι το Πάσχα…. στο ένα χέρι ψάρι βακαλάο και στο άλλο καλάθι με φρούτα και λαχανικά.
Ένα άλλο ποντιακό έθιμο της Καθαράς Δευτέρας ήταν ο κουκαράς. Ουσιαστικά ήταν μια εφεύρεση των γυναικών για να μπορούν να φοβίζουν τα παιδιά τους και να κρατήσουν την νηστεία μέχρι το Πάσχα.Ο κουκαράς ήταν το αντίστοιχο της κυράς Σαρακοστής. Κατασκευασμένο κυρίως από παιδιά και γυναίκες αποτελείτο από ένα μεγάλο κρεμμύδι ή μία μεγάλη πατάτα πάνω στο οποία κάρφωναν σε ημικύκλιο εφτά φτερά είτε κότας είτε κόκορα. Εφτά φτερά όσες και οι εβδομάδες της νηστείας. Το κρεμούσαν στο ταβάνι της μεγάλης κάμαρας την Καθαρή τα ξημερώματα Δευτέρα. Ο κουκαράς ήταν ένα έθιμο που λειτουργούσε κυρίως ως έθιμο – φόβητρο των μικρών παιδιών για να κρατήσουν την νηστεία.Στο πρωινό ξύπνημα τα παιδιά αντίκριζαν με δέος τον κουκαρά να κρέμεται αλλά και να κινιέται στο ταβάνι. Αν δεν συμμορφώνονταν με το κράτημα της νηστείας τα φοβέριζαν ότι θα τα φάει ο κουκαράς. Κουνιόταν και περιστρέφονταν καθώς τον φυσούσαν με τρόπο οι μητέρες και αποτελούσε μεγάλο φόβητρο για τα μικρά παιδιά. Αφαιρούσαν ένα φτερό μετά το τέλος κάθε εβδομάδας μέχρι την πολυπόθητη μέρα του Άγιου Πάσχα.
