Φιλία, συγκρούσεις και ελεύθερο παιχνίδι στο νηπιαγωγείο.
Η φιλία στο νηπιαγωγείο έχει διαφορετικές συνισταμένες από αυτές των μεγαλύτερων ηλικιών. Στην ηλικία των 4-5 ετών τα παιδιά δεν έχουν σταθερά και συνειδητά κριτήρια για να πουν ότι κάποιος είναι φίλος τους ή για να διατηρήσουν μια φιλία. Συνήθως η αποδοχή στο παιχνίδι ονομάζεται από τα νήπια φιλία. Αν ο φίλος τους θέλει κάποια στιγμή να δοκιμάσει να παίξει με κάποιο άλλο παιχνίδι από αυτό που θέλουν τα ίδια ή να βάλει και άλλα παιδιά στο παιχνίδι που ήδη παίζουν, το εκλαμβάνουν σαν απόρριψη φιλίας, αγχώνονται και συχνά προσπαθούν με διάφορους τρόπους να μετατρέψουν την κατάσταση (Corsaro, 1985).
Συχνά τα παιδιά απορρίπτουν μέλη της ομάδας που παραβαίνουν τους κανόνες, εμφανίζουν βίαιη συμπεριφορά και «χαλάνε το παιχνίδι» εμποδίζοντας τον διασκεδαστικό τρόπο διεξαγωγής του. Τα παιδιά που εμφανίζουν χαμηλή κοινωνική επάρκεια, συχνές και βίαιες εκρήξεις θυμού, ανώριμη στάση στην επικοινωνία (π.χ. αρπάζουν κάτι που θέλουν αντί να το ζητήσουν) βιώνουν συχνότερα απόρριψη από τους συμμαθητές τους (Bierman, 2004). Αν αυτή η απόρριψη συνεχιστεί για χρόνια μπορεί να οδηγήσει σε δευτερογενή προβλήματα γνωστικής, κοινωνικής και συναισθηματικής ανάπτυξης (Puttalaz & Gottman, 1981). Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό τα παιδιά από πολύ μικρή ηλικία, πριν καν πάνε στο νηπιαγωγείο, να έχουν ευκαιρίες να συνευρίσκονται καθημερινά με συνομήλικα παιδιά παίζοντας ελεύθερα (όπως π.χ. στο πάρκο) και όχι σε οργανωμένες πάντα δραστηριότητες, έτσι ώστε τα ίδια να μάθουν να χτίζουν κοινωνικές συμπεριφορές.
Οι μεγάλοι καλό θα είναι να δρουν επικουρικά σε περιπτώσεις συγκρούσεων των παιδιών, οι οποίες είναι απολύτως φυσιολογικό να συμβαίνουν και όχι να επιλύουν τις συγκρούσεις δίνοντας έτοιμη τη λύση. Π.χ. όταν το παιδί μας μας πει ότι ένα άλλο παιδί του πήρε τη μπάλα, εμείς δεν θα πρέπει να την πάρουμε από το άλλο παιδί και να την επιστρέψουμε. Θα μπορούσαμε να ενθαρρύνουμε το παιδί μας να μιλήσει στο άλλο παιδί και να διεκδικήσει το δίκιο του. Έτσι το ενδυναμώνουμε κοινωνικά και το βοηθάμε να εξελιχθεί και να αυτονομηθεί.
Στο νηπιαγωγείο η ώρα του διαλείμματος και της ενασχόλησης στις γωνιές της τάξης ή αλλιώς η ώρα του ελεύθερου παιχνιδιού είναι από τις πιο αποδοτικές και δημιουργικές ώρες. Πολλοί δεν γνωρίζουν την πολύπλευρη σημασία αυτής της ώρας, καθώς δίνει την ευκαιρία για αυτενέργεια, ανάπτυξη γνωστικών δεξιοτήτων, κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη, καλλιέργεια δημιουργικότητας, κριτικής σκέψης, επικοινωνίας, συνεργασίας κ.ά. Θεωρούν ότι τα παιδιά τότε «απλά παίζουν» ή «κάνουν ό,τι θέλουν». Αυτή όμως είναι η πολύτιμη ώρα που ο/η νηπιαγωγός μπορεί να παρατηρήσει ενεργά τη συμπεριφορά των παιδιών, να καθοδηγήσει και να υποστηρίξει τα παιδιά ώστε να ανακαλύψουν κοινωνικά αποδεκτές συμπεριφορές και τρόπους επίλυσης προβλημάτων, καθώς και τρόπους συνεργασίας και επικοινωνίας.
Οι συγκρούσεις μεταξύ των παιδιών, που είναι αναπόφευκτες σε αυτό το αναπτυξιακό επίπεδο, είναι ευκαιρίες μάθησης και κοινωνικής προσαρμογής. Η διαδικασία αυτή απαιτεί πολύ χρόνο, υπομονή και επιμονή. Κομβικής σημασίας είναι η γόνιμη συνεργασία νηπιαγωγού-γονέων και η υιοθέτηση κατά το δυνατόν κοινών στάσεων. Σύμφωνα με τον Vygotsky, στο παιχνίδι το παιδί υπερβαίνει τη συνηθισμένη συμπεριφορά της ηλικίας του και εξελίσσεται. Μοιάζει σαν να «ψηλώνει ένα κεφάλι» (Brostrom, 2001). Ας σταθούμε κι εμείς δίπλα του λοιπόν με κατανόηση, υπομονή και αγάπη!
Βασιλική Παρτσακουλάκη, Νηπιαγωγός
Στις εικόνες που ακολουθούν βλέπουμε δείγματα συνεργασίας, επικοινωνίας, δημιουργικότητας και κριτικής σκέψης από τα παιδιά κατά τις πρώτες μέρες στο νηπιαγωγείο στο ελεύθερο παιχνίδι. Κάθε δημιουργία είναι σημαντική και έχει αξία για τα παιδιά και για εμάς!
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Bierman, K.L. (2004). Peer rejection. Developmental processes and intervention strategies. N.Y.: Guillford.
Brostrom, S. (2001). Οι νηπιαγωγοί και τα πεντάχρονα παιδιά παίζουν μαζί. Στο Αυγητίδου, Σ. (επιμ.) Το παιχνίδι, σύγχρονες ερευνητικές και διδακτικές προσεγγίσεις. Αθήνα: Τυπωθήτω.
Corsaro, W.A. (1985). Friendship and peer culture in the early years. Norwood, NJ: Ablex.
Puttalaz, M. & Gottman, J.M. (1981). Social skills and group acceptance. In Asher, S.R. & Gottman, J.M. The development of children’s friendships. Cambridge University Press.
