Οι ερωταποκρίσεις αποτελούν βασικό στοιχείο ενός διαλόγου και η ποιότητά τους καθορίζει την επιτυχία της συζήτησης.
Πρώτος που στήριξε θεωρητικά τη χρήση των ερωταποκρίσεων ήταν ο Σωκράτης με τη ≪μαιευτική≫μέθοδο. Η μητέρα του Σωκράτη ήταν μαία και η μαιευτική μέθοδος υποδηλώνει ότι η αναζήτηση της αλήθειας είναι επίπονη σαν τον τοκετό. Βάση της μεθόδου αυτής ο Σωκράτης, προσποιούμενος άγνοια για το υπό συζήτηση θέμα, με κατάλληλες ερωταποκρίσεις βοηθούσε το άτομο να βρει μόνο του την αλήθεια, ακόμα και αν είχε ελλιπείς γνώσεις. Την αλήθεια στην ουσία την εκμαίευε από τον συνομιλητή που με τις ερωταποκρίσεις κατέληγε σε νέα συμπεράσματα και τελικά στην αλήθεια. Την μαιευτική μέθοδο του Σωκράτη χρησιμοποιεί σήμερα η ψυχολογία και η ψυχιατρική στην υποστηρικτική και εν τω βάθει ψυχοθεραπεία και στην ψυχανάλυση.
Μαιευτική διδασκαλία
Η μαιευτική έχει τις ρίζες της στην σωκρατική μέθοδο, η οποία δεν προσφέρει έτοιμες γνώσεις, αλλά ερωτά με έναν ιδιότυπο τρόπο, ο οποίος δεν περιορίζει την σκέψη, αλλά αντίθετα διευρύνει τον ορίζοντά της. Ο εκπαιδευτικός δεν διδάσκει με την συμβατική έννοια του όρου, αλλά με τον διάλογο βοηθάει τον μαθητή να βρει μόνος του την γνώση, που την ξέρει έτσι ή αλλιώς ως απείκασμα των αιώνιων και απόλυτων ιδεών. Ο εκπαιδευτικός λοιπόν “εκμαιεύει” την αλήθεια από τον μαθητή. Ο τελευταίος την κυοφορεί ή την έχει λησμονήσει, χωρίς να το ξέρει. Βασικά στάδια της μεθόδου είναι α. η ειρωνεία (προσποιητή άγνοια), β. η ελεγκτική και γ. ο πνευματικός τόκος.
Ενδεικτικά χαρακτηριστικά εύστοχων ερωτήσεων είναι τα ακόλουθα:
σαφήνεια & φυσικότητα: διατύπωση με ακρίβεια των σημείων που θα απαντήσουν οι μαθητές και χρήση λέξεων που είναι κατανοητές από τους μαθητές,
συντομία & περιεκτικότητα: μια ερώτηση θα πρέπει να διατυπώνεται σύντομα ώστε να συγκρατείται εύκολα και θα πρέπει να αναφέρεται στα ουσιώδη στοιχεία του περιεχομένου της διδασκαλίας,
σκοπιμότητα: θα πρέπει να στοχεύει πάντοτε σε κάποιο στόχο,
συνέχεια: θα πρέπει να διασφαλίζεται πάντοτε η αλληλουχία στις ερωτήσεις ώστε να υπάρχει μια λογική συνέχεια, και
μέτριας δυσκολίας & πρόκληση της σκέψης: μια ερώτηση δε θα πρέπει να είναι ούτε πολύ εύκολη ούτε πολύ δύσκολη και θα πρέπει να προκαλεί τους μαθητές να σκεφτούν, να συζητήσουν και να καταλήξουν σε κάποια συμπεράσματα.
