ΚΟΝΙΑΚ ΜΗΔΕΝ ΑΣΤΕΡΩΝ
Χαμένα πᾶνε ἐντελῶς τὰ λόγια τῶν δακρύων.
Ὅταν μιλάει ἡ ἀταξία ἡ τάξη σωπαίνει
-ἔχει μεγάλη πεῖρα ὁ χαμός.
Τώρα πρέπει νὰ σταθοῦμε στὸ πλευρὸ
τοῦ ἀνώφελου.
Σιγὰ σιγὰ νὰ ξαναβρεῖ τὸ λέγειν της ἡ μνήμη
νὰ δίνει ὡραῖες συμβουλὲς μακροζωϊας
σὲ ὅ,τι ἔχει πεθάνει.
Ἂς σταθοῦμε στὸ πλευρὸ ἐτούτης τῆς μικρῆς
Φωτογραφίας
ποὺ εἶναι ἀκόμα στὸν ἀνθὸ τοῦ μέλλοντός της:
νέοι ἀνώφελα λιγάκι ἀγκαλιασμένοι
ἐνώπιον ἀνωνύμως εὐθυμούσης παραλίας.
Ναύπλιο Εὔβοια Σκόπελος;
Θὰ πεῖς
καὶ ποὺ δὲν ἦταν τότε θάλασσα.
(ἀπὸ τὰ Ποιήματα, Ἴκαρος 1998)
Εργασία κειμένων
Χρήστος Ντίνας
Ελένη Μπαρμπαρή
Ελένη Νταούλη
Κων/ντίνος Μπάκουλης
ΟΜΑΔΑ 1η
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ
3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ ΣΧ.ΕΤΟΣ: 2013-2014
ΘΕΜΑ: «Η ΓΥΝΑΙΚΑ Η ΒΑΣΑΝΙΣΜΕΝΗ ΣΤΗ ΖΩΗ ΤΗΣ»
ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΟΙΗΤΙΚΟ:
ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ «ΚΟΝΙΑΚ ΜΗΔΕΝ ΑΣΤΕΡΩΝ»
Ελένη Νταούλη
1) Ποια η σχέση του τίτλου με το περιεχόμενο του ποιημάτος;
Ο τίτλος του ποιήματος “Κονιάκ Μηδέν Αστέρων” της Κικής Δημουλά έχει άμεση σχέση με το περιεχόμενο του ποιήματος. Ανάλογα με τον αριθμό τους ,τα αστέρια στην ετικέτα του κονιάκ ορίζουν την ποιότητά του και το πόσο δυνατό είναι σαν ποτό. Το “Κονιάκ Μηδέν Αστέρων” υπονοεί ένα ποτό που έχει χάσει τη γεύση και την σπιρτάδα του δηλαδή είναι ξεθυμασμένο.Αυτή ακριβώς είναι η σχέση του τίτλου με το περιεχόμενο του ποιήματος. Ο τίτλος υπονοεί τη λειτουργία της μνήμης που είναι και αυτή ξεθωριασμένη (όπως το κονιάκ) και προσπαθεί να κρατήσει ζωντανή την ανάμνηση του προσώπου που έχει φύγει μέσα από αντικείμενα που το θυμίζουν ή μέσα από παλιές φωτογραφίες.Η μνήμη όμως δεν μπορεί να καλύψει την απουσία και μοιάζει σαν το ξεθωριασμένο κονιάκ μηδέν αστέρων που δεν προσφέρει καμία ευχαρίστηση. Άρα το κονιάκ μηδέν αστέρων συνδέεται με το περιεχόμενο του ποιήματος που είναι το ανώφελο των ανθρωπίνων σχέσεων αφου κάποια στιγμή ο θάνατος “θα ξεθυμάνει” τη ζωή, όπως ακριβώς γίνεται και με αυτό το οινοπνευματώδες ποτό.
2) Τι απεικονίζει κατά τη γνώμη σας η παλιά φωτογραφία;
Βλέποντας την παλιά φωτογραφία βλέπουμε δύο νέους , οι οποίοι είναι αγκαλιασμένοι σε μια παραλία με φόντο από πίσω τους τη θάλασσα. Η παλιά αυτή φωτογραφία αποθανατίζει μια ευτυχισμένη στιγμή της ποιήτριας με τον αγαπημένο της στο μακρινό παρελθόν. Και οι δύο ήταν τότε νέοι ,ερωτευμένοι και πίστευαν ότι η ευτυχία τους θα κρατήσει για πάντα…όπως ακριβώς γίνεται με κάθε ερωτευμένο νεαρό ζευγάρι. Την εποχή που τραβήχτηκε η φωτογραφία όλη η ζωή των δύο νέων ήταν ακόμα μπροστά τους και ήθελαν να είναι για πάντα μαζί , ενώ τώρα όλα έχουν τελειώσει….. ο θάνατος τους έχει χωρίσει….. για πάντα …….. και η παλιά αυτή φωτογραφία δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια πικρή ανάμνηση εκείνης της στιγμής.
Ελένη Μπαρμπαρή
3)Ποιες έννοιες αποκτούν στο ποίημα υπόσταση υποκειμένων;
Διαβάζοντας το ποίημα της Κική Δημουλά «Κονιάκ Μηδέν Αστέρων» διαπιστώνουμε ότι υπάρχουν κάποιες έννοιες οι οποίες αποκτούν σε αυτό υπόσταση υποκειμένων. Δηλαδή την προσωποποίηση αντικειμένων και εννοιών. Μερικές από αυτές είναι :
- η μνήμη , η οποία διατηρεί ζωντανά τα ευτυχισμένα χρόνια ( στον στίχο « να ξαναβρεί το λέγειν της η μνήμη / να δίνει ωραίες συμβουλές μακροζωίας» ),
- ο χαμός , ο οποίος συνδέεται με τον θάνατο δικών μας ανθρώπων (στον στίχο «έχει μεγάλη πείρα ο χαμός» ),
- το ανώφελο , το οποίο χρειάζεται ενίσχυση για να μην καταρρεύσει όποιος μένει πίσω (στον στίχο «Τώρα πρέπει να σταθούμε στο πλευρό του ανώφελου» ),
- η τάξη και η αταξία , στις οποίες η αταξία μιλάει ενώ η τάξη χρειάζεται να σωπαίνει ( στον στίχο «Όταν μιλάει η αταξία η τάξη να σωπαίνει» ) .
Εκτός από τα παραπάνω υπόσταση υποκειμένου αποκτούν επίσης και τα αντικείμενα που αναφέρονται στο ποίημα. Συγκεκριμένα :
- η φωτογραφία , η οποία αναλαμβάνει τον ρόλο ψυχικής ενίσχυσης σε κάτι τόσο δύσκολες στιγμές ( στον στίχο «που είναι ακόμα στον ανθό του μέλλοντός της» ) .
- τα δάκρυα ( στον στίχο «τα λόγια των δακρύων») ,
- η παραλία , η οποία συνδέεται με την ζωή και την χαρά του ευτυχισμένου ζευγαριού ( στον στίχο «ευθυμούσης παραλίας»).
Όλα τα παραπάνω μας δείχνουν ότι η Κική Δημουλά χρησιμοποιεί στο ποίημά της την ανάθεση ρόλων προσώπων στις αφηρημένες έννοιες , οι οποίες μιλούν , δρουν , αισθάνονται και έτσι αυξάνεται η συναισθηματική ένταση με αποτέλεσμα να αποτρέπει τον ρηχό συναισθηματισμό.
4) Γιατί δεν έχει σημασία ο ακριβής προσδιορισμός τόπου; Γιατί ήταν παντού τότε θάλασσα;. Αποκτά η θάλασσα διαστάσεις συμβόλου στο ποίημα; Τι εν τέλει σημαίνει το να είναι παντού θάλασσα; Και τι θα σήμαινε το να μην είναι πουθενά;
Στο ποίημα της η Κική Δημουλά αφήνει σκόπιμα απροσδιόριστο τον τόπο όπου τραβήχτηκε η φωτογραφία. Δεν έχει σημασία γι’ αυτήν ο τόπος αλλά η πληρότητα των συναισθημάτων που αναδεικνύονται από το ποίημα. Η ποιήτρια αναφέρει ότι «παντού ήταν θάλασσα». Αυτό το λέει διότι την εποχή όπου τραβήχτηκε η φωτογραφία κυριαρχούσε ο έρωτας, η νιότη , η ανεμελιά . Όπου και αν βρισκόταν με τον αγαπημένο της θα ήταν ευτυχισμένη. Για αυτό τον λόγο «παντού ήταν θάλασσα», παντού ένιωθαν την ίδια χαρά. Από τα παραπάνω είναι φανερό ότι η θάλασσα έχει συμβολική σημασία στο ποίημα. Συμβολίζει
- την ευτυχία
- την ελπίδα
- την νιότη
- την χαρούμενη διάθεση
- την ξεγνοισιά
- η απεραντοσύνη της δείχνει την ευτυχισμένη ζωή που τους περιμένει
- τέλος κρύβει στο βάθος το ασταθές και το φευγαλέο όπως είναι τα νιάτα και η χαρά
Τελικά , το να είναι παντού θάλασσα σημαίνει ότι ο έρωτας και η ευτυχία των ανθρώπων εκφράζεται παντού και πάντα , σε κάθε τόπο και χρόνο όπου βρίσκονται , από τα πιο μικρά έως και τα πιο μεγάλα πράγματα της ζωής. Στο φινάλε του ποιήματος το να μην είναι πουθενά η θάλασσα σημαίνει ότι την εποχή εκείνη η ζωή απλωνόταν μπροστά τους γεμάτη υποσχέσεις , όμως τώρα όλα έχουν αλλάξει…..τώρα είναι πλέον σαν να μην είναι πουθενά θάλασσα……Δυστυχώς ο καιρός της ευτυχίας έχει πλέον περάσει και το ζευγάρι δεν είναι πια μαζί , αφού ο ένας από τους δύο έχει φύγει από την ζωή…….
Χρήστος Ντίνας
5)α. Ο ρόλος της μνήμης στο ποιήμα.
Η ποιήτρια σχολειάζει στην αρχή τις συνέπειες του τραγικού γεγονότος στην ζωή της (στ.13). Η εμπειρία της απώλειας έδειξε οτι τα δάκρυα και οι θρήνοι ειναι μάταια, γιατι δεν της προσέφεραν καμία ανακούφιση. Ο θάνατος προκαλεί μεγάλη ανατροπή, φέρνει την <<αταξία>>, αναστατώνει ανεπανόρθωτα την ζωή. Εκείνοι που δέν το έχουν ζήσει δεν ξέρουν και δεν μπορούν να καταλάβουν. Όποιος έχει δοκιμαστεί από την απώλεια (τον χαμό) εχει αποκτήσει τεράστια πειρα, συνειδητοποιώντας με τρόπο οδυνηρό την παροδικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης (στ.3). Η ποιήτρια δεν έχει αλλού να στραφεί παρά στη μνήμη, αν και γνωρίζει πως και αυτή ειναι ανώφελη γιατι δεν μπορεί να αποκαταστήσει την απουσία. Θέλει όμως να την ενεργοποιήσει, γιατί ειναι το μονο που της μένει (στ. 6)
5) β. Ποιά πιθανή οικογενειακή της κατάσταση διαφαίνεται μέσω της μνήμης της ποιήτριας?
Η ποιήτρια αφιερώνει στην περιγραφή της φωτογραφίας τρεις σύντομους αλλά περιεκτικούς στίχους (στ. 12-14): Απεικονίζονται σε αυτή δύο νέοι αγκαλιασμένοι σε μια παραλία που σφύζει από ζωή και χαρά, με φόντο πίσω τους τη θάλασσα. Ότι πρόκειται για ζευγάρι το υποδηλώνει η λέξη «αγκαλιασμένοι». Ότι το ζευγάρι αυτό ήταν η ίδια η ποιήτρια και ο αγαπημένος της αποκαλύπτεται από την αίσθηση πίκρας και ματαιότητας που αναδύεται από τη λέξη «ανώφελα», η οποία αναφέρεται στο παρόν και δείχνει ότι έχει μεσολαβήσει μια απώλεια, ότι η ποιήτρια, βλέπει αυτό το αγκάλιασμα σαν κάτι μάταιο, αφού τώρα όλα έχουν ανατραπεί από κάτι αμετάκλητο, που είναι ο θάνατος.
6) Ποιά είναι τα γνωρίσματα της ποίησης της Κικής Δημουλά?
Το θεματικό μοτίβο φωτογραφίας είναι συχνό στην ποίηση της Κικής Δημουλά. Οι φωτογραφίες, έχοντας αποτυπώσει στιγμές του παρελθόντος, ζωντανεύουν την μνήμη και ξυπνούν αναμνήσεις. Για την ποιήτρια η φωτογραφία αποκαλύπτει κυρίως την τραγική διάσταση της ζωής, τονίζει την παροδικότητα, την φθορά και την απουσία. Η θάλασσα στην ποίηση της συγγραφέως είναι ένα μοτίβο συχνό που έχει άλλοτε απλώς το ρόλο του σκηνικού και άλλοτε πολυδιάστατη συμβολική σημασία. Έτσι, στα ποιήματά της, η θάλασσα γίνεται κατά περίσταση συνώνυμη της απεραντοσύνης του χρόνου, της ταραγμένης ψυχής, της ανεμπόδιστης λύσης στα προβλήματα, της ευτυχίας χωρίς όρια. Άλλα χαρακτηριστικά είναι η ιδιαίτερη γραφή της, η σύγχρονη ποιητική έκφραση. Διακρίνεται η έντονη ποιητική θέαση του κόσμου. Χαρακτηριστική περίπτωση σύγχρονης γυναικείας γραφής. Η θεματική της αλλά και ο τρόπος πρόσληψης των πραγμάτων συσχετίζονται άμεσα με ευαισθησίες προσωπικές αλλά και του φύλου της. Η ποιητική της τέχνη είναι ιδιότυπη έως και ανατρεπτική κανόνων, ακόμη και της θεωρούμενης νεωτερικής ποίησης ανανεώνοντας το νεοελληνικό λυρισμό. Η γλώσσα της είναι τολμηρή αλλά με εντυπωσιακά εναργής χρήση, ευρηματικότητα εικόνων και την ικανότητα να δημιουργεί ένταση με αφηρημένες λέξεις οι οποίες συχνά είναι δικής της επινοήσεως.
Κωνσταντίνος Μπάκουλης
7) “Μέσα στο χώρο της ποίησης της Κικής Δημουλά
υπάρχει η επικοινωνία με ένα εσύ , με τον άλλον που λείπει , επικοινωνία που η πραγματικότητα αρνείται. Έτσι επιτυγχάνει την κάθαρση και τη λύτρωση ” —— Να σχολιάσεις την άποψη αυτή.
Στο ποίημα κυριαρχεί η αίσθηση της χαμένης ευτυχίας. Η Κική Δημουλά προσπαθεί να επικοινωνήσει με τον νεκρό σύζυγό της , αρνείται την πραγματικότητα και τον θάνατό του. Η απουσία του στην ζωή της είναι τεράστια και δυστυχώς δυσβάσταχτη για την ζωή της .Η λογική των πραγμάτων έχει χαθεί και την θέση τους πήρε η αταξία . Εκείνη προσπαθεί μέσα από τις μνήμες και από τις φωτογραφίες να δώσει ζωή σε όσα έχουν πεθάνει . Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνει την κάθαρση και τη λύτρωση και βιώνει την παντοτινή απουσία του αγαπημένου της προσώπου.
8) Ποιό είναι το πρόβλημα που βιώνει η ποιήτρια και αποκτά τον χαρακτηρισμό της βασανισμένης γυναίκας;
Το πρόβλημα που βιώνει η ποιήτρια είναι η μνήμη και η απουσία του νεκρού σύζυγού της . Συνομιλεί συνέχεια με τον νεκρό σύζυγό της και εκφράζει πικρό παράπονο για αυτή την απώλεια που έχει στην ζωή της. Έτσι αποκτά τον χαρακτηρισμό της βασανισμένης γυναίκας , μιας γυναίκας που έμεινε μόνη στην ζωή, μιας ζωής που αλλιώς την είχε φανταστεί , την είχε ονειρευτεί και δυστυχώς η πραγματικότητα ήρθε και της έφερε ένα πολύ μεγάλο χτύπημα , την απώλεια του συζύγου της, πράγμα το οποίο δεν μπορεί να το αντέξει γιατί η μοναξιά είναι αφόρητη . Αυτό την βασανίζει για πάντα.
