ΓΡΑΦΕΙ: Η ΙΩΑΝΝΑ ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ-ΔΟΥΚΟΥΜΕ
Τὴν 1η μέρα τῆς Ἄνοιξης, κάτω ἀπὸ τὸ ἱλαρὸ φῶς τοῦ ζεστοῦ ἥλιου, ἐγκανιάστηκε ὁ κύκλος ποὺ ἀφορᾶ τὸ μαθηματικὸ κομμάτι τῶν φετινῶν διαλέξεων. Τὴ διάλεξη τῆς Ἀλεξίας Χατζησταματίου καὶ Ἀρτέμιδος Κολτσίδας προλόγισε ὁ μαθηματικός μας κ.Μιχάλης Πατσαλιᾶς. Ὅπως μᾶς εἶπε, ὁ 19ο αἰώνας ἦταν ἕνας χρυςὸς αἰώνας μὲ μεγάλη παραγωγὴ μαθηματικῶν καὶ ἐπιστήμης. Τὸν ἴδιο αἰώνα παρουσιάζονται δύο προβλήματα: τὸ πρόβλημα τῆς θεμελίωσης τῶν μαθηματικῶν καὶ τὸ ὅτι εἴχαμε στήσει τὴν ἐπιστήμη στὴν ἐμπειρία. Παρομοιάζοντας τὴ μεγάλη αὐτὴ ἄνθιση μὲ τὴ γέννηση τοῦ Χριστοῦ καὶ τὰ προβλήματα ποὺ προέκυψαν μὲ τὸν ἔξω ἀπὸ ἐδῶ εἶπε: «Μαζὶ μὲ τὸν Χριστὸ γεννιέται καὶ ὁ ἔξω ἀπὸ ἐδῶ». Στὴ συνέχεια ὁ κ. Πατσαλιᾶς μᾶς εἶπε ὅτι ὁ Russel ἦταν ὁ πρῶτος ποὺ συνέδεσε τὴν ἐμπειρία, τὴ λογικὴ καὶ τὰ μαθηματικὰ μὲ τὴ γνώση καὶ ἔδωσε τὸν λόγο στὴν Ἀλεξία ἡ ὁποία μᾶς παρουσίασε τὴ χαρισματικὴ προσωπικότητα αὐτοῦ τοῦ μεγάλου μαθηματικοῦ.
Ὁ Bertrand Russel γεννήθηκε τὸ 1872 στὴ Μεγάλη Βρετανία καὶ ἦταν μεγάλος μαθηματικός, φιλόσοφος καὶ ἀντιπολεμικὸς ἀκτιβιστής. Ἦταν μέλος ἀριστοκρατικῆς οἰκογένειας καὶ τὸ 1890 ἄρχισε μὲ ὑποτροφία τὶς μαθηματικὲς σπουδές του στὸ Πανεπιστήμιο τοῦ Cambridge καὶ στὸ Trinity College ὅπου γνώρισε τὸν Wittgenstein . Μετὰ ἀπὸ τρία χρόνια εἶχε ὁλοκληρώσει τὶς σπουδές του καὶ τὸ 1902 παντρεύτηκε. Σὲ ἡλικία 85 ἐτῶν τὸ πλοῖο στὸ ὁποῖο στὸ ὁποῖο ἐπέβαινε κατέληξε σὲ ναυάγιο. Ἐκεῖνος ὅμως κολύμπησε στὰ παγωμένα νερὰ τῆς σκανδιναβικῆς χερσονήσου καὶ κατέφερε νὰ σωθεῖ! Τελικὰ ἔμελε νὰ πεθάνει τὸ 1970 ἀπὸ γρίπη στὴν Οὐαλία. Αὐτὸ εἶναι ποὺ λέμε «Ὅποιος τοῦ μέλλει νὰ πνιγεῖ, ποτέ του δὲν πεθαίνει» προφανῶς σὲ ἀντίστροφη συνεπαγωγή.
Ὁ κ. Πατσαλιᾶς μᾶς πληροφόρησε ὅτι ὣς τότε δὲν ἦτο προφανὲς ὅτι τὰ μαθηματικὰ βασίζονται στὴ λογική. Στὰ Στοιχεῖα τοῦ Εὐκλείδη ὑπάρχουν στοιχεῖα τῆς λογικῆς τοῦ Ἀριστοτέλη. Ὁ Russel στὸ Principia Matematica, σὲ συνεργασία μὲ τὸν Whitehead, προσπάθησε νὰ ἀποδείξει ὅτι τὰ μαθηματικὰ στηρίζονται στὴ λογική. Τὸ βιβλίο αὐτὸ ἐξακολουθεῖ νὰ εἶναι μέχρι καὶ σήμερα ὅ,τι καλύτερο ὑπάρχει γιὰ τὴ λογική. Ἦταν Ἄγγλος, ἄρα ἐμπειριστὴς καὶ τὸ πρόβλημά του ἦταν ἡ βεβαιότητα. Γιὰ ἐκεῖνον ἦταν πολὺ σημαντικὴ ἡ ἀνάλυση τῆς γλώσσας καὶ τῶν προτάσεων.
Στὴ συνέχεια ἡ Ἀλεξία μᾶς μίλησε γιὰ τὸν Whitehead ὁ ὁποῖος στράφηκε πρὸς τὴ μεταφυσικὴ καθὼς πίστευε πὼς ἡ γνώση ἀποτελεῖ σύλληψη μεταφυσικοῦ τρόπου. Ὅπως μᾶς εἶπε ὁ κ.Πατσαλιᾶς, ὁ Whitehead ἀπογοητευόταν εὔκολα ἀπὸ πολλὰ πράγματα. Δὲν ἔγινε ποτὲ θρησκευόμενος , ἦταν νιτσεϊκός, θεωροῦσε ὅμως ὅτι τὸ ἅγιο πνεῦμα τὸν φώτιζε. Ὁ Russel, ἐν ἀντιθέσει, εἶχε ἀγάπη γιὰ τὸν Πλάτωνα καὶ δεχόταν μόνο τὰ ἐξ ἐμπειρίας.
Λίγο ἀργότερα, τὴ σκυτάλη ἔλαβε ἡ Ἄρτεμις ἡ ὁποία μᾶς μίλησε γιὰ τὸ ἐξίσου ἐνδιαφέρον παράδοξο. Ἀρχικὰ μᾶς ἔδωςε τὸν ὁρισμὸ τοῦ παράδοξου τὸ ὁποῖο εἶναι μία φαινομενικὰ ὀρθὴ πορεία, βασισμένη σὲ φαινομενικὰ ἀληθεῖς ὑποθέσεις, ποὺ ὁδηγεῖ σὲ ἀντίφαση. Ὁ Russel εἶχε πεῖ πὼς ὅταν ὁλοκλήρωσε τὴ συγγραφὴ τοῦ Principia ἀφιερώθηκε στὴν ἀναζήτηση μιᾶς λύσης τῶν παραδόξων ἀλλὰ χωρὶς ἴχνος ἐπιτυχίας. Ἡ Ἄρτεμις ἀνέφερε κάποια διάσημα αὐτοαναφορικὰ παράδοξα ὅπως τὸ παράδοξο τοῦ Ἐπιμενίδη τοῦ Κρήτη ποὺ ὑποστήριζε ὅτι ὅλοι οἱ Κρητικοὶ ψεύδονται (ἐνῶ ὁ ἴδιος ἦταν ἀπὸ τὴν Κρήτη), τὸ παράδοξο τοῦ κουρέα τοῦ Russel, τὸ παράδοξο τῆς ἀπόφασης τοῦ Σάντσο Πάντσα ἀπὸ τὸ μυθιστόρημα τοῦ Δὸν Κιχώτη , τὸ παράδοξο τῆς ἄπειρης παλινδρόμησης μὲ τὸν Πλάτωνα καὶ τὸν Σωκράτη καὶ τὸ παράδοξο τοῦ ξενοδοχεῖο «Τὸ ἄπειρον». Ὁ κ. Πατσαλιᾶς ἐπεσήμανε ὅτι τὰ αὐτοαναφορικὰ παράδοξα λύνονται, στὸ ξενοχοδεῖο, ὅμως, «Τὸ ἄπειρον», τὸ ἄπειρο εἶναι ὀντολογικὸ ἄπειρο καὶ ὄχι λογικὸ ἄπειρο. Ἀφοῦ ἡ Ἀλεξία καὶ ἡ Ἄρτεμις ἔλαβαν τὸ θερμὸ χειροκρότημα τοῦ ἀκροατηρίου ὁ φυσικός μας κ. Ἀλέξανδρος Κατέρης δήλωσε μὲ ἀνακούφιση ὅτι δὲ μετάνοιωσε ποὺ σπούδασε φυσική.
