ΓΡΑΦΕΙ: Η ΙΩΑΝΝΑ ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ-ΔΟΥΚΟΥΜΕ
Τὴν Παρασκευὴ 25 Ἰανουαρίου εἴχαμε τὴν τιμὴ νὰ ὑποδεχτοῦμε γιὰ δεύτερη συνεχόμενη χρονιὰ στὸν χῶρο τοῦ σχολείου μας τὸν Ἐπίτιμο διδάκτoρα τοῦ τμήματος φυσικῆς τοῦ Πανεπιστημίου Κρήτης καὶ Διευθυντὴ τῶν Πανεπιστημιακῶν Ἐκδόσεων Κρήτης κύριο Στέφανο Τραχανᾶ. Τὸν κύριο Τραχανᾶ προλόγισε ὁ μαθηματικός μας καὶ ὑπεύθυνος τοῦ ὁμίλου κύριος Ἡλίας Ἀνδριανὸς ὁ ὁποῖος ἔδειξε τὸν ἔντονο θαυμασμὸ πρὸς τὸ πρόσωπο τοῦ καλεσμένου μας ὁ ὁποῖος ὅπως μᾶς εἶπε διδάσκει ἀμισθὶ ἀπὸ τὸ 1981 καὶ πρόσφατα βραβεύτηκε ἀπὸ τὸν Πρόεδρο τῆς Ελληνικῆς Δημοκρατίας Κάρολο Παπούλια μὲ τὸ βραβεῖο τῆς Ἐξαίρετης Πανεπιστημιακῆς Διδασκαλίας. Ὁ κύριος Ἀνδριανὸς ἔκλεισε τὸν πρόλογο αὐτὸ ἀναφέροντας κάποιες φράσεις ποὺ ἔχει πεῖ ὁ κύριος Τραχανᾶς σὲ συνεντεύξεις του ὅπως: «Ἐγὼ μία δημοκρατία ἀναγνωρίζω ,τὴ δημοκρατία τῆς προσωπικῆς εὐθύνης», «Μεγάλωσα μὲ τὴν περιέργεια τὴν ἦταν πίσω ἀπὸ τὸ βουνό» καὶ «Τὸ ἀνοιχτὸ μυαλὸ εἶναι τὸ σημαντικότερο ποὺ μπορεῖ νὰ προσφέρει τὸ ἐκπαιδευτικὸ σύστημα». Ἀκολούθησε μία συναρπαστικὴ διάλεξη μὲ τὸν κύριο Τραχανᾶ νὰ μᾶς ἐκπλήσσει γιὰ μία ἀκόμη φορὰ μὲ τὸ ἀστείρευτο χιοῦμορ του.
Ὁ κ.Τραχανᾶς μᾶς μίλησε γιὰ τὸ ἐνδιαφέρον του γιὰ τὴν βιολογία ποὺ ἔγινε πιὸ ἔντονο στὰ φοιτητικά του χρόνια. Χάρη στὰ λεγόμενα «ἐπιστημονικὰ καφενεῖα» διεύρυνε τοὺς ὁρίζοντές του καὶ ἐπωφελήθηκε ἀπὸ τὸ περιβάλλον στὸ Harvardὅπου ἔκανε τὸ μεταπτυχιακό του. Ἀνέφερε μάλιστα ἕνα ἀστεῖο περιστατικὸ ποὺ τοῦ συνέβη ἐκεῖνα τὰ χρόνια. Ὅπως ὁ ἴδιος εἶπε «Ἔπεσα θύμα ἀπὸ ἕνα ῥομποτάκι ποὺ ἔστειλαν στὸν Ἄρη γιὰ νὰ ἀναζητήσει ἴχνη ζωῆς». Ὁ ἴδιος δὲν εἶχε τηλεόραση σπίτι του καὶ οἱ φίλοι του τοῦ ἔκαναν πλάκα ὅτι βρέθηκε ζωὴ στὸν Ἄρη. Ἔτσι ἄρχισε μία ὁλονύχτια συζήτηση μὲ τὸ κατὰ πόσο μπορεῖ νὰ διαφέρει ἡ χημεία τῆς ζωῆς ἐκεῖ. Ἔπρεπε νὰ φτάσει ὀκτὼ τὸ πρωὶ γιὰ νὰ τοῦ ἀνακοινώσουν ὅτι στὴν πραγματικότητα τὸ ῥομπὸτ δὲν βρῆκε τίποτα.
Ἐξέφρασε τὴν ἄποψη ὅτι ἐκεῖ ποὺ ἡ μία ἐπιστήμη συνορεύει μὲ τὴν ἄλλη γίνονται τὰ καταπληκτικότερα πράγματα καὶ μᾶς εἶπε τὴ γνώμη του γιὰ τὸ ἐκπαιδευτικό μας σύστημα τοῦ ὁποίου τὸ μεγαλύτερο λάθος πιστεύει πὼς εἶναι τὸ ὅτι ἡ ἐκπαίδευση ποὺ λαμβάνουμε εἶναι ἀπαντήσεις σὲ ἀνερώτητα ἐρωτήματα. Ἂν δὲ γεννηθοῦν, ὅπως εἶπε, ἀπὸ μόνες τους οἱ ἐρωτήσεις στὰ παιδιὰ δὲν πρόκειται νὰ ἐντυπωθεῖ καμμία ἀπάντηση.
Τὴν διάλεξη μὲ θέμα «Πόσο «παγκόσμια» εἶναι ἡ γήινη ζωή; Δέκα ἐρωτήσεις και… καμμία ἀπάντηση» ἀφιέρωσε στὸν φίλο του καὶ κορυφαῖο Ἕλληνα ἐπιστήμονα ὁ ὁποῖος ἔχει ἀποβιώσει, ἐνῶ ὑπῆρξε γιὰ πολλὰ χρόνια διευθυντὴς τοῦ Ἰνστιτοῦτο Μοριακῆς Βιολογίας καὶ Βιοτεχνολογίας τοῦ ἱδρύματος Τεχνολογίας καὶ Ἔρευνας ,Γιῶργο Θηραῖο.
Τὸ πρῶτο ἀπὸ τὰ δέκα βασικὰ ἐρωτήματα ποὺ τέθηκαν ἦταν «Ὑπάρχουν κὶ ἄλλο νόμοι ποὺ διέπουν τὸ φαινόμενο τῆς ζωῆς πέραν τῶν φυσικῶν νόμων;». Ἀκολούθησε γρήγορα τὸ δεύτερο «Εἶναι ἡ ἴδια ἡ ζωὴ ἕνα σπάνιο (καὶ ἴσως) μοναδικὸ φαινόμενο στὸ σύμπαν;». Στὸ πλαίσιο αὐτῆς τῆς ἐρώτησης ἀναρωτηθήκαμεἂν τὰ πλανητικὰ συστήματα εἶναι ἕνα παγκόσμιο γεγονὸς καθὼς πρέπει νὰ ὑπάρχουν κατάλληλα πλανητικὰ συστήματα ὥστε νὰ ὑπάρχει ζωή. Τὸ τρίτο ἐρώτημα ἦταν «Εἶναι ἀναπόφευκτη ἡ ἐμφάνιση νοήμονος ζωῆς στὸ σύμπαν; Καὶ ἂν ναι, «ποῦν’τους;». Ὁ βιολόγος Fermiεἶχε θέσει τὸ ἑξῆς ἐρώτημα: Εἶναι ἀναπόφευκτο τὸ νὰ ἐξελιχθεῖ ἡ ζωὴ ἀπὸ τὸ μικρόβιο στὸ ἀνθρώπινο εἶδος; Ὁ κύριος Τραχανᾶς ῥώτησε ἂν ὑπῆρχε βιολόγος στὴν αἴθουσα καὶ χάρηκε ποὺ δὲν ὑπῆρχε γιατὶ θὰ ῥωτοῦσε «Τὶ σημαίνει νοήμονος ζωή;». Μᾶς εἶπε ὅτι οἱ κατσαρίδες εἶναι πιὸ νοήμονες ἀπὸ ἐμᾶς καθὼς ἐπιζοῦν μετὰ ἀπὸ πυρηνικὴ καταστροφὴ ἀλλὰ ὅτι παρ’ὅλα αὐτὰ μιλάει μὲ πολιτιστικὴ μεροληψία. Ὡς τὸ 2025-2030 θὰ ὑπάρχει σύγκλιση ἀνάμεσα στὰ ῥομποτάκια καὶ σὲ ἐμᾶς. Ἐκεῖνα ὅμως δὲ θὰ ἔχουν συναισθηματικὴ νοημοσύνη. Δὲ θὰ χαίρονται, δὲ θὰ λυποῦνται, δὲ θὰ γράφουν μουσικὴ καὶ τραγούδια. Μᾶς καθησύχασε λέγοντας ὅτι οἱ κατσαρίδες δὲν πρόκειται νὰ ἀνακαλύψουν τὴν κβαντομηχανικὴ ἂν καὶ κανεὶς δὲν ξέρει… Ἡ ἐξελικτικὴ διαδικασία θὰ ὁδηγεῖ πάντα σὲ ἕνα ἀνθρωπάκι μολυσμένο ἢ προικισμένο; Εἶναι ἀναπόφευκτη ἡ ἀνάκλαση τῆς νομοκρατούμενης φύσης στὴν νομοκρατούμενη κοινωνία. Πράγματι μεγάλες εἶναι οἱ καταβολὲς τοὺ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ στὸν κόσμο ἀλλὰ νὰ μὴν χαζοπερηφανευόμαστε χωρὶς νὰ ξέρουμε(θα μπορουσες να γραψεις ότι προβαλουμε λαθος στοιχεια του ελληνικου πολιτισμού). Μετὰ ἀπὸ χίλια χρόνια στὴ γῆ θὰ ὑπάρχει ἀπίστευτη ἐξέλιξη. Κανένα ἄλλο ἔμβιο ὂν ὡς τώρα δὲν κατάφερε νὰ συνδυάσει τὴν ἐπιστήμη μὲ τὴ σοφία.
Συνέχισε παρουσιάζοντάς μας τὸ τέταρτο ἐρώτημα: «Πόσο παγκόσμιος εἶναι ὁ ἄνθρακας ὡς τὸ χημικὸ στοιχεῖο τῆς ζωῆς;». Ὅπως μᾶς εἶπε ὁ ἄνθρακας εἶναι κάτι τὸ ἀπίστευτο. Ἄλλοτε σχηματίζει τετραπλούς, ἄλλοτε διπλοὺς δεσμούς. Ἀλλάζει ἀκόμη τὴν κατευθυντικότητά τους καὶ ἡ πλαστικότητά του εἶναι καταπληκτική. Τὸν κάνει αὐτὸ μοναδικό; Τὶ εἶναι αὐτὸ ποὺ προσδιορίζει τὴν χημική μας ταυτότητα; Ὁ ἄνθρακας ἔχει ἐκπληκτικὲς δυνατότητες νὰ φτιάχνει ἑνώσεις κλειστές, αὐτάρκεις, χωρὶς κανένα ἄλλο στοιχεῖο, καὶ ὁ ὁποῖος θὰ ἀποτελέσει τὴ βάση ὅλης τῆς νανοτεχνολογίας καὶ θὰ κυριαρχήσει στὰ μελλοντικὰ ῥομποτάκια. Ὁ ἄνθρακας ἔχει ἕνα πλεονέκτημα ἔναντι τοῦ ὁμόλογου χημικοῦ στοιχείου τοῦ πυριτίου καὶ γιὰ αὐτὸ εἴμαστε άνθρακοειδῆ. Λόγω τοῦ μειονεκτήματος ποὺ ἔχει τὸ πυρίτιο ὡς χημικὸ στοιχεῖο ἔναντι τοῦ ἄνθρακα παρ’ὅτι εἶναι χημικὰ ὁμόλογα, πλεονεκτεῖ ὁ σημειαγωγός. Ὁπότε κέρδισε ὁ ἄνθρακας τὴ μάχη ποιὸς θὰ εἶναι τὸ στοιχεῖο τῆς ζωῆς. Τὰ ῥομποτάκια φτιάχνονται ἀπὸ πυρίτιο καὶ λέγεται πὼς ἕνα ῥομποτάκι στὴν Καλιφόρνια ἀκολουθώντας τὸ φῶς τὸ ἔσκασε τὸ βράδυ ἀπὸ τὸ Ἰνστιτοῦτο καὶ χάθηκε. Ἔκτοτε λένε ἔχει δημιουργηθεῖ ἡ πρώτη παράνομη ὀργάνωση ἀπὸ ῥομποτάκια καὶ ἡ ἐπανάσταση τοῦ πυριτίου ἔχει ξεκινήσει. Ἀλλὰ θὰ κερδίσουμε πάλι χάρη στὰ ὑλικὰ ποὺ φτιάχνουμε τώρα, θὰ καταρακώσουμε τὸ πυρίτιο. Ἀλλὰ ἂν ἠττηθοῦμε, θὰ ἠττηθοῦμε πάλι ἀπὸ ἀνθρακοειδή.
Τὸ πέμπτο ἐρώτημα ἦταν τὸ ἑξῆς: «Πόσο παγκόσμιο εἶναι τὸ νερὸ ὡς ὑγρὸ μέσο τῆς ζωῆς;». Σὲ ποσοστὸ 90% εἴμαστεἀπὸ νερὸ, οἱ ἀντιδράσεις γίνονται πολὺ καλύτερα σὲ ἕνα ὑγρὸ διάλυμα καὶ τὸ νερὸ ἔχει καταπληκτικὲς ἰδιότητες. Εἶναι καλὸς διαλύτης, ἔχει μεγάλη θερμοχωρητικότητα καὶ κρατάει σταθερὴ τὴ θερμοκρασία τοῦ ὀργανισμοῦ. Ὅλα αὐτὰ τὸ κάνουν ἕνα καταπληκτικὸ στοιχεῖο ὡς ὑγρὸ μέσο τῆς ζωῆς. Γιατὶ νὰ μὴν κάνει ὅμως τὴν ἴδια δουλειὰ ἡ ἀμμωνία ποὺ εἶναι ἕνα παρόμοιο μικρὸ μόριο καὶ ἐπίσης στοὺς -70 βαθμοὺς Κελσίου εἶναι κὶ αὐτὴ ὑγρό; Γίνονται σενάρια σήμερα μὲ τὸ ἂν ὑπάρχουν ἄλλοι ὀργανισμοὶ ποὺ τὸ ὑγρὸ μέσο τῆς ζωῆς τους δὲν εἶναι τὸ νερὸ ἀλλὰ ἡ ἀμμωνία.
Συνεχίσαμε στὸ ἑπόμενο ἐρώτημα: «Πόσο «παγκόσμιο» εἶναι τὸ δικό μας παράθυρο τοῦ ὁρατοῦ φωτός; Θὰ βλέπουν στὰ ἴδια μήκη κύματος καὶ οἱ «ἄλλοι»;«Αὐτὴ εἶναι μία ἐρώτηση ποὺ πραγματικὰ θὰ σᾶς θέσει ἕνας σκηνοθέτης μιᾶς ταινίας ἐπιστημονικῆς φαντασίας», εἶπε. « Ἔρχονται οἱ ἄλλοι, οἱ ἐξωγήινοι, ἐμεῖς βλέπουμε, ξέρετε ὅλοι, ἀπὸ 4000 ἄνγκστρομ μέχρι 7400 περίπου. Ἔχετε σκεφτεῖ ποτὲ γιατὶ ὅλοι οἱ ζωντανοὶ ὀργανισμοὶ ποὺ ἔχουν ὄραση βλέπουν στὴν ἴδια περιοχὴ μὲ ἐμᾶς; Περίεργα πράγματα… Ἂν μᾶς ἐπισκεφτοῦν τὰ ἀνθρωπάκια, θὰ βλέπουν τὰ ἀνθρωπάκια αὐτὰ στὴν ἴδια περιοχὴ ἢ αὐτοὶ θὰ βλέπουνε στὸ σκοτάδι καὶ κατὰ τὴ διάρκεια τῆς ἡμέρας, ὅταν ὑπάρχει φῶς, δὲ θὰ βλέπουν;»
Τέθηκε τὸ ἔβδομο ἐρώτημα, ὁ κύριος Τραχανᾶς συνέχισε, «Ἕνα ἐρώτημα γιὰ τοὺς φιλοσόφους: «Πόσο παγκόσμια εἶναι ἡ γήινη ἐπιστήμη; Θὰ ἀνακαλύψουν τοὺς ἴδιους φυσικοὺς νόμους καὶ οἱ «ἄλλοι» ἐκεῖ ἔξω; Δηλαδὴ ὁ Νόμος τοῦ Νεύτωνα, τὶ λέτε; Ἂν ἔρθουν τὰ ἀνθρωπάκια θὰ ξέρουν τὸν Νόμο τοῦ Νεύτωνα; Μπορεῖ νὰ τὸν ἔχουν γράψει μὲ τὰ δικά τους σύμβολα καὶ κάποια στιγμὴ θὰ βροῦμε τὶ ἐννοοῦν αὐτοί, τὶ ἐννοοῦμε ἐμεῖς, πῶς συμβολίζουν τὴ μάζα, θὰ βρεθεῖ λύση. Θὰ εἶναι μία Βαβὲλ γιὰ κάποιο χρονικὸ διάστημα ἀλλὰ στὸ τέλος, τὶ λέτε; Γιατὶ ὑπάρχουν φιλόσοφοι, οἱ φιλόσοφοι τῆς ἐπιστήμης, καὶ ἐκφράζω τὴν ἀπόλυτη προκατάληψή μου γιὰ τὴν φισοσοφία τῆς ἐπιστήμης, ποὺ ἡ ἐπιστήμη, λέει, ὅτι τὸ ὅτι οἱ νόμοι τῆς φύσης εἶναι ἀντικειμενικοὶ καὶ τοὺς ἀνακαλύπτουμε εἶναι φαντασίωσή μας διότι ἐσὺ παρατηρεῖς τοὺς νόμους αὐτοὺς μὲ κάποια ὄργανα. Ἀλλὰ τὰ ὄργανα αὐτὰ τὰ ἑρμηνεύεις τὰ ἀποτελέσματα αὐτὰ μὲ βάση τὴ θεωρία ποὺ ἔχεις στὸ μυαλό σου ἄρα εἶναι ἕνα «αὐτοσυνεχὲς παραλήρημα». Νὰ μιὰ καλὴ ἐρώτηση: «Πῶς θὰ ὁρίζατε μὲ ἕναν τρόπο ποὺ εἶναι παγκόσμιος μία μονάδα μήκους;»»
Ἀκολούθησε τὸ ὄγδοο ἐρώτημα: «Πόσο «γήινη» εἶναι ἡ γήινη ζωή; Πῶς δημιουργήθηκαν τὰ πλανητικὰ συστήματα καὶ οἱ ἄλλες δομὲς στὸ σύμπαν ὅταν ὅλα ξεκίνησαν ἀπὸ τὴν ἀπόλυτη ὁμοιομορφία τοῦ ἀρχέγονου «χυλοῦ»;». Μᾶς ῥώτησε πῶς πιστεύουμε ὅτι δημιουργήθηκε ὁ κόσμος. Κάποιος ἀπάντησε ἀπὸ τὴ θάλασσα, ἄλλος ἀπὸ τὸ bigbang κὶ ἄλλοι προτίμησαν νὰ σιωπήσουν.. Εἶναι δραματικὲς οἱ ἀλλαγὲς ποὺ γίνονται στὴν ἐπιστήμη. Κυριολεκτικά, ἡ κοσμολογία εἶναι ἡ ἀπαρχὴ μιᾶς ἐπιστημονικῆς ἐπανάστασης σ’αὐτὰ ποὺ γίνονται σήμερα. Μᾶς εἶπε ὅτι θὰ ζήσουμε μεγάλες μέρες, μεγάλης φυσικῆς, τόσο μεγάλες ὅσο ἡ ἀνακάλυψη τῆς κβαντομηχανικῆς καὶ τῆς σχετικότητας. Κάποιοι ἄνθρωποι ἔχουνε τὴν τύχη νὰ ζήσουν σὲ συναρπαστικὲς ἐποχὲς γιὰ μία ἐπιστήμη. Ἡ ζωὴ εἶναι ἕνα συμπαντικὸ φαινόμενο. Ἔπρεπε νὰ συνεργαστεῖ ὁλόκληρο τὸ σύμπαν. Ὁ φυσικὸς πάει πιὸ πίσω ἀπὸ τὸν βιολόγο καθὼς ἡ ζωὴ δὲν ὑπῆρχε πάντα στὸ σύμπαν. Οἱ φυσικοὶ μελετοῦν τὶς συμπαντικὲς προϋποθέσεις τῆς ζωῆς. Τὸ τόνισε αὐτὸ διότι ὅπως εἶπε δίνει μία συγκλονιστηκὴ διάσταση στὸ φαινόμενο. Ἡ φυσικὴ ἔδωσε τόση ἱερότητα στὴν ἀνθρώπινη, τὴ νοήμονα ζωὴ ὅση δὲν ἔδωσε καμμία θρησκεία. Ὅλο τὸ σύμπαν χρειάστηκε νὰ συνεργαστεῖ γιὰ νὰ μπορέσει κάποτε ἡ ὕλη νὰ φτάσει στὸ ἀνώτατο στάδιο ποὺ εἶναι ἡ ὕλη ποὺ στοχάζεται γιὰ λογαριασμὸ τοῦ σύμπαντος καὶ ἀνακαλύπτει τοὺς νόμους ποὺ τὸ διέπουν.
Ἔνατο καὶ προτελευταῖο ἐρώτημα: «Πόσο «παγκόσμια» εἶναι ἡ βιολογικὴ καταλληλότητα τοῦ ἥλιου μας; Ἢ μήπως ὁ δικός μας εἶναι ἕνας ξεχωριστὸς ἥλιος;» Ἡ βασικὴ χημεία τῆς ζωῆς φαίνεται στὴ φωτοσύνθεση. Ἐμεῖς εἴμαστε περαστικὸς ὀργανισμός. Ἐμεῖς παίρνουμε πρωτεϊνες ποὺ συντίθενται ἀπὸ τὰ φυτά, τὶς διασπᾶμε καὶ φτιάχνουμε τὶς δικές μας πρωτεϊνες. Τὰ φυτὰ εἶναι οἱ πραγματικοὶ ἐργάτες. Ἐμεῖς εἴμαστε σὰν τὴν τάξη τῶν ἀρχόντων στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα. Ὁ βασικὸς λόγος τῆς ὕπαρξης τοῦ ἥλιου ἦταν γιὰ νὰ δημιουργηθεῖ ζωή, ὄχι γιὰ νὰ συντηρηθοῦμε. Χρειάζεται τουλάχιστον ἕνα δισεκατομμύριο χρόνια γιὰ νὰ μπορέσει ἡ ἀκτινοβολία τοῦ ἥλιου νὰ δημιουργήσει ἀρκετὲς ἑνώσεις βιολογικὲς οἱ ὁποῖες θὰ πέσουν μὲς στὴ θάλασσα καὶ σιγὰ σιγὰ μὲ περαιτέρω χημικὲς ἀντιδράσεις νὰ δημιουργηθεῖ τὸ πρῶτο αὐτοαναπαραγώμενο κύτταρο. Ἂν εἴχαμε τὸ καλύτερο χημικὸ καύσιμο πόσα χρόνια θὰ ἔπαιρνε νὰ κάψει ὁ ἥλιος τὴ μάζα του; 10.000 χρόνια. 10.000 χρόνια εἶναι ἡ περίοδος ἀπὸ τότε ποὺ ἄρχισε ὁ ἄνθρωπος νὰ ἐγκαθίσταται σὲ ἕνα μέρος , νὰ μὴν εἶναι πιὰ νομᾶς. Ἡ ζωὴ ἔχει ἡλικία τεσσάρων δισεκατομμυρίων χρόνων. Θέλουμε ἕνα ἄστρο ἑπομένως ποὺ νὰ μπορεῖ νὰ ζεῖ δισεκατομμύρια χρόνια γιὰ νὰ μπορεῖ πρῶτον νὰ τροφοδοτήσει τὴ δημιουργία ζωῆς καὶ στὴ συνέχεια νὰ τὴν συντηρήσει καὶ νὰ τὴν ἐξελίξει. Στὶς ἀρχὲς τοῦ περασμένου αἰώνα δὲν ξέραμε ποῦ τὴν βρίσκει τὴν ἐνέργεια αὐτὴ ὁ ἥλιος. Ὑπῆρχε ἡ θεωρία ὅτι φυτρώνει ἐνέργεια ἀπὸ τὸ ἐσωτερικὸ τοῦ ἥλιου ἐκ τοῦ μηδενός, ὅτι παραβιάζεται ἡ ἀρχὴ τῆς διατήρησης τῆς ἐνέργειας. Πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ ὑπάρχουν μακροβιότατοι ἥλιοι ἢ εἶναι ὁ δικός μας ἕνας μυστηριώδης ἥλιος ποὺ ὅπως λέγαν μερικοὶ κλέβει ἐνέργεια ἀπὸ ἕνα ἄλλο σύμπαν μέσω μιᾶς σκουληκότρυπας; Ἂν ὁ ἥλιος ἔστελνε τὴν ἀκτινοβολία του σὲ ἀκτίνες Χ καὶ Γ δὲ θὰ ζούσαμε. Πῶς γίνεται καὶ στέλνει τὴν ἀκτινοβολία αὐτὴ σὲ βιολογικὰ ἤπια μορφή; Αὐτὰ εἶναι τὰ δύο μυστήρια γύρω ἀπὸ τὸν ἥλιο.
Ἔσχατο ἐρώτημα: «Πόσο «βιολογικὰ κατάλληλοι» εἶναι οἱ ἴδιοι οἱ φυσικοὶ νόμοι; Θὰ ὑπῆρχε ἡ δυνατότητα νὰ ἐμφανιστεῖ ζωὴ στὸ σύμπαν ἂν οἱ φυσικοὶ νόμοι, ἢ μόνο οἱ ἀριθμητικὲς τιμὲς τῶν φυσικῶν σταθερῶν, ἦταν λίγο διαφορετικοὶ ἀπ’ὅτι εἶναι; Ἔχει νόημα ἡ περίφημη «ἀνθρωπιστικὴ ἀρχή» ἢ ἀποτελεῖ καταφύγιο τῆς μεταφυσικῆς;»Ἡ ἀνθρωπικὴ ἀρχὴ λέει ὅτι εἶναι ἔτσι φτιαγμένοι οἱ χημικοὶ νόμοι ποὺ εἶναι σὰν νὰ εἶναι προσανατολισμένοι πρὸς τὴ δημιουργία ζωῆς. Ὄχι μόνο ἡ μορφὴ τῶν φυσικῶν νόμων ἀλλὰ καὶ οἱ τιμὲς τῶν φυσικῶν σταθερῶν. Ἕνα παράδειγμα εἶναι ἡ σταθερὰ τῆς παγκόσμιας ἔλξης ποὺ μᾶς λέει πόσο σταθερὴ ἢ ἀσθενὴς εἶναι ἡ δύναμη. Γιατὶ βάζουμε μόνο τὴν ἠλεκτρικὴ δύναμη μεταξὺ ἠλεκτρονίου καὶ πρωτονίου; Δὲν ἔχουνε μάζες; Δὲν εἶναι παγκόσμιος ὁ νόμος; Ἡ ἀπάντηση βρίσκεται στὸ ὅτι εἶναι πάρα πολὺ μικρὴ ἡ τιμή της. Ἀλλοίμονο ἂν σὲ μία τεράστια μάζα σὰν τὴ γῆ ἀνάμεσα σὲ δύο τόσο ἀσήμαντες μάζες οἱ βαρυτικὲς δυνάμεις ἦταν ὅσο οἱ ἠλεκτρικὲς . Δὲ θὰ προλαβαίναμε οὔτε νὰ αἰσθανθοῦμε, θὰ ἐξαϋλωνόμασταν. Ἡ βαρυτικὴ εἶναι πολὺ πιὸ ἀσθενὴς ἀπὸ τὴν ἠλεκτρική. 10 -39 φορὲς ἀσθενέστερη. Ἂν ἦταν 10-38 φορές, δηλαδὴ 10 φορὲς μεγαλύτερη, τὰ ἄστρα θὰ ζοῦσαν μόλις 10.000 χρόνια. Παίζει πολὺ μεγάλη σημασία ἡ τιμὴ τῆς σταθερᾶς τῆς παγκόσμιας ἔλξης. Ἂν ἦταν λίγο μεγαλύτερη δὲ θὰ ὑπῆρχαν προϋποθέσεις ὥστε νὰ ἐμφανιστεῖ ζωὴ στὸ σύμπαν. Κάποιοι ἄνθρωποι ἀναρωτήθηκαν μήπως τὸ σύμπαν εἶναι ἔτσι κουρδισμένο ὥστε νὰ φτιάχνει ζωή; Πολλοὶ ἑρμηνεύουν τὴν ἀνθρωπικὴ ἀρχὴ αὐτὴ μεταφυσικὰ λέγοντας ὅτι κάποιος Θεὸς τὰ ἐνορχήστρωσε αὐτά. Ἡ φυσικὴ δὲν κάνει μεταφυσικὲς ἑρμηνεῖες. Αὐτὸ εἶναι ἀντικείμενο τῆς θεολογίας. Εἶναι συγκλονιστικὸ νὰ βλέπει κανεὶς πόσο περίτεχνα πρέπει νὰ ἔχουν ῥυθμιστεῖ τὰ πράγματα στὸ σύμπαν γιὰ νὰ εἶναι δυνατὴ ἡ ἐμφάνιση ζωῆς. Ἂν τὰ ἄτομα ἦταν συμπαγὴ σωματίδια χωρὶς ἐσωτερικὴ δομή, κατασκευασμένα χωρὶς πυρῆνες δὲ θὰ εἴχαμε ἄστρα. Τὴ ζωή μας τὴν ὀφείλουμε σὲ ἐκρήξεις supernova ποὺ προϋποθέτουν τὴν ὕπαρξη πυρήνων.Βέβαια ἂν δὲν εἴχαμε ἄστρα τότε δὲ θὰ εἴχαμε οὔτε κρίση…
Ὁ κ. Τραχανᾶς ἔκλεισε τὴν διάλεξή του μὲ τὸ ἑξῆς ἐπιμύθιο, θέλοντας νὰ τονίσει ὅτι κάτι τέτοιο προσδίδει στὴ ζωὴ μία μεταφυσικὴ ἱερότητα καὶ θὰ ἔπρεπε νὰ πάψουμε νὰ εἴμαστε τὸ πιὸ ἐγωϊστικὸ εἶδος:
«Ἡ ζωὴ φαίνεται νὰ εἶναι τὸ πιὸ κεντρικὸ φαινόμενο στὴ φύση. Ἕνα φαινόμενο ποὺ ἡ ἐμφάνισή του προϋποθέτει μιὰ θαυμαστὴ συνέργεια ὅλων τῶν φυσικῶν νόμων καὶ ὅλων τῶν πλευρῶν τῆς φυσικῆς πραγματικότητας καὶ προϋποθέτει ἀκόμα ὅλην τὴν ἱστορία τοῦ κόσμου ἀπὸ τὴν μεγάλη ἔκρηξη ἕως σήμερα».
Συμπλήρωσε, «Ἡ ἐπιστήμη διδάσκει τὴν ταπεινότητα διότι ποτὲ δὲν εἴμαστε βέβαιοι. Διδάσκει τὸ ὀμορφότερο πράγμα, τὸ ὅτι μπορεῖ νὰ κάνουμε λάθη».
