ΓΡΑΦΕΙ: Η ΔΑΝΑΗ ΑΓΓΕΛΙΔΑΚΗ
Το θερινό σχολείο αστρονομίας είναι ένα πρόγραμμα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών που λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο στις αρχές του Σεπτέμβρη και απευθύνεται σε μαθητές –κυρίως Β΄ και Γ΄ Λυκείου. Φέτος, έτυχε να βρεθώ εκεί για ένα τριήμερο την πρώτη εβδομάδα του Σεπτέμβρη.
Το πρόγραμμα όριζε ως τόπο διεξαγωγής της πρώτης ημέρας το κτίριο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών στο Θησείο, στον λόφο των Μουσών. Έτσι, την Δευτέρα 3 Σεπτεμβρίου, κατά τις 18.30΄το απόγευμα, καθόμουν μαζί με καμιά εξηνταριά ακόμα άτομα της ηλικίας μου στην εντυπωσιακή αίθουσα Δ. Αιγινήτου. Ο χώρος δεν ήταν προορισμένος για να φιλοξενήσει τόσα άτομα, οπότε η ατμόσφαιρα ήταν λίγο αποπνικτική. Αυτό όμως δεν είχε τελικά και τόση σημασία, καθώς η πρώτη διάλεξη που παρακολουθήσαμε, με θέμα «Το σεισμικό πρόβλημα της χώρας και μέτρα αντιμετώπισής του» -από τον κ. Μακρόπουλο, καθηγητή και διευθυντή του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του Αστεροσκοπείου ήταν αρκετά ενδιαφέρουσα ώστε να μας τραβήξει την προσοχή. Μάλιστα, λίγο πριν ξεκινήσει τη διάλεξή του, ο κ. Μακρόπουλος δέχτηκε στο κινητό του ένα μήνυμα που τον ενημέρωνε για ένα σεισμό έντασης 4.1 –ιδιαίτερα μικρής- που είχε μόλις γίνει στην Κρήτη. Η λεπτομέρεια αυτή με ενθουσίασε!
Μετά την διάλεξη ακολούθησε ένα σύντομο διάλειμμα, όπου προσφέρθηκαν κολατσιό και αναψυκτικά, ενώ στη συνέχεια ανηφορίσαμε προς το κτίριο Σίνα, όπου εργαζόταν ο δεύτερος διευθυντής του Αστεροσκοπείου, I. Schmidt, ο οποίος σχεδίασε τον πιο λεπτομερή χάρτη της Σελήνης του 19ου αι. (μεγέθους 1*1 m). Η ξενάγηση, πρώτα από τον Δρ. Δαπέργολα στο τηλεσκόπιο που χρησιμοποιούσε ο Schmidt, και έπειτα από μία κυρία της οποίας το όνομα δυστυχώς δεν έμαθα ποτέ, στην βιβλιοθήκη, ήταν τα κομμάτια με το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Η βιβλιοθήκη, η οποία απ’ όσο πρόσεξα φιλοξενούσε βιβλία κυρίως των αρχών του20ου αιώνα, και μάλιστα η θεματολογία τους δεν περιοριζόταν μόνο στην αστρονομία, αλλά επεκτεινόταν και στην ιατρική και τα μαθηματικά, περιείχε εκτός από τον περίφημο χάρτη του Schmidt και πολλά αστρονομικά όργανα του παρελθόντος. Όταν οι περισσότεροι είχαν φύγει από τη βιβλιοθήκη, η ξεναγός ξεκίνησε μία συζήτηση με μερικά παιδιά που είχαν απομείνει, σχετικά με τον μηχανισμό των Αντικυθήρων, του οποίου αντίγραφο υπήρχε εκεί. Πραγματικά, άξιζε να την ακούσει κανείς!
Ακολούθησε αστρονομική παρατήρηση με το τηλεσκόπιο «Δωρίδης». Δυστυχώς, λόγω της φωτορύπανσης δεν καταφέραμε να δούμε πολλά πράγματα…
Τη δεύτερη ημέρα, στις 8.00΄π.μ., μας παρέλαβε ένα πούλμαν από το Καλλιμάρμαρο και μας πήγε στον αστρονομικό σταθμό της Πεντέλης. Το κτίριο που στέγαζε τα γραφεία των ερευνητών δεν παρουσίαζε ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ωστόσο η θα ήταν υπέροχη! Μετά από τη διάλεξη με τίτλο «Αστροφυσική υψηλών ενεργειών – Κοσμολογία» από τον Δρ. Ι. Γεωργαντόπουλο, χωριστήκαμε σε 9 ομάδες των 6 ατόμων περίπου,. Αν και ο χωρισμός γινόταν με αλφαβητική σειρά, με βάση το επώνυμο, κατάφερα μετά από ανταλλαγή να μπω στη δεύτερη ομάδα. Κάθε ομάδα αναλάμβανε να κάνει κάποια ερευνητική εργασία, η οποία θα παρουσιαζόταν την τρίτη ημέρα. Κατά τη διάρκεια του διαλείμματος μετά τη διάλεξη, οι Δρ. Κατσιγιάννης και Δρ. Δαπέργολας ετοίμασαν το τηλεσκόπιο που θα χρησιμοποιούνταν για το project του οποίου υπεύθυνος ήταν ο πρώτος, με θέμα σχετικό με τν παρατήρηση του Ήλιου. Είχαν πάρει ένα κανονικό τηλεσκόπιο για νυχτερινή παρατήρηση και με ένα κουτί από το οποίο είχαν αφαιρέσει ένα στρογγυλό κομμάτι με διάμετρο πολύ μικρότερη από αυτήν του τηλεσκοπίου, κάλυψαν το φακό, έτσι ώστε να μειωθεί η επιφάνεια που δέχεται τα φωτόνια. Στη συνέχεια, αφού το έστρεψαν προς τον Ήλιο, τοποθέτησαν σε μικρή απόσταση μπροστά από το προσοφθάλμιο μία λευκή κόλα χαρτί στην οποία εμφανίστηκε η εικόνα του Ήλιου μαζί με τις κηλίδες που είχε εκείνη την εποχή. Ήταν κάτι συναρπαστικό που δεν είχα ξαναδεί!
Μετά το διάλειμμα πήγαμε με τις ομάδες μας στα γραφεία των ερευνητών που ήταν υπεύθυνοι για τις εργασίες που θα αναλαμβάναμε. Η ομάδα της οποίας ήμουν μέλος αποτελούνταν από 6 άτομα. Το θέμα του project ήταν «Φασματική ταξινόμηση αστέρων με σύστημα ψηφιακής επεξεργασίας εικόνων», με υπεύθυνο τον Δρ. Ι. Μπέλλα-Βελλίδη. Προτίμησα αυτό διότι είχα αποκτήσει μία σχετική εξοικείωση με τα αστρικά φάσματα μέσα στην προηγούμενη χρονιά, οπότε πίστευα ότι εκεί θα ανταποκρινόμουν καλύτερα. Ωστόσο, σύντομα συνειδητοποίησα πως δεν απαιτούνταν παλαιότερες γνώσεις, καθώς η εργασία είχε να κάνει περισσότερο με την παρατηρητικότητα. Μέχρι τις 14.00΄εκείνη την ημέρα ασχοληθήκαμε με τις εργασίες και στη συνέχεια αποχωρήσαμε.
Το πρόγραμμα της τρίτης ημέρας ξεκίνησε στις 15.00’ , στον σταθμό της Πεντέλης. Η διάλεξη που παρακολουθήσαμε εκείνο το απόγευμα, από τον Δρ. Β. Καραστάθη, είχε θέμα «Εφαρμοσμένη Γεωφυσική – Εντοπισμός της Αρχαίας Διώρυγας του Ξέρξη». Παρόλο που η διάλεξη δεν είχε απολύτως καμία σχέση με την αστρονομία, θα έλεγα πως σχετιζόταν περισσότερο με την αρχαιολογία, ούτε για την εύρεση της αρχαίας Διώρυγας χρησιμοποιήθηκαν τίποτα αστρονομικά δεδομένα όπως είχα υποθέσει διαβάζοντας τον τίτλο, εντούτοις ήταν εξαιρετική, ίσως η καλύτερη από τις διαλέξεις που παρακολουθήσαμε. Πιθανόν το ενδιαφέρον της να οφειλόταν στο γεγονός πως αφορούσε κάτι πολύ πιο κοντά σε εμάς, μία έρευνα διεθνούς ενδιαφέροντος που πραγματοποιήθηκε στη χώρα μας.
Μετά από ένα σύντομο διάλειμμα μαζευτήκαμε με τις ομάδες μας στα γραφεία, προκειμένου να ετοιμάσουμε τις παρουσιάσεις των εργασιών μας. Οι παρουσιάσεις, που έγιναν αργότερα το ίδιο απόγευμα, ήταν αρκετά καλές και παρουσίαζαν ενδιαφέροντα στοιχεία. Μετά τις παρουσιάσεις παρακολουθήσαμε την κεντρική ομιλία του προγράμματος, από τον Καθηγητή του Ε.Κ.Π.Α., Π. Νιάρχο , με θέμα «Αναζήτηση εξωηλιακών πλανητών». Ακολούθησε ξενάγηση στο μεγαλύτερο τηλεσκόπιο του σταθμού και αστρονομική παρατήρηση. Εκείνο το βράδυ είδαμε τη Σελήνη με το τηλεσκόπιο ενός από τους μαθητές του Θερινού Σχολείου και το κυκλικό νέφος του Ηρακλέους από ένα τηλεσκόπιο του αστεροσκοπείου. Η αποχώρηση ήταν προγραμματισμένη για τις 22.30΄, αλλά καθυστέρησε περί τα 45΄. Η επιστροφή ήταν ιδιαίτερα ευχάριστη!
Αυτό που μου έμεινε από εκείνες τις τρεις ημέρες δεν είναι τόσο τα περί αστρονομίας που άκουσα –καθώς ουσιαστικά δεν ειπώθηκε τίποτα παραπάνω από όσα λέχθηκαν την προηγούμενη χρονιά στα πλαίσια του μαθήματος της Αστρονομίας και στα «Μαθηματικά & Λογοτεχνία»- όσο η αστρονομική παρατήρηση και η συναναστροφή με αξιόλογα άτομα –προσωπικά ένοιωθα λίγο αδαής ανάμεσα στους άλλους που συμμετείχαν. Αυτό που δεν μου άρεσε ιδιαίτερα ήταν πως η τήρηση του προγράμματος ήταν τόσο αυστηρή ώστε μερικές φορές οι καθηγητές ή οι ερευνητές αναγκάζονταν να τελειώσουν βεβιασμένα τις διαλέξεις τους. Παρόλα αυτά, θα πρότεινα σε όποιον ενδιαφέρεται να συμμετάσχει, καθώς αποτελεί μία ενδιαφέρουσα εμπειρία.
