Γράφει: ο Γιώργος Αναστασίου, μαθητής
Ποιο να είναι άραγε το κοινωνικό μήνυμα του 1940 τότε και σήμερα; Προτού επιχειρήσουμε να απαντήσουμε στο ερώτημα αυτό, καλό θα ήταν να κάναμε μια αναδρομή στο παρελθόν επισημαίνοντας τα κυριότερα γεγονότα του 1940.
Η ελληνική κυβέρνηση, παρά την έκδηλη συμπάθειά της προς τη Μ. Βρετανία και τους δυτικούς Συμμάχους, δεν απέκλινε, μετά την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, από τους θεμελιακούς κανόνες της ουδετερότητας. Η εφαρμογή εντούτοις της πολιτικής αυτής δεν άρκεσε για να αποτρέψει, όπως επιδίωκε την εμπλοκή στην ένοπλη σύρραξη. Ο Μουσολίνι, μετά την πολεμική έξοδο στο πλευρό της χιτλερικής Γερμανίας, διείδε στην κατάληψη της Ελλάδας το πρώτο βήμα προς την εξασφάλιση του στρατηγικού ελέγχου της ανατολικής Μεσογείου. Είχε προηγηθεί προς την κατεύθυνση αυτή η κατάληψη της Αλβανίας από τον Απρίλιο του 1933.
Τα χαράματα της 28ης Οκτωβρίου 1940, παρακάμπτοντας τις επιφυλάξεις του Βερολίνου, η Ιταλία απαίτησε τελεσιγραφικά από την Αθήνα την εκχώρηση της κυριαρχίας επί σημαντικούς τμήματος του ελληνικού εθνικού εδάφους. Ο Ιωάννης Μεταξάς απέρριψε την ιταμή αξίωση, η Ελλάδα θα υπεράσπιζε, έστω και με τα όπλα, τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Η αντίδραση του Ελληνα πρωθυπουργού θα συνοψιστεί έκτοτε στη λέξη «ΟΧΙ». Την ίδια στάση υιοθέτησαν αμέσως και όλοι οι Ελληνες, σπεύδοντας με ενθουσιασμό στο μέτωπο των επιχειρήσεων και στηρίζοντας έκτοτε με κάθε μέσο την αντίσταση στον εισβολέα.
Ακολούθησαν γεγονότα πολλά. Αυτό όμως που αξίζει να τονιστεί είναι ότι η επικράτηση των Ελλήνων στον πόλεμο κατά της φασιστικής Ιταλίας, σε εποχή που όλες οι χώρες της Ευρώπης είχαν –συχνά και εθελούσια- υποταγεί στον Άξονα, χαιρετίστηκε ως νίκη ελεύθερων λαών κατά των δυνάμεων της βίας και του ολοκληρωτισμού. Και στο στρατηγικό πεδίο όμως η νίκη των Ελλήνων απέτρεψε την επικράτηση του Άξονα στο βόρειο ήμισυ της ανατολικής Μεσογείου και, κατ’ επέκταση, σε τμήμα τουλάχιστον της Μέσης Ανατολής.
Ενώ εξελίσσονταν οι επιχειρήσεις στο αλβανικό μέτωπο, ο Χίτλερ διαρρηγνύοντας τις φιλικές έως τότε σχέσεις του με τον Στάλιν, είχε καταρτίσει το σχέδιο «Μπαρμπαρόσα» για την εισβολή στη Σοβιετική Ένωση στα μέσα Μαΐου του 1941. Προκειμένου όμως να προχωρήσει στην εφαρμογή του σχεδίου αυτού, όφειλε να εξασφαλίσει τα νώτα του εξουδετερώνοντας προληπτικά κάθε εστία απειλής στη Βαλκανική Χερσόνησο ή στο Αιγαίο Πέλαγος. Με το σκεπτικό αυτό κατάρτισε τον Δεκέμβριο του 1940 και το σχέδιο «Μαρίτα» για την εισβολή στην Ελλάδα, κατά της οποίας και επιτέθηκε στις 6 Απριλίου 1941.
Η σημασία της ένοπλης ελληνογερμανικής σύρραξης είναι μεγάλη. Η αναγκαστική στροφή στα Βαλκάνια υποχρέωσε τον Χίτλερ να αναβάλει την εκτέλεση της επιχείρησης «Μπαρμπαρόσα» κατά της Σοβιετικής Ένωσης. Η μετάθεση της ημερομηνίας έναρξής της, από τα μέσα Μαΐου στις 22 Ιουλίου είχε ως αποτέλεσμα να μην προλάβουν τελικά τα γερμανικά στρατεύματα τον Νοέμβριο του 1941 να καταλάβουν το Λένιγκραντ και τη Μόσχα, προτού ακινητοποιηθούν εξαιτίας των αντίξοων συνθηκών του ρωσικού χειμώνα.
Αυτή είναι και η συμβολή της Ελλάδας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν είναι αξιοθαύμαστο; Μια τόσο μικρή χώρα «ψωροκώσταινα» τη λέγανε τότε, να καταφέρει να σταθεί εμπόδιο στην υπερδύναμη Γερμανία και τελικά να συμβάλει αποφασιστικά στη ματαίωση του σχεδίου του Χίτλερ. Ουσιαστικά αυτό που πρέπει να μας μείνει είναι ότι εκείνη την εποχή, οι Έλληνες είπαν «ΟΧΙ» στις επεκτατικές βλέψεις του Άξονα και αγωνιζόμενοι με αυταπάρνηση για τα κυριαρχικά τους δικαιώματα, εδαφική τους ακεραιότητα και, προπαντώς, την Ελευθερία, αλλά και τελικά για το δικό μας παρόν, κατάφεραν να αποδείξουν τη δύναμή τους. Γιατί η δύναμή τους δεν πήγαζε από τον αριθμό ή τα όπλα, αλλά από την ψυχή τους. Μία φράση του Τσόρτσιλ, του Βρετανού πολιτικού και πρωθυπουργού του Ηνωμένου Βασιλείου κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου είναι πραγματικά μοναδικής σημασίας: «Στο εξής θα λέμε όχι ότι οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες, αλλά ότι οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες» με την οποία προφανώς επαινούσε την ανδρεία των Ελλήνων.
Άραγε υπάρχουν ομοιότητες του 1940 με τις μέρες που βιώνουμε σήμερα; Μήπως και σήμερα από κάπου δεχόμαστε επίθεση, αλλά δεν ξέρουμε από πού; Η απάντηση είναι προφανώς ναι. Ωστόσο η βασικότερη διαφορά των τότε χρόνων και των χρόνων του σήμερα είναι ο εχθρός και ο τρόπος διεξαγωγής του πολέμου. Σε αντίθεση με το μαύρο παρελθόν όπου ο εχθρός είχε υπόσταση –Ιταλοί, Γερμανοί- και ο πόλεμος διεξαγόταν με πολεμικό εξοπλισμό, σήμερα ο εχθρός είναι απρόσωπος και διεξάγεται από…, ποιός ξέρει; Από το χρηματοπιστωτικό σύστημα με τις τράπεζες; Από την Ευρώπη; Από την Αμερική; Ποιος ξέρει;
Παρ’ όλα αυτά, ο ενδείξεις είναι οι ίδιες. Πείνα, εξαθλίωση οικονομική μέσα από την ανεργία, φτώχεια σαν να βρισκόμαστε σε εμπόλεμη κατάσταση. Μήπως είναι ώρα να πούμε και εμείς το δικό μας «ΟΧΙ» σε όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω μας και τιμώντας τους αγωνιστές του ’40 να αγωνιστούμε και εμείς για ό,τι αγωνίστηκαν κι εκείνοι, για την εδαφική μας ακεραιότητα, για τα κυριαρχικά δικαιώματα, για την ελευθερία; Μήπως ήλθε η ώρα να ενωθούμε, και ξεφεύγοντας από τον ατομικισμό που χαρακτήριζε τα προηγούμενα χρόνια, να επαναστατήσουμε, δείχνοντας τί σημαίνει ελληνική ψυχή;
[Παρέμβαση κατά τον εορτασμό της επετείου του ΟΧΙ, στις 27 Οκτωβρίου 2011)