1η ομάδα (3): α) Ποια διάσταση δίνει στο θέμα του πολέμου ο Ευριπίδης μέσω της εμφάνισης του Μενέλαου στη σκηνή; Πώς αυτοπαρουσιάζεται ο ίδιος ο Μενέλαος; (νικητής ή νικημένος;) β) Να ξαναθυμηθείτε αντίστοιχες αναφορές για το θέμα αυτό στον Πρόλογο λαμβάνοντας υπόψη και την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στην Αθήνα του 412 π.Χ. και τον προβληματισμό των θεατών για τις συνέπειες του πολέμου. γ) Με βάση το Παράλληλο κείμενο 1 του Αριστοφάνη (σχ. βιβλ. σ. 41) να αναρωτηθείτε αν η απομυθοποίηση των ηρώων από τον Ευριπίδη αποτελούσε πρόκληση για το αθηναϊκό κοινό της εποχής που αμφισβητεί μύθους και είδωλα.

Ο Ευριπίδης μέσω της παρουσίασης του Μενελάου επιθυμεί να μεταδώσει στους θεατές τις κακές επιπτώσεις που επιφέρει ο πόλεμος, όχι μόνο στους ηττημένους αλλά και στους νικητές. Προσωποποίηση των κακουχιών του πολέμου  αποτελεί ο Μενέλαος, ο οποίος παρά την νίκη των Αχαιών επί των Τρώων ,εμφανίζεται ρακένδυτος. Με λίγα λόγια, ο βασιλιάς της Σπάρτης είναι στην πραγματικότητα νικητής στον πόλεμο αλλά νικημένος στη ζωή. Επιπρόσθετα ο Μενέλαος καταριέται την ζωή του για τις κακουχίες που έχει περάσει εξαιτίας του Τρωικού πολέμου. Ακόμα η εικόνα του δεν ταιριάζει σε έναν τρανό και σπουδαίο στρατηγό-βασιλιά, καθώς λόγω της εμφάνισής του δεν αναγνωρίζεται η πραγματική του ταυτότητα. Τέλος ο Μενέλαος παρουσιάζεται νικημένος από τις κακουχίες του πολέμου (απώλειες, απομάκρυνση από τα αγαπημένα του πρόσωπα). Συμπερασματικά, μέσα από αυτό το επεισόδιο μας παρουσιάζονται τα δεινά του πολέμου τόσο στου νικητές όσο και στους νικημένους κάτι που μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε  ότι ο πόλεμος φτάνει τον άνθρωπο στα όριά του.

Στον πρόλογο της τραγωδίας μπορούμε να εντοπίσουμε αρκετά σημεία που αναφέρονται στον πόλεμο. Στον πρόλογο μας αυτοπαρουσιάζεται η Ελένη ενημερώνοντάς μας για το τί πραγματικά έγινε με αυτήν. Μέσω του διαλόγου της με τον Τεύκρο μαθαίνουμε  για την κατάσταση που επικρατεί μετά από τον Τρωικό πόλεμο. Αρχικά, ο Τεύκρος αποκαλύπτει στην Ελένη ότι η Τροία έχει γίνει στάχτη (στ.131-132). Επιπλέον η Ελένη τον ρωτάει αν ζουν τα δύο αδέρφια της και μαθαίνει ότι έπεσαν στο πεδίο της μάχης (στ.161-166). Τέλος, η Ελένη αναρωτώμενη αν ζει ο σύζυγός της, πληροφορείται ότι το καράβι του Μενελάου ναυάγησε και πως όλοι στην Ελλάδα τον θεωρούν νεκρό. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε  ότι το 412 π.χ. ο Ευριπίδης ανέβασε για πρώτη φορά στην Αθήνα την τραγωδία «Ελένη». Ο Ευριπίδης, καινοτομώντας, παρουσιάζει στους θεατές τα δεινά και τις κακουχίες του πολέμου καθώς και τις συνέπειές που επιφέρει ο πόλεμος στους νικητές. Με την παρουσίαση αυτών των θεμάτων, οι θεατές προβληματίζονται ιδιαίτερα για τον πόλεμο και αναρωτιούνται αν πραγματικά μπορεί να βγει κάτι καλό από αυτόν. Επιπλέον, συμπεραίνουν ότι οι θεοί ελέγχουν τις πράξεις των ανθρώπων, αφού εκείνοι στην πραγματικότητα προκάλεσαν τον Τρωικό πόλεμο, με την αρπαγή της Ελένης από τον Ερμή χωρίς την θέλησή της. Οι θεατές καταλαβαίνουν ότι οι θεοί προκάλεσαν τον Τρωικό πόλεμο για να ικανοποιήσουν τα συμφέροντά τους, δηλαδή να μειώσουν τον ανθρώπινο πληθυσμό και να αναδειχθεί ο γενναίος Αχιλλέας , πράγματα τα οποία θα πετύχαιναν με τον Τρωικό πόλεμο.

Ο Ευριπίδης παρουσιάζει τα πρόσωπα και τα γεγονότα όπως είναι στην πραγματικότητα, χωρίς να εξιδανικεύει, δηλαδή τα απομυθοποιεί .Παρουσιάζει τον Μενέλαο κουρελή ,για πρώτη φορά ,κάτι το οποίο δεν έχει ξαναγίνει σε κάποιο θεατρικό έργο ,αφού τον παρουσίαζαν πάντα αρχοντικό Ευριπίδης παρουσιάζει στο αθηναϊκό κοινό την άσχημη εικόνα του Βασιλιά της Σπάρτης και στρατηγού του τρωικού πολέμου ως προς την εξωτερική εμφάνιση .Επιπλέον παρουσιάζει την εκδοχή, η οποία υποστηρίζει ότι η Ελένη καθ’όλη τη διάρκεια του Τρωικού πολέμου βρισκόταν στην Τροία .Από τα δύο αυτά παραδείγματα, καταλαβαίνουμε ότι ο Ευριπίδης χρησιμοποιεί την απομυθοποίηση . Εφόσον το Αθηναϊκό κοινό τείνει να αμφισβητεί τους μύθους και τα είδωλα, λογικά δεν θα αποτελεί πρόκληση για αυτούς η χρήση της είναι συνηθισμένη στο να βλέπουν τα πρόσωπα όπως είναι και όχι σύμφωνα με το τι ακούγετε για αυτά.

1η ομάδα (2): Να εντοπίσετε στο επεισόδιο την αντίθεση εἶναι-φαίνεσθαι. Συγκεκριμένα να εντοπίσετε τη διαφορά στις έννοιες δόξα (<δοκεῖ=φαίνεται)–αλήθεια και όνομα–σώμα. (Ο Μενέλαος ποιος είναι – πώς φαίνεται, τι ακούει – τι πιστεύει, είναι παρών ή απών; Η γερόντισσα πώς φαίνεται – τι κάνει στην πραγματικότητα;)

Στο πρώτο επεισόδιο, μπορούμε να εντοπίσουμε σε πολλά σημεία του κειμένου την αντίθεση είναι- φαίνεσθαι, δηλαδή τι είναι κάποιος στην πραγματικότητα και τι φαίνεται στους άλλους ότι είναι, που δεν ταυτίζεται με το πραγματικό του πρόσωπο. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα παρατηρούνται αρκετά παραδείγματα αυτής της αντίθεσης. Αρχικά ο Μενέλαος ( στ. 456-468), ο οποίος ήταν ο αρχηγός των Αχαιών στον Τρωικό πόλεμο και βασιλιάς της Σπάρτης( είναι), παρουσιάζεται ρακένδυτος, βασανισμένος και αξιολύπητος( φαίνεσθαι). Επιπρόσθετα, εντοπίζουμε ότι η γερόντισσα είναι ιδιαίτερα αγενής προς τον Μενέλαο, αφού τον διώχνει από το ανάκτορο του Πρωτέα αγνοώντας τον θεσμό της φιλοξενίας και λέγοντάς του ότι κανένας Έλληνας δεν είναι ευπρόσδεκτος στο παλάτι (φαίνεσθαι). Παρόλα αυτά μετά του εξομολογείται ότι συμπαθεί ιδιαίτερα τους
Έλληνες αλλά είναι αναγκασμένη να τους διώχνει επειδή φοβάται την αντίδραση του γιου του Πρωτέα, του Θεοκλύμενου (είναι). Ο Μενέλαος συζητώντας με την γερόντισσα μαθαίνει ότι η Ελένη βρίσκεται στο ανάκτορο. Εκείνος όμως το θεωρεί μία απλή σύμπτωση και πιστεύει ότι η Ελένη είναι αιχμαλωτισμένη στη σπηλιά. Εν κατακλείδι, στα αποσπάσματα του κειμένου που αναφέρθηκαν συμπεραίνουμε ότι οι έννοιες δόξα- αλήθεια, όνομα- σώμα συμβάλουν στην προσθήκη ζωντάνιας και ενδιαφέροντος. Έτσι καταλαβαίνουμε, ότι ο όρος είναι- φαίνεσθαι είναι απαραίτητος σε κάθε τραγωδία.