ΤΟ ΔΑΣΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΥΔΑΤΙΝΟΙ ΠΟΡΟΙ
Η σημαντικότερη όμως προσφορά του δάσους είναι η επίδραση του στους ανανεούμενους πλουτοπαραγωγικούς φυσικούς πόρους, μέσα στους οποίους περιλαμβάνεται και το νερό. Είναι γνωστό ότι ο άνθρωπος εξαρτάται άμεσα και απόλυτα από το νερό. Το χρησιμοποιεί για τον εαυτό του και τα ζώα του, για άρδευση των καλλιεργειών, για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και για πολλές άλλες χρήσεις. Από πού όμως αντλεί ο άνθρωπος το νερό; Το νερό αντλείται από τα υδάτινα αποθέματα του πλανήτη μας, τα οποία δημιουργούνται και συντηρούνται μέσα από διαδικασίες της φυσικής ανακύκλωσης τους, γνωστής ως "Υδρολογικός κύκλος".
Με την επίδραση της ηλιακής ενέργειας, ένα μέρος του νερού των θαλασσών και των λιμνών εξατμίζεται προς την ατμόσφαιρα, όπου ψύχεται, υγροποιείται και σχηματίζει τα νέφη. Αυτά δημιουργούν τα κατακρημνίσματα (βροχή, χιόνι, χαλάζι), που πέφτουν στην επιφάνεια της γης. Εκεί ένα μέρος των κατακρημνισμάτων εξατμίζεται και ξαναγυρίζει στην ατμόσφαιρα, ένα άλλο διεισδύει στο έδαφος, ενώ το μεγαλύτερο μέρος ρέει στην επιφάνεια του εδάφους, σχηματίζοντας τα υδάτινα ρεύματα.
Αν η διαδικασία του υδρολογικού κύκλου ήταν ομαλή, τα νερά της απορροής δεν θα προκαλούσαν ζημιογόνες επιδράσεις. Προβλήματα δημιουργούνται τόσο επειδή η εξέλιξη του κύκλου αυτού εμφανίζεται στο χρόνο ακανόνιστη, όσο και από την συνεχή υποβάθμιση και καταστροφή των δασών που αποτελούν την προστατευτική ασπίδα των εδαφών του ορεινού χώρου. Τα γεγονότα αυτά κάνουν τα υδάτινα ρεύματα να παρουσιάζουν:
1) Αιφνίδια περίσσια νερού που οδηγεί σε πλημμύρες και
2) Μακρό ξηρασία που προκαλεί λειψυδρία και στερεύει τα υδάτινα ρεύματα, τα κάνει δηλαδή "Ξηριάδες". Πλημμύρες και λειψυδρίες αποτελούν το δίπτυχο της ζημιογόνας δράσης του νερού που κυκλοφορεί και προκαλούν σοβαρά προβλήματα στη ζωή μας. Η χώρα μας ταλαιπωρείται δυστυχώς πολύ συχνά από τις δύο αυτές μάστιγες. Το κύκλωμα της κίνησης του νερού στον πλανήτη μας (εξάτμιση, συμπύκνωση υδρατμών, βρόχινα νερά, διήθηση και επιφανειακή ροή νερών) αποτελεί το βασικό παράγοντα για τη διαμόρφωση και την ύπαρξη της ζωής μας.
Η φύση προέβλεψε και στην περίπτωση αυτή την ισορροπία και έταξε το δάσος στο ρόλο της προστασίας των ορεινών και επικλινών εδαφών με την κομοοτέγη του και με το πλέγμα των ριζών του να ενεργούν ανασταλτικά στην καταλυτική δράση των νερών. Τα βρόχινα νερά με κανονικές υδρονομικές συνθήκες αποτελούν ευλογία Θεού, που όμως μετατρέπονται σε αχαλίνωτες δυνάμεις συμφοράς και καταστροφής, όταν η υδρονομική ισορροπία ανατρέπεται με την καταστροφή του δάσους. Όταν λοιπόν τα βρόχινα νερά προσκρούουν με ορμή στα γυμνά εδάφη, κατακερματίζουν επιφανειακό το έδαφος, το παρασύρουν και το διαποτίζουν σε βάθος, με συνέπεια να χαλαρώνεται η συνοχή των μορίων του και η συνάφεια των με το μητρικό πέτρωμα. Αποτέλεσμα της επιφανειακής αυτής χαλάρωσης είναι η πλύση και η διάβρωση των εδαφών, η οποία τελικά επιφέρει τις ολισθήσεις και τις κατακρημνίσεις τεράστιων όγκων εδάφους. Τα παρασυρόμενα υλικά μεταφέρονται στις πεδινές περιοχές, όπου αποτίθενται τα χονδρόκοκκα υλικά ή στη θάλασσα, όπου μεταφέρονται τα λεπτόκοκκα υλικά. Τα υλικά που εναποτίθενται στον πεδινό χώρο φράζουν πολλές φορές τις κοίτες των χειμάρρων και δημιουργούν τις καταστρεπτικές πλημμύρες. Επειδή τα νερά δεν βρίσκουν διέξοδο, κατακλύζουν τελικά πολύτιμα γεωργικά εδάφη, καταστρέφουν εγγειοβελτιωτικά έργα, γέφυρες, δρόμους, έργα πολιτισμού ή το χειρότερο επιχώνουν πολύτιμες τεχνητές λίμνες υδροηλεκτρικών έργων με συνέπεια να χάνονται για πάντα οι ελάχιστες κατάλληλες για το σκοπό αυτό θέσεις.
Η πλημμυρογέννεση λοιπόν στις πεδινές περιοχές, το καταστρεπτικό αυτό αποτέλεσμα της στερεομεταφοράς γίνεται τόσο εντονότερη, όσο αυξάνει η ένταση της καταστροφής και της υποβάθμισης του δάσους στον ορεινό χώρο.
Τυπική περίπτωση υποβάθμισης του δάσους και πλημμυρογέννεσης αποτελεί δυστυχώς η Ελλάδα. Η χώρα μας είναι ορεινή κατά 80% και με κατεστραμμένα τα δάση της στα 3/4 του ορεινού της όγκου αντιμετωπίζει δυστυχώς τραγικές επιπτώσεις, οι οποίες αναλυτικά συνοψίζονται στα κατωτέρω:
α) Αντιμετωπίζει 1.800 χείμαρρους οι λεκάνες των οποίων καλύπτουν έκταση σαράντα εκατομμύρια στρέμματα. Υπολογίζεται ότι από τον ορεινό μας χώρο αποσπώνται με τα ρέοντα νερά και μεταφέρονται προς τα πεδινά και τη θάλασσα ενενήντα εκατομμύρια κυβικά μέτρα φερτές ύλες το χρόνο. Έτσι η παραγωγική έκταση του ορεινού χώρου μειώνεται συνεχώς και επιφάνεια 25 εκατομμυρίων περίπου στρεμμάτων ετησίως εκπλύνεται και αγονοποιείται.
β) Αντιμετωπίζει τεράστια έξοδα για την αποκατάσταση των ζημιών από τις πλημμύρες στα πεδινά εδάφη και
γ) Προβαίνει στην εκτέλεση πολυδάπανων έργων, είτε δομικών για τη συγκράτηση υλικών και εδαφών, είτε φυτοκομικών για την κάλυψη των λεκανών και την αποκατάσταση της ισορροπίας σ' αυτές.
Το δάσος με την παρουσία του και μόνο αποτρέπει τη δημιουργία όλων των ανωτέρω φαινομένων, αλλά το σημαντικότερο, αποτελεί τον ρυθμιστή της υδρονομίας.
Η χώρα μας δέχεται σημαντικό ύψη κατακρημνισμάτων και μάλιστα βροχών με έντονη ραγδαιότητα. Παράλληλα το 99,5% της επιφάνειας της Ελλάδας βρίσκονται σε υψόμετρα κάτω των 1.800 μέτρων δηλαδή κάτω από τα φυσικά δασοόρια, και συνεπώς η χώρα μας θα μπορούσε να καλύπτεται πλήρως από δάση. Είναι δηλαδή το φυσικό μας περιβάλλον πολύ πιο ευνοϊκό σε σχέση με άλλες ορεινές χώρες της Ευρώπης, των οποίων σημαντικά τμήματα βρίσκονται πάνω από τα δασοόρια ή ακόμη και μέσα στην ζώνη του αιωνίου χιονιού, όπως για παράδειγμα η Αυστρία, η Ελβετία, η Βόρεια Ιταλία. Είναι όμως άραγε το Ελληνικό δάσος επαρκές και καλής ποιότητας για να ασκήσει την προστατευτική και υδρολογική προσφορά του; Δυστυχώς οι έντονες ανθρωπογεννείς επιδράσεις και κυρίως οι πυρκαγιές έχουν καταστήσει το Ελληνικό δάσος ανεπαρκές και κακής ποιότητας και ως εκ τούτου η υδρολογική και προστατευτική προσφορά του είναι περιορισμένη.
Συμπερασματικά, η καταστροφή των δασών στον ορεινό χώρο συνεπάγεται και την ανατροπή του υδρολογικού κύκλου, γιατί χρονικά την καταστροφή του δάσους ακολουθεί η παράσυρση και η έκπλυση των εδαφών, η σκελετοποίηση και αγονοποίηση των εκτάσεων, η προοδευτική εξαφάνιση της βλάστησης και κατ' επέκταση της πανίδος και τέλος η μείωση του διηθούμενου βρόχινου νερού, που έχει ως φυσικό επακόλουθο τη μείωση των υπογείων αποθεμάτων νερού.
Τελικό αποτέλεσμα των παραπάνω φυσικών φαινομένων είναι η ερήμωση ολόκληρων περιοχών.
Πρέπει, λοιπόν, επιτέλους να συνειδητοποιήσουμε όλοι την αξία του δάσους ως του σημαντικότερου παράγοντα για την επιτέλεση του υδρολογικού κύκλου και για τη διατήρηση της υδρολογικής ισορροπίας. Η κατασκευή μεγάλων αντιπλημμυρικών έργων, καθώς και υδρονομικών έργων δεν αποδίδει κανένα αποτέλεσμα, αν δεν γίνουν ευρύτατες αναδασώσεις στα ορεινά, αν δηλαδή δεν καταπολεμηθεί η πλημμυρογέννεση στην απαρχή της εκδήλωσής της. Διαφορετικά, κινδυνεύουμε να υποστούμε τον αφορισμό του σοφού LIEBIG που έλεγε: "Λαός ο οποίος αφήνει τις ύλες που γονιμοποιούν τις γαίες του να μεταφέρονται στη θάλασσα είναι αναγκασμένος να τις ακολουθήσει και να μεταναστεύσει".
