Για το πρόγραμμα <ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ ΕΝΕΡΓΕΙΑ, ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΩ ΤΟ ΚΛΙΜΑ> στο οποίο συμμετέχουν οι τάξεις ΣΤ1 και Δ΄, οι μαθητές της ΣΤ1 σχεδίασαν ένα σύμβολο για να εκφράσουν με μια εικόνα την παρουσία και δράση του σχολείου τους.
Τις λεβαντίνικες «ρίζες» της ελιάς αποκάλυψε γενετική ανάλυση 1.900 δέντρων από την περιοχή της Μεσογείου, που πραγματοποίησαν γάλλοι επιστήμονες.
Όπως εξηγούν οι ερευνητές με δημοσίευσή τους στην επιθεώρηση «Proceedings of the Royal Society B», τα γενετικά στοιχεία αποκαλύπτουν ότι η καλλιέργεια της λεγόμενης εξημερωμένης ελιάς –με μεγαλύτερους και πιο ζουμερούς καρπούς από τις άγριες ποικιλίες– ξεκίνησε πριν από 6.000-8.000 χρόνια στην περιοχή όπου σήμερα βρίσκονται τα σύνορα Τουρκίας-Συρίας.
«Πιθανότατα υπήρξαν πολλά ενδιάμεσα βήματα, όμως τα στοιχεία μας δείχνουν ότι η καλλιέργεια ελιάς ξεκίνησε στην περιοχή του Λεβάντε» εξηγεί ο δρ Γκιγιόμ Μπεσνάρ, αρχαιοβοτανολόγος του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικής Έρευνας της Γαλλίας και ένας εκ των συγγραφέων της μελέτης. Πρόκειται για την περιοχή που σήμερα περιλαμβάνει το Ισραήλ, την Παλαιστίνη, την Ιορδανία, τον Λίβανο και τη Συρία.
Από την αρχαιότητα, η ελιά αποτελούσε ιερό σύμβολο ειρήνης και συλλογικότητας. Αρχαιολόγοι έχουν εντοπίσει κουκούτσια των οποίων η ηλικία αγγίζει τα 8.000 χρόνια, ενώ οι πρώτες ενδείξεις της ελαιοπαραγωγής μαρτυρούν ότι η συγκεκριμένη διαδικασία ξεκίνησε πριν από 6.000 έτη στην περιοχή του Καρμέλ, στο Ισραήλ.
Το πού καλλιεργήθηκε για πρώτη φορά η ελιά αποτελεί μήλον της Έριδος για τους επιστήμονες, καθώς υπάρχουν πολλές θεωρίες που συνδέουν το ταπεινό δέντρο με διάφορες περιοχές.
«Ξεφλουδίζοντας» την ελιά
Με στόχο να ξετυλίξουν το κουβάρι της ιστορίας, οι γάλλοι επιστήμονες συνέλεξαν δείγματα από 1.263 άγριες και 534 εξημερωμένες ελιές από την περιοχή της Μεσογείου. Προχώρησαν στη συνέχεια σε γενετική ανάλυση των χλωροπλαστών των δέντρων – πρόκειται για τις μικροσκοπικές πράσινες δομές στις οποίες πραγματοποιείται η διαδικασία της φωτοσύνθεσης. Ακριβώς επειδή το DNA των χλωροπλαστών περνάει από το δέντρο στον «απόγονό» του, το συγκεκριμένο γενετικό υλικό μπορεί να αποκαλύψει τις αλλαγές που έχουν επέλθει από γενιά σε γενιά.
Σε επόμενη φάση, οι επιστήμονες δημιούργησαν ένα γενεαλογικό δέντρο ώστε να δουν τον τρόπο με τον οποίο εξαπλώθηκε η καλλιέργεια της ελιάς. Η ομάδα διαπίστωσε ότι ο λεπτός, μικρός και πικρός καρπός έδωσε τη θέση του στον ζουμερό, μεγάλο και λιγότερο πικρό καρπό στα σύνορα μεταξύ Τουρκίας και Συρίας.
Οι ειδικοί είδαν ότι μετά την πρώτη αυτή καλλιέργεια, η σύγχρονη ελιά συνδεόταν κυρίως με περιοχές που βρίσκονται στην Εγγύς Ανατολή συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου και με περιοχές γύρω από το Αιγαίο πέλαγος και τα Στενά του Γιβραλτάρ. Στη συνέχεια, τα πολύτιμα δέντρα εξαπλώθηκαν σταδιακά σε όλη τη Μεσόγειο.
Από την πλευρά του ο γενετιστής του ίδιου ερευνητικού κέντρου, δρ Αντρέ Μπερβιγιέ, υποστηρίζει ότι πέρα από το γενετικό υλικό των χλωροπλαστών, οι ειδικοί ίσως θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους και το πυρηνικό DNA των ελαιόδεντρων, το οποίο κρύβεται στη γύρη τους.
«Η γύρη των δέντρων αυτών μεταφέρεται με τη βοήθεια του αέρα, με αποτέλεσμα να μπορεί να “μεταναστεύσει” σε μακρινές περιοχές» υποστηρίζει ο επιστήμονας. «Ενδεχομένως λοιπόν ο συνδυασμός και των δύο μεθόδων να βοηθούσε τους ερευνητές να κατανοήσουν καλύτερα τόσο τον τρόπο με τον οποίο έγινε η τοπική καλλιέργεια της ελιάς, όσο και το πώς επήλθαν αλλαγές στα συγκεκριμένα δέντρα στην “πορεία” τους στον τόπο και στον χρόνο».
Newsroom ΔΟΛ
Η Χίος είναι ένα νησί της πατρίδας μας που βρίσκεται στο Ανατολικό Αιγαίο, πολύ κοντά στην Τουρκία (3,5 ναυτικά μίλια). Το πιο γνωστό προϊόν της είναι η μαστίχα.
Στο νησί υπάρχουν περίπου 20.000 στρέμματα με 1.150.000 μαστιχόδεντρα.
Το φυτό της μαστίχας ονομάζεται σχίνος ή Πιστακία η λεντίσκος η Χία. Είναι αειθαλής θάμνος και φτάνει τα 3 μ. ύψος. Αναπτύσσεται αργά και για να ολοκληρωθεί η ανάπτυξή χρειάζεται περίπου 50 χρόνια. Ζει πάνω από 100 χρόνια. Είναι γενικά ανθεκτικό φυτό όμως δεν αντέχει στην παγωνιά. Το Γενάρη και το Φλεβάρη γίνεται το κλάδεμα των χαμηλών κλαδιών, το Μάρτη και τον Απρίλη γίνεται το σκάψιμο και μέχρι το τέλος της άνοιξης έχουν ολοκληρωθεί οι εργασίες περιποίησης του φυτού.
Τα μαστιχόδεντρα της Χίου παράγουν 150-180 γραμ. μαστίχας κατά μέσο όρο. Υπάρχουν όμως και δέντρα που δίνουν έως και 2 κιλά, αλλά και άλλα που δίνουν μόλις 10 γραμ.
Έπειτα ακολουθεί το “κέντημα¨ του δέντρου (χάραγμα από κάτω προς τα πάνω του κορμού του δέντρου). Αυτό το κάνουν 1 φορά την εβδομάδα για πέντε-έξι φορές.
Αφού τελειώσει την δίνουν στην Ένωση Μαστιχοπαραγωγών για την επεξεργασία της. Αφού γίνει η διαλογή της σε ποιότητες την πουλάνε ως μαστίχα, ως υλικό ζωγραφικής, ως συστατικό φαρμάκων κ.ά.
Τον Αύγουστο του 2012 ξέσπασε μεγάλη πυρκαγιά στο νησί της Χίου, που κατέστρεψε το 40% των μαστιχόδεντρων. Η οικονομική καταστροφή ήταν σημαντική. Για να αναπτυχθεί ένα νέο μαστιχόδεντρο και να παράγει μαστίχα χρειάζονται 5-8 χρόνια.
Ψάχνοντας στο διαδίκτυο βρήκαμε ένα τραγούδι για το Μαστιχόδεντρο και ένα βίντεο που δείχνει τη διαδικασία συλλογής μαστίχας.
Την ώρα που στη Χίο οι μαστιχοπαραγωγοί μετρούν τις πληγές τους από την καταστρεπτική πυρκαγιά του Αυγούστου, δύο επιστημονικές μελέτες αποκαλύπτουν νέες ιατροφαρμακευτικές δράσεις της χιώτικης μαστίχας.
Ετσι, εκτός από τη γνωστή συμβολή της στην πρόληψη δημιουργίας έλκους χάρη στη δράση της ενάντια στο ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, καταδεικνύεται πλέον και η αντιμικροβιακή και αντιμυκητιακή δράση συστατικών του μαστιχόνερου ενάντια σε ιδιαίτερα παθογόνους μικροοργανισμούς όπως είναι τα κολοβακτηρίδια και οι σταφυλόκοκκοι.
Τα καινούργια δεδομένα μπορούν να δώσουν νέα δυναμική στο ήδη αυξημένο διεθνές ενδιαφέρον για τα προϊόντα της μαστίχας. Ωστόσο με περισσότερα από 200.000 καμένα μαστιχόδενδρα το πλήγμα στην εφετινή παραγωγή αλλά και, πολύ περισσότερο, στις σοδειές των επόμενων χρόνων θα είναι βαρύ.
Το μαστιχόδενδρο της Χίου είναι θάμνος που φύεται σε όλα τα παράλια της λεκάνης της μεσογείου από τη Μικρά Ασία μέχρι την Ισπανία. Η παραγωγή όμως της μαστίχας από το μαστιχόδενδρο ήταν πάντα στενά συνδεδεμένη μόνο με τη νήσο Χίο και μάλιστα με το νότιο τμήμα αυτής.
Δημιουργεί μεγάλη έκπληξη το γεγονός ότι δεν υπήρξε επιτυχής καλλιέργεια και παραγωγή μαστίχας πουθενά αλλού, στην ηπειρωτική ή τη νησιωτική Ελλάδα ή ακόμη και στις γειτονικές ακτές της Ανατολής όπου φύεται το ίδιο είδος. Για παράδειγμα, στη χερσόνησο του Τσεσμέ οι συνθήκες είναι ιδανικές για το μαστιχόδενδρο, όμως, απέτυχαν πολλαπλές προσπάθειες παραγωγής μαστίχας. Αποτυχημένες προσπάθειες να μεταφερθεί η καλλιέργεια του μαστιχόδενδρου αναφέρονται για την Αττική και νησιά του Αιγαίου όπως Ρόδο, Λέσβο, Αμοργό, Αντίπαρο αλλά και Κύπρο.
Στο ίδιο το νησί της Χίου η καλλιέργεια είναι δυνατή μόνο στο νότιο τμήμα το οποίο είναι ιδιαίτερα ξηρό και θερμό. Το τμήμα αυτό οριοθετείται από την βόρεια πλευρά από μία συγκεκριμένη γραμμή που ενώνει τα χωριά Λιθί, Άγιος Γεώργιος Συκούσης και Καλλιμασιά. Ο Pernot το 1856 ονόμασε αυτή τη γραμμή «φυσικό και μυστηριώδες όριο». Προσπάθειες να επεκταθεί η καλλιέργεια πέρα από αυτό το όριο απέτυχαν. Η ρητίνη του δένδρου εκτός νότιας Χίου δεν στερεοποιείται και επομένως η εκμετάλλευσή της είναι αδύνατη.
Γι΄ αυτό η Ενωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου και το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης έχουν επιδοθεί σε αγώνα δρόμου για την αναγέννηση των καλλιεργειών και της οικονομίας τους.
Το αιθέριο έλαιο της ρητίνης του μαστιχόδενδρου (γνωστό ως μαστιχέλαιο) είναι ένα από τα πιο ακριβά της αγοράς. Χρησιμοποιείται ευρέως ως πρόσθετο τροφίμων, στη ζαχαροπλαστική, στη βιομηχανία αρωμάτων, ως συστατικό σε καλλυντικά και προϊόντα υγείας, αλλά και για φαρμακευτικούς σκοπούς.
Στην ελληνική παραδοσιακή ιατρική έχει χρησιμοποιηθεί για περισσότερα από 2.500 χρόνια για τη θεραπεία πολλών ασθενειών, όπως για πόνους στο στομάχι και για τα πεπτικά έλκη. Οι ιδιότητες της μαστίχας αναφέρονται στα έργα του Ηροδότου, του Διοσκουρίδη και του Γαληνού. Αλλά και πολλοί ρωμαίοι, βυζαντινοί, άραβες και ευρωπαίοι συγγραφείς κάνουν εκτενείς αναφορές στη θεραπευτική της δράση.
ΚΛΙΚ ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ