Ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους στην ιστορία της ζωγραφικής ήταν ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, ή Ελ Γκρέκο (El Greco) που θα πει «ο έλληνας». Με την ευκαιρία των Χριστουγέννων θα παρουσιάσουμε εδώ κάποιους πίνακες του Θεοτοκόπουλου, που έχουν ως θέμα τη γέννηση του Χριστού.
Ο Θεοτοκόπουλος γεννήθηκε (1541) και μεγάλωσε στην Κρήτη (στον Χάνδακα, σημερινό Ηράκλειο). Το 1567 πήγε στην Ιταλία (πρώτα στη Βενετία και μετά στη Ρώμη). Όταν έπεσε σε δυσμένεια στη Ρώμη (1577), έφυγε και πήγε στη Ισπανία (πρώτα στη Μαδρίτη και μετά στο Τολέδο). Εκεί καταξιώθηκε και έκανε κάποια από τα σημαντικότερα έργα του.
Στο έργο του επηρεάστηκε από την Κρητική σχολή της βυζαντινής αγιογραφίας αλλά και τη δυτική αναγέννηση (συγκεκριμένα ζωγράφους όπως ο Τιτσιάνο). Όμως ο Θεοτοκόπουλος έσπασε τα δεσμά της επιβεβλημένης τεχνοτροπίας της αγιογραφίας, όπως και εκείνα της αναγέννησης και ανέπτυξε τη δική του μανιέρα (τρόπο), τη δική του τεχνοτροπία.
Η ορθόδοξη αγιογραφία (= αγιο+γραφή = ζωγραφική των αγίων) επέβαλε ένα συγκεκριμένο τρόπο απεικόνισης των θεμάτων της θρησκείας και μόνο αυτών. Δεν ήταν καθορισμένος μόνο ο τρόπος απεικόνισης των μορφών αλλά και η τοποθέτησή τους στην εικόνα. Ο Θεοτοκόπουλος έσπασε αυτό τον αυστηρό κώδικα απεικόνισης και κινήθηκε ελεύθερα στη σύνθεση του θέματος αλλά και στην εικαστική του απόδοση. Το στοιχείο που κράτησε από την αγιογραφία ήταν η σημασία στο σημαινόμενο, το υπαρξιακό βάθος της εικόνας, και κάνοντας ένα βήμα παραπέρα, προσέθεσε την τραγικότητα των μορφών, την εσωτερική ψυχολογική πάλη, το πάθος, το γήινο στοιχείο των ηρώων.
Έργο επηρεασμένο από την κρητική σχολή αγιογραφίας, «Ο Άγιος Λουκάς που ζωγραφίζει την Παναγία και τον Χριστό», 1567
Η ζωγραφική της αναγέννησης ενδιαφέρεται να αποτυπώσει την πραγματικότητα. Η ζωγραφική του Θεοτοκόπουλου περνάει πέρα από την πραγματικότητα: Δεν αντιγράφει, δεν φωτογραφίζει, δεν δίνει την εικόνα. Αποδίδει το απείκασμα. Από την αναγέννηση κράτησε την ελευθερία στη θεματολογία, στη σύνθεση του έργου και στην απόδοση των μορφών.
Έργο επηρεασμένο από την αναγέννηση, «Ο Ευαγγελισμός», 1576
Οι μορφές του Θεοτοκόπουλου μακραίνουν, εκτείνονται προς τον ουρανό. Ο Καζαντζάκης στο έργο του «Αναφορά στον Γκρέκο» έγραψε πως στη ζωγραφική του Θεοτοκόπουλου «το φως τρώει τα σώματα, αποσυνθέτει τα σύνορα κορμιού και ψυχής». Στηριγμένη στον Καζαντζάκη θα έλεγα το ακριβώς αντίθετο: το φως γεννά τα σώματα, τα ζωντανεύει.
Ο κάθε πίνακας του Θεοτοκόπουλου είναι ένα δρώμενο. Οι μορφές του δεν είναι ακίνητες, σιωπηλές, εξιδανικευμένες. Οι μορφές του είναι ζωντανές, νιώθουν, κινούνται στο χώρο του, δεσπόζουν. Είναι δρώντα πρόσωπα, σαν τους ήρωες ενός θεατρικού έργου, σαν ήρωες αρχαίας τραγωδίας..
Αν δούμε τη ζωγραφική σαν μια μάχη σχεδίου και χρώματος, στη ζωγραφική του Θεοτοκόπουλου το χρώμα είναι ο αναμφισβήτητος νικητής, ο μεγάλος κυρίαρχος. Δείτε τα κόκκινα, τα μπλε, τα πράσινα στους πίνακες, πόσο φωτεινά, πόσο έντονα, πόσο ζωντανά είναι. Τα χρώματα βγαίνουν από τον πίνακα, μιλούν, κραυγάζουν.
Εξαιρετικό δείγμα της κυριαρχίας του χρώματος στους πίνακες του Θεοτοκόπουλου, είναι ο ακόλουθος πίνακας με τίτλο «Ο διαμερισμός των ιματίων του Χριστού» (El Espolio), που, παρότι δεν απεικονίζει τη γέννηση, αξίζει να τον συμπεριλάβουμε σε αυτή την παρουσίαση.
Ο Θεοτοκόπουλος επηρέασε την πορεία της τέχνης. Ζωγράφοι όπως ο Πικάσο, ο Σεζάν, ο Πόλοκ, εμπνεύστηκαν και επηρεάστηκαν από τα έργα και την τεχνοτροπία του, για να γεννήσουν με τη σειρά τους το σημαντικότατο προσωπικό τους έργο, έργο στο οποίο οφείλουμε να αφιερώσουμε ιδιαίτερα άρθρα μας.
Αυτοπροσωπογραφία;
ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ
http://www.e-telescope.gr/el/arts-and-culture/214-el-greco2
Πλήρης κατάλογος με τα έργα του Θεοτοκόπουλου: http://www.el-greco-foundation.org/
Ένα ντοκιμαντέρ για τον Θεοτοκόπουλο: http://www.edutv.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=1074&Itemid=157
η υπογραφή του: «Δομήνικος Θεοτοκόπουλος εποίει»
Αστραδενή
Εξαιρετική δουλειά!!!!
αλεξανδρα
συνχαρητηρια/εξαιρετικο